Rozporządzenie UE nr 305 z zasady porządkuje dotychczasowe procedury oceny zgodności wyrobów budowlanych objętych przez normy zharmonizowane oraz europejskie dokumenty oceny, wskazując wyłącznie te zharmonizowane specyfikacje techniczne jako dokumenty odniesienia do badań, obliczeń, klasyfikacji i oceny stałości właściwości użytkowych wyrobów przez wszystkie państwa Unii Europejskiej. Przedmiotem tego rozporządzenia są zatem warunki wprowadzania do obrotu lub udostępniania na rynku wyrobów budowlanych (w tym szklanych), poprzez ustanowienie jednolitych zasad wyrażania właściwości użytkowych w odniesieniu do ich zasadniczych charakterystyk oraz zasad stosowania oznakowania CE na tych wyrobach. W związku z tym przytoczę kilkanaście nowych określeń i jednoznacznych definicji, niezbędnych i pomocnych w dostosowaniu organizacji każdego Producenta do zmian i modyfikacji zakładowej kontroli produkcji i/lub systemu sterowania jakością:
Deklarowanie właściwości użytkowych szklanych wyrobów budowlanych
Jeżeli wyrób budowlany objęty jest normą zharmonizowaną lub jest zgodny z wydaną dla niego europejską oceną techniczną, producent sporządza deklarację właściwości użytkowych przy wprowadzaniu takiego wyrobu do obrotu, a wszelkie informacje o jego właściwościach użytkowych może wyłącznie podać według danych zawartych w takiej deklaracji. Przez sporządzenie deklaracji właściwości użytkowych i dostarczenie kopii (forma papierowa i/lub elektroniczna), każdy producent przyjmuje na siebie odpowiedzialność za zgodność wyrobu budowlanego z zadeklarowanymi w ten sposób właściwościami użytkowymi, a taka deklaracja podlega domniemaniu dokładności i wiarygodności przez wszystkie państwa członkowskie.
Deklaracja właściwości użytkowych (wg wzoru w załączniku III Rozporządzenia nr 305) wyraża właściwości wyrobu budowlanego w odniesieniu do zasadniczych charakterystyk zgodnie z odpowiednimi specyfikacjami technicznymi i powinna zawierać w szczególności:
- określenie typu wyrobu wraz z niepowtarzalnym kodem identyfikacyjnym;
- system lub systemy oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych;
- numer referencyjny i datę wydania normy zharmonizowanej lub europejskiej oceny technicznej, która została zastosowana do oceny każdej zasadniczej charakterystyki;
- zamierzone zastosowanie(a) zgodnie z mającą zastosowanie zharmonizowaną specyfikacją techniczną;
- wykaz zasadniczych charakterystyk określonych w tej zharmonizowanej specyfikacji technicznej dla deklarowanego zamierzonego zastosowania( ń) wyrobu;
- właściwości użytkowe co najmniej jednej z zasadniczych charakterystyk wyrobu budowlanego odpowiednich dla deklarowanego zamierzonego zastosowania(ń);
- właściwości użytkowe wyrobu (w stosownych przypadkach z ich zamierzonym zastosowaniem) wyrażone w poziomach lub klasach lub w sposób opisowy na podstawie obliczeń w doniesieniu do jego zasadniczych charakterystyk, także dla konkretnych rodzin wyrobów budowlanych objętych normą zharmonizowaną;
- właściwości użytkowe tych zasadniczych charakterystyk wyrobu budowlanego, które wiążą się z zamierzonym zastosowaniem (zastosowaniami), z uwzględnieniem przepisów odnoszących się do zamierzonego zastosowania(ń) w miejscu, gdzie producent zamierza udostępnić wyrób na rynku; dla wymienionych w wykazie zasadniczych charakterystyk dla których nie są deklarowane żadne właściwości użytkowe (właściwości użytkowe nieustalone) należy podać skrót literowy NPD;
- właściwości użytkowe według europejskiej oceny technicznej wyrażone w poziomach lub klasach lub w sposób opisowy (jeśli taka ocena wydana dla wyrobu) w odniesieniu do wszystkich zasadniczych charakterystyk zawartych w odnośnej ocenie technicznej.
