Sposoby osiągania celów harmonizacji
Sytuację wyjściową, przed okresem harmonizacji można schematycznie przedstawić jak w tabeli 1. Nie tylko poziomy wymagań dotyczące określonego zastosowania wyrobu różnią się znacznie w poszczególnych państwach, ale również zróżnicowane tradycje techniczne ukształtowały wiele systemów klasyfikacji, które przez swą nieporównywalność stanowią istotne przeszkody w swobodnej wymianie handlowej.
Ustanowienie wspólnego systemu klasyfikacji wyrobów, opartego na identycznych w skali całej Europy metodach badań i kryteriach, pozwala na zastosowanie jednolitego języka technicznego wymagań użytkowych stawianych obiektom. Wynik harmonizacji technicznej – zgodnie z tabelą 2 – można więc postrzegać jako zmianę sposobu wyrażenia wymagań technicznych w przepisach poszczególnych państw członkowskich. Przepisy te również po harmonizacji mogą stawiać różne wymagania, wyrażone jednak w ten sam sposób.
W kontekście wszystkich wymienionych regulacji dyrektyw UE podkreślić należy, że stanowienie przepisów technicznych należy do wyłącznych kompetencji państw członkowskich UE a ich zróżnicowanie uznaje się za w pełni uzasadnione ze względu na odmienne warunki klimatyczne, przyjęty poziom ochrony czy np. tradycję itp. Celem harmonizacji technicznej nie jest ujednolicenie przepisów w skali całej Europy, lecz usunięcie barier technicznych, polegających na różnych sposobach formułowania wymagań stawianych wyrobom w przepisach krajowych. Jednym ze środków służących osiągnięciu tego celu jest właśnie opracowanie zharmonizowanych specyfikacji technicznych, w których:
- klasy i poziomy wymagań pozwalają na uwzględnienie uzasadnionych różnic krajowych przepisów,
- właściwości techniczne wyrobów wyrażone są w jednolity sposób, na podstawie ujednoliconych, wspólnych europejskich metod badań.
Mechanizm funkcjonowania europejskiej harmonizacji sektora wyrobów budowlanych powoduje, że zharmonizowane normy wyrobów i Wytyczne do europejskich aprobat technicznych nie zawierają ujednoliconych, uśrednionych i jednakowych w skali Europy wymagań, lecