Renowacja i odtwarzanie historycznych okien, z uwzględnieniem termoizolacji, to coraz częściej poruszany temat. Wybrane projekty w Irlandii i Austrii pokazują, jak można jednocześnie spełnić warunki konserwatorów zabytków, oczekiwania inwestorów świadomych aktualnych trendów w architekturze i cele z zakresu ochrony klimatu.
Pomimo diametralnych różnic w realizacji, we wszystkich trzech przypadkach zastosowano energooszczędne szyby zespolone z systemem ciepłej ramki dystansowej Super Spacer®.
Rekonstrukcja z autentycznym oszkleniem
W centrum północnoirlandzkiej stolicy znajdują się Bank Buildings, klejnot wiktoriańskiego Belfastu. Od 1979 roku ten 5-cio kondygnacyjny zespół budynków jest w posiadaniu irlandzkiej sieci sklepów odzieżowych Primark, a od 1980 roku znajduje się pod ochroną zabytków.
Duże powierzchnie okien na głównej fasadzie otaczają pilastry z polerowanego czerwonego granitu, a charakter górnych pięter budynku, którego szczyt zdobi okazała żelazna tarcza zegarowa, kształtuje czerwony piaskowiec.
Ten budynek, zaprojektowany przez architekta W.H. Lynna dla domu handlowego z tekstyliami, został oddany do użytku na rok przed końcem epoki wiktoriańskiej. Swoimi wielkopowierzchniowymi oknami, jak również klasycznymi akcentami takimi, jak kolumny, prostokątne obramowania okien i balustrady attyki, dawny dom handlowy jest przykładem okresu przejściowego z historyzmu do początku XX wieku.
Na budynkach Banking Buildings nic nie wskazuje na to, że przetrwały one dwa pożary. Ostatni, najbardziej dewastacyjny w 2018 roku, zniszczył całkowicie konstrukcję drewnianą i faktycznie całą konstrukcję nośną. Żelazne dźwigary podporowe i oryginalne żeliwne filary uległy zawaleniu lub utraciły swoją funkcję usztywniającą. Utrzymały się jedynie okalające mury nieposiadające funkcji nośnej.
Budowle o znaczeniu historycznym mogą być czymś więcej, aniżeli tylko atrakcją turystyczną czy też spadkiem po pewnej epoce w architekturze. Benedict McAteer, pracownik naukowy School of Natural and Built Environment przy Queen‘s University w Belfaście, tak opisuje uczucia mieszkańców tego miasta po tej katastrofie: – Ten pożar uświadomił nam, jak bardzo potrzebujemy budowli, aby opowiedzieć o tym co przeżyliśmy, co miasto musiało przetrwać i co mieszkając w nim doceniamy.
Bezpośrednio po pożarze Belfast Telegraph pisał tak: – To był Belfast. Nie tylko budowla z cegieł i zaprawy w centrum miasta. Ale wielka starsza dama, która widziała i przetrwała dramaty i historię, była świadkiem setek lat przemian i wyzwań, która się zgrabnie i płynnie dopasowywała i stawiała czoła wyzwaniom.”
W pierwszym impulsie – po zburzeniu zwęglonego szkieletu – rozpoczęła się przykładowa rekonstrukcja na podstawie oryginalnego modelu. Każdy rozebrany kamień został ponumerowany, naturalny kamień i marmur dla nowej fasady zostały sprowadzone z tych samych kamieniołomów w Finlandii, Szkocji i Portugalii, które także dostarczały oryginalne materiały z XIX wieku.
W zastępstwie zamontowanych powyżej trzeciego piętra w 1980 roku pojedynczo oszklonych okien, również wykonanych na podstawie historycznego pierwowzoru, firma IMC Glass dostarczyła łącznie 300 jednostek ze swojej serii Slim-Glaze.
– Te bardzo cienkie podwójne szyby umożliwiają utrzymanie pierwotnego stylu przy doskonałej efektywności termicznej. Przy grubości jedynie 14 mm osiągają one wartość współczynnika Ug na poziomie 1,2 W/(m²K) – wyjaśnia dyrektor Aaron McCreanor.
Specjalne szyby zespolone firmy IMC charakteryzują się wąskim i jednocześnie niskim zespoleniem krawędzi oraz wypełnieniem kryptonem. – IMC Glass jest jedynym przedsiębiorstwem w Irlandii i tylko jednym z dwóch na Wyspach Brytyjskich, które dla tych produktów otrzymało certyfikat Kitemark za testy, zgodnie z BS EN 1279-2 i BS EN 1279-3 odnośnie zdolności absorpcji wilgoci i stopnia ubytku gazu – wyjaśnia dalej McCreanor.
– Trudność przy produkcji szyb zespolonych o tego rodzaju cienkiej strukturze szyby polega na zagwarantowaniu gazoszczelności przez długi okres czasu oraz zapobieganiu powstawania skroplin w przestrzeni pomiędzy taflami szkła.
Aby dla cienkich podwójnych szyb zespolonych osiągnąć tak doskonałe wartości współczynnika Ug aż do 1,1 W/(m²K), wypełnia się je wyłącznie ksenonem lub kryptonem i dodatkowo pokrywa warstwą termoizolacyjną.
– Przy zastosowaniu argonu efektywność energetyczna uległa by redukcji o około 40 procent – tłumaczy pan McCreanor. Przysłowiową wisienką na torcie jest ramka dystansowa Super Spacer® Heritage, elastyczna ciepła ramka zaprojektowana specjalnie dla podwójnych szyb zespolonych stosowanych w sektorze renowacji budynków. Mając wysokość jedynie 3 mm może ona także zostać nałożona w ramach z niską głębokością osadzenia szyby, pozostając niewidoczną.
Szczególnie cienkie podwójne szyby zespolone zastępują oszklenie pojedyncze
Z raportu opublikowanego w październiku 2023 r., wspólnie przez Glass and Glazing Federation i British Glass wynika, że około 98 procent okien w Wielkiej Brytanii nie spełnia obecnego minimalnego standardu dla współczynnika Ug o wartości 1,4 W/(m²K). Z powodu niesprawnych okien strata energii cieplnej jest do trzech razy wyższa aniżeli w takich państwach jak Niemcy, Austria czy Szwecja.
– W wielu przypadkach nasze produkty Slim-Glaze z ramką Heritage Super Spacer mogą zastąpić oszklenie pojedyncze. Gdy ramy nie są już warte ich zachowania, mogą zostać autentycznie odtworzone.
Ten krok już wykonano w przypadku luksusowego hotelu Adare Manor Hotel & Golf Resort w County Limerick, który powstał w połowie XIX wieku w stylu neogotyckim jako prywatna posiadłość rodzinna. W miarę możliwości wykorzystano ponownie historyczne oszklenie, a wszystkie współczesne pojedyncze okna zostały wymienione na okna z oszkleniem podwójnym.
Do renowacji budynku głównego i Carriage House firma IMC Glass dostarczyła trzem różnym wykonawcom okien w sumie około 1100 szyb zespolonych. – Dla inwestora, oprócz efektywności energetycznej, decydującym była w szczególności niska temperatura punktu rosy. Kondensacja jest nie tylko problemem optycznym i zdrowotnym, ale także uszkadza drewniane ramy.
Wypukłe artystyczne okna rozjaśniają budownictwo kościelne
Katolicki kościół parafialny pod wezwaniem św. Małgorzaty w Burgenlandzkiej gminie Apelton, podlegający ochronie zabytków, jest czymś szczególnym. Oddany do użytku w roku 1797 był stale tak licznie odwiedzany, że w latach 1974/1975 został powiększony o nowoczesną, ośmiokątną betonową dobudowę w stylu brutalizmu w oparciu o projekt architekta Josefa Patzelta. Dobudowa jest samonośna, nie ma kolumn, ławki są rozmieszczone wokół wolno stojącego ołtarza, a z głównego ołtarza z końca XVIII wieku spogląda z góry na wiernych patronka kościoła, święta Małgorzata.