Podkreślenie tekstu powyżej ma na celu uwrażliwienie czytelnika na szczególne zadanie producenta w zakresie potrzeby dokładnej identyfikacji właściwości użytkowych szklanego wyrobu budowlanego, które powinny być oceniane w ramach zakładowej kontroli produkcji określonego typu. Zadanie to przykładowo wynika z zapisów w punktach 6.3. Właściwości wyrobu i 6.4. Dokument identyfikujący właściwości/wykonanie, zawartych w każdej z części harmonizującej norm, np. PN EN 1279-5 +A2:2011; PN EN 12150-2:2006 ; PN EN 14449:2008.
Producent, który jest odpowiedzialny za zgodność właściwości typu wyrobu według kodu identyfikującego w określonym obiekcie budowlanym i w miejscu zabudowy (udostępnianie na rynku), powinien już przygotowywać swoje służby techniczno-handlowe i systemowe zarządzanie jakością do tworzenia odpowiednich baz danych własnych wyrobów w zharmonizowanym systemie unijnym, w którym dominujące znaczenie będzie miała ogólnodostępna internetowa prezentacja wystawionych deklaracji właściwości użytkowych.
Skuteczne metody oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych
Rozporządzenie UE nr 305 wymaga od producentów zarówno oceny, jak również weryfikacji stałości deklarowanych właściwości użytkowych, w tym poziomów, klas i wartości progowych. Punktem wyjścia jest określenie zasadniczych charakterystyk dla typu wyrobu według jednego z systemów podanych w załączniku V do ww. rozporządzenia. Z zasady powiązanie tych systemów oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych z grupami wyrobów budowlanych i rodzajów zastosowań ustala Komisja Europejska za pomocą tzw. aktów delegowanych, ale dotąd wymagane systemy dla grupy wyrobów należy w Polsce przyjmować w oparciu o Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie deklarowania zgodności wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (Dz. U Nr 198, poz. 2041 z późn. zm.). Dla szklanych wyrobów budowlanych odnośne wymagania są zamieszczone w załączniku nr 1, pozycje 9 i 46.
Oznacza to obowiązek producenta ustalania i realizacji planów badań (ustalenie typu wyrobu i zakładowa kontrola produkcji) odrębnie dla poszczególnych typów produkowanych wyrobów według zamierzonego ich użytkowania. Wyroby wprowadzane do obrotu, tj. udostępniania po raz pierwszy, podlegają wstępnemu badaniu typu, a wszystkie typy wyrobów budowlanych udostępniane na rynku, tj. partie wyrobów przed każdym dostarczeniem, podlegają systematycznym (planowym) badaniom i rejestracji wyników badań oraz sporządzeniu stosownej deklaracji i oznakowaniu CE.
Opracowane lub przyjęte normatywne (minimalne) plany badań próbek wyrobów wprowadzanych do obrotu powinny być realizowane w ramach zakładowej kontroli produkcji, lecz dopuszczalne są określone w rozporządzeniu procedury uproszczone. Warunkiem stosowania wszelkich procedur uproszczonych przy określaniu typu i przejmowaniu wyników badań innego producenta i za jego formalną zgodą jest dokumentacja techniczna, w której w ogólności wykazano zgodność wyrobu z mającymi zastosowanie wymaganiami.
Każdy producent, który przeprowadza zakładową kontrolę produkcji oraz (dalsze) badania próbek pobranych w zakładzie zgodnie z ustalonym planem badań, powinien dysponować bazą badawczą (laboratorium zakładowe) z odpowiednim wyposażeniem do grup (rodzin) wytwarzanych wyrobów budowlanych według procedur podanych w odnośnych normach zharmonizowanych. W przypadku wyrobów produkowanych jednostkowo do wbudowania w jednym określonym obiekcie budowlanym może być (zastępczo) zastosowana specjalna dokumentacja techniczna, w której wykazano zgodność wyrobu z mającymi zastosowanie wymaganiami oraz procedurami ustalonymi w odnośnych normach zharmonizowanych.
