Restauracja i konserwacja witraży zabytkowych wymaga dużego nakładu czasu, pracy, materiałów, a przede wszystkim kompetencji zawodowych. Związana jest więc oczywiście z niemałymi kosztami i trudnościami w poszukiwaniu różnorodnych źródeł finansowania ze strony instytucji państwowych i prywatnych. Stąd też staje się niezbędne zastosowanie zewnętrznych przeszkleń ochronnych dla odrestaurowanych witraży, wmontowanych na powrót w otwory okienne zabytkowych budowli.

 

2003 07 38 1

Fot. 1. Matryca – negatyw. Widoczny powtórzony rysunek profili ołowianych, odcisniety z orygi- nału witraza

 

 

Rola tych przeszkleń polega na:
Zabezpieczeniu witraży przed uszkodzeniem mechanicznym, czy powtórnym ich zniszczeniem na skutek działania różnorodnych czynników, powodujących degradację pod względem chemicznym jak i fizycznym. System ochronny tego typu powinien respektować zarówno czytelność witraża, jak też estetykę budowli zabytkowej.


Przeszklenia ochronne są aktualnie coraz częściej stosowane w różnych krajach europejskich, również w Polsce. Są to najczęściej przeszklenia zwykłe, wykonane ze szkła typu float. We Francji natomiast, od niedawna, stosuje się przeszklenia specjalne, wykonane ze szkła termoformowanego, typu float.


System ten został opracowany przez Hervé Debitusa, artystę witrażowego z Tours, we współpracy z “Laboratoire de Recherche des Monuments Historiques” w Champs sur Marne, pod Paryżem (Laboratorium Doświadczalne Zabytków Historycznych). Patent dotyczący tej metody został zatwierdzony przez Ministère de la Culture (Ministerstwo Kultury) we Francji w 1994 r.(“Brevet INPI nr 9403917 i nr 9403918”)


Pierwsze przeszklenie tego typu zostało zrealizowane w 1995 r. dla zabytkowego witraża w gotyckiej katedrze w Tours (dolina Loary). Następne realizacje termoformowanych przeszkleń miały miejsce na terenie Francji w następujących budowlach zabytkowych, głównie sakralnych:
- w katedrach: Tours, Bourges, Chartres (20 okien), Coutances, Poitiers, Sees, Le Mans (rozeta północna), Angers
- w kościołach: Eglise de la Martyre (Bretania), Eglise de Meziers (Brenne), Eglise de Saint Germain (Rennes - Bretania), Eglise de Saint Germain l’Auxerrois (Paryż - 2002 r.).
Jedną z ostatnich realizacji jest przeszklenie ochronne dla odrestaurowanego witraża (XIII w.) w Sainte Chapelle w Paryżu (2002 r.).

 

 

2003 07 38 2

Fot. 2. Patynowane elementy ze szkła termoformowanego po ostatecznym wypaleniu w piecu

 

 

TECHNOLOGIA
Polega na formowaniu na ciepło w piecu tafli szklanej (szkło typu float o gr. 6 mm), według matrycy-negatywu, sporządzonej z oryginału odrestaurowanego witraża. Na powierzchni zewnętrznej przeszklenia pojawia się wypukły obraz-pozytyw, będący powtórzeniem powierzchni oryginału. Zalety tego systemu są liczne.

1) Optymalne zabezpieczenie
Przeszklenie ochronne, umieszczone w odległości kilku centymetrów od strony zewnętrznej witraża zabezpiecza go przed:
- uszkodzeniem mechanicznym (uderzenia kropli deszczu, gradu, kamienia itp.),
- szkodliwym działaniem czynników atmosferycznych (szok termiczny, zmiany temperatury, kondensacja pary wodnej od strony wewnętrznej witraża, parcie wiatru, spływ wody deszczowej, zanieczyszczenie powietrza),
- uszkodzeniem typu organicznego (rozwój mikroorganizmów – są one najpoważniejszą przyczyną zanieczyszczeń i korozji szkła).