Dwa rzędy okien, łącznie z 36 szybami z 6 mm pleksiglasu, rozświetlały pomieszczenie naturalnym światłem dziennym. Po tym, jak w przeszłości nie wytrzymały naporu wiatru, zostały wykonane z wypukłością na zewnątrz. Od samego początku zaplanowano kolorowe witraże i we wrześniu 2023 roku to wyczekiwane życzenie wspólnoty kościelnej w Apetlon ostatecznie się spełniło.
Plastyczka Marie-Luise Dähne z Berlina swoim abstrahującym, ale mimo to narracyjnym przedstawieniem życia i męczeństwa świętej Małgorzaty z Antiochii, rozwiązała także funkcjonalny problem złagodzenia silnego nasłonecznienia przy jednoczesnym utrzymaniu wizualnej łączności z zewnętrzną naturą.
Takie symbole jak krzyż, żelazne grzebienie i perły – Małgorzata w języku greckim oznacza „perłę” – przeplatają się przez cały temat przewodni. Przy wejściu do kościoła szyby są ciężkie i ponure i przypominają bezbożne dzieciństwo Małgorzaty jako córki pogańskiego kapłana. Małe złote perły, których jest coraz więcej w dalszym ciągu rzędu okien, symbolizują z jednej strony jej wiarę, która pozwala jej znieść tortury, kuszenie przez diabła i w końcu skazanie, a z drugiej – silną wspólnotę chrześcijan.
Renomowana pracownia Paderborner Werkstatt für Glasmalerei Peters naniosła ten projekt odręcznie ceramicznymi farbami na 6 milimetrowe jednotaflowe szkło bezpieczne o wymiarach od 1,6 x 1,3 m do 2,6 x 1,4 m, a następnie te motywy wypaliła w temperaturze 600 stopni Celsjusza. – Od wielu lat, raz za razem współpracujemy z Marie-Luise Dähne – z uznaniem stwierdza kierownik projektu Christoph Sander. – Ona sprawia, że jej dzieła sztuki są w stanie zjednoczyć się z architekturą. W Apetlon święta Małgorzata staje się fizycznie i duchowo źródłem światła.
Elastyczna ramka dystansowa zapobiega mostkom ciepła na krawędzi szyby
Ochrona zabytków inspirowana poprzednimi szybami z pleksiglasu nałożyła wymóg uwzględnienia wypukłych szyb. Produkcja szyb zespolonych Curve- PerformDGU o trójwymiarowym kształcie, składających się w tym zestawie z 6 mm zewnętrznej szyby CurvePerformMono o „swobodnie zakrzywionym kształcie“ i płaskiej szyby ESG Dekor po stronie przeciwnej, została zlecona Vandaglas Döring z siedzibą w Berlinie.
W trakcie odnawiania szyb okna miały być także modernizowane pod względem energetycznym. W tym przypadku w zespoleniu krawędzi wykorzystano elastyczne ramki Edgetech Super Spacer® TriSeal SG oraz Dow Corning 3362 jako wtórny silikonowy materiał uszczelniający. Tak o projekcie mówił Carsten Kunert, kierownik zakładu Vandaglas Döring: – Wypukłe puste przestrzenie zostały ukształtowane z płaskiej tafli szkła.
Na pierwszy rzut oka wygląda to dość trywialnie, jednak geometria wieloosiowo giętej szyby jest złożona i tym samym utrudnia przewidywania odnośnie zachowania się materiału podczas gięcia i po zamontowaniu.
W oparciu o nasze wieloletnie doświadczenia, ponownie zdecydowaliśmy się wykorzystać do szyb zespolonych dla Apetlon elastyczne ramki dystansowe Super Spacer. Są one łatwe w aplikacji, wspierają wytrzymałość na obciążenia wiatrem i przez redukcję mostków cieplnych na krawędzi szyby wnoszą znaczący wkład do efektywności termicznej.