W zależności od przyjętego systemu oceny i weryfikacji właściwości użytkowych (załącznik V) dla określonego typu wyrobu, w tej procedurze na zlecenie producenta mogą uczestniczyć jednostki notyfikowane jako tzw. Strona trzecia.
Skutki braku deklarowanych właściwości, poziomów, klas i wartości progowych
Rozporządzenie UE nr 305 w załączniku I wyszczególnia podstawowe wymagania dotyczące obiektów budowlanych, a w załączniku IV ustala grupy wyrobów i wymagania dotyczące nowo tworzonych jednostek ds. oceny technicznej (JOT). JOT w szczególności ma za zadanie ocenę oraz wydawanie oceny technicznej dla grupy wyrobów, dla której została powołana, ale także funkcje nadzorcze w zakresie analizy ryzyka związanego z wyrobami innowacyjnymi, projektowaniem oraz walidacją metod badawczych i obliczeniowych, dla określenia zasadniczych charakterystyk wyrobów budowlanych. Jedną z ważnych kompetencji JOT dla producenta jest analiza i ocena procesu produkcyjnego określonego wyrobu w celu ustalenia środków zapewniających stałość wyrobu w ciągu danego procesu produkcyjnego.
W przypadku, gdy organy nadzoru budowlanego mają wystarczające powody, by sądzić, że określony wyrób budowlany objęty normą zharmonizowaną lub europejską oceną techniczną, nie prezentuje deklarowanych właściwości użytkowych i stanowi zagrożenie dla spełnienia podstawowych wymagań dotyczących obiektu budowlanego, niezwłocznie zobowiązują producenta (a także importera, dystrybutora i jednostki notyfikowane, których dotyczy niezgodność) do podjęcia wszelkich działań naprawczych i prewencyjnych. W szczególności może nastąpić wstrzymanie dystrybucji albo nakaz wycofania wyrobu z obrotu lub wycofania go od użytkowników. W przypadku, gdy dany podmiot gospodarczy (producent, importer lub dystrybutor) nie podejmie wyznaczonych lub uświadomionych czynności prewencyjnych lub naprawczych, organy nadzoru rynku są zobowiązane podjąć działania oraz odpowiednie środki wraz z przekazaniem informacji do Komisji i pozostałych unijnych krajów członkowskich na ten temat. Powodem działań na szczeblu unijnym jest każda z niezgodności formalnych, wyszczególnionych w artykule 59 Rozporządzenia UE nr 305, a przedstawione wyżej działania nadzoru rynku na poziomie krajowym, w ramach unijnej procedury ochronnej mają odpowiednie zastosowanie we wszystkich państwach członkowskich, w tym w odniesieniu do programów finansowania i kar (Rozporządzenie nr 765/2008/WE).
Zagadnienia wynikające ze zmian przepisów dotychczasowych
Do najważniejszych zagadnień dla producentów szklanych wyrobów budowlanych, w związku z obowiązywaniem wkrótce zharmonizowanych przepisów i jednolitych warunków wprowadzania ich do obrotu na całym obszarze Unii, należą:
- wdrożenie przez służby techniczno-handlowe systematyki właściwości użytkowych wytwarzanych typów wyrobów według przewidywanego (projektowego) przeznaczenia w obiekcie budowlanym,
- rzeczywiste planowanie i realizacja badań właściwości podlegających ocenie oraz rejestracja wyników jako podstawy do sporządzenia i przedłożenia Deklaracji Właściwości Użytkowych,
- kompletacja urządzeń badawczych i kontrolnych w zakresie grup produkowanych wyrobów,
- przegląd dokumentacji technicznej produkcji według kodów typów wyrobów w celu skutecznej identyfikacji i znakowania CE oraz uniknięcia skutków niezgodności formalnych, a także sporów z organami nadzoru rynku i potencjalnych konkurentów w skali unijnej.
Wojciech Korzynow
www.stronaszklar.neostrada.p l