2) Rozwiązanie problemów technicznych i estetycznych, występujących przy zastosowaniu zwykłych przeszkleń ochronnych
- Przeszklenia ochronne ze szkła termoformowanego nie tylko odtwarzają zewnętrzny zarys oryginalnego witraża (wypukłość rysunku profili ołowianych), ale również nie zmieniają jego kolorystyki, mają charakter antyrefleksyjny i nie wpływają negatywnie na estetyczny wygląd bryły budowli zabytkowej. Powierzchnia szkła jest wystarczająco gładka, aby uniknąć osadzania się na niej różnego typu zanieczyszczeń.
Kolorowa patyna zaaplikowana na powierzchni przeszklenia od strony zewnętrznej i zeszkliwiona po wypaleniu w piecu, widoczna jest jedynie od zewnątrz. Jej przejrzystość zapewnia czytelność witraża we wnętrzu budowli. Daje efekty barwne w wypadku odbijania się światła, a kolor neutralny w wypadku jego przenikania. Patyna ta nie przekazuje koloru przenikającemu przez nią światłu.

3) Łatwa adaptacja systemu
Przeszklenia termoformowane mogą być wykonywane ze szkła typu float (krzemo-sodowo-wapniowe Si-Na-Ca) produkowanego metodą przemysłową, o różnej grubości i kolorach, jak też ze szkła warstwowego. Są wykonywane według podanych wymiarów i instalowane po odpowiednim dostosowaniu do danego obiektu. System ten można zastosować w celu zabezpieczenia i ochrony witraży różnych stylów i epok.

 

2003 07 38 3

 Fot. 3. Fragment termoformowanego przeszklenia ochronnego – widok od strony zewnetrznej

 

REALIZACJA
- Przeszklenia ochronne dla witraży zabytkowych wykonywane są w czasie prac konserwatorskich.
- Odrestaurowane witraże przewożone są do pracowni, która wykonuje te przeszklenia, gdzie sporządzana jest matryca-negatyw.
- Sporządzenie matrycy-negatywu metodą odcisku z oryginału nie stanowi ryzyka jego ewentualnego uszkodzenia.
- Według tej matrycy formowana jest w temperaturze 750°C tafla szklana.
- Patyna zaaplikowana na wypukłości siatki profili ołowianych, odbitych na szkle, wzmacnia jej obraz.
- Patyna aplikowana jest od strony zewnętrznej przeszklenia, według kolorystyki oryginału witraża.
- W czasie ostatniego wypalania szkła w piecu, w temperaturze 620°C, uzyskuje się zeszklenie patyny i płaskość formowanej tafli szklanej.
- Odrestaurowane witraże i przeszklenia ochronne mogą być zamontowane równocześnie, albo kolejno: najpierw szkło ochronne, a następnie witraż (jeżeli wymaga on jeszcze innych zabiegów konserwatorskich).
- Ślusarka otworu okiennego powinna być przystosowana do montażu przeszkleń ochronnych (adaptacja istniejącej ślusarki zabytkowej, lub wykonanie nowej, najczęściej z mosiądzu: laiton BL2).

 

 

2003 07 40 1

 Fot. 4 Detal przeszklenia ochronnego z widoczną ślusarką z mosiądzu

 

 

We Francji wykonuje się:

- Przeszklenia ochronne termoformowane pojedyncze
Grubość szkła: 6 mm
Ciężar 1 m2: 15 kg
Zastosowanie: ogólne

- Przeszklenia ochronne termoformowane warstwowe
A. Grubość szkła: 8,8 mm
Ciężar 1m2: 20,8 kg
Wykonanie: zespolenie 2-ch tafli szkła :
- od strony zewnętrznej: szkło o grubości 6 mm
- od strony wewnętrznej: szkło o grubości 2 mm
te dwie tafle zespolone są przy użyciu poliesterowej żywicy zabezpieczającej typu „Unilam”, produkcji angielskiej.
Zastosowanie:
- w przeszkleniach ponad pasażem publicznym,
- w wypadku, gdy wymagane jest szczególne zabezpieczenie przeciwwłamaniowe, czy przed zniszczeniem na skutek wandalizmu,

B. grubość szkła: 6,8 mm
ciężar 1 m2: 15,8 kg
wykonanie: zespolenie dwóch tafli szkła:
- od strony zewnętrznej: szkło o grubości 4 mm
- od strony wewnętrznej: szkło o grubości 2 mm
przy użyciu żywicy poliesterowej zabezpieczającej typu „Unilam”
Zastosowanie: identyczne jak w punkcie A., ale mniejszy jest ciężar przeszklenia.
(rys.)

 

2003 07 40 2

 

 

 

 

Ewa Grzech
Tekst został opracowany wg firmowego katalogu: Herve Debitus-Verres Thermoformees pour protection des vitraux i za zgodą jego autora. Zdjęcia: Atelier Herve Debitus


 
 

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym 
Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne 
Więcej informacji: Świat Szkła 7-8/2003
  



  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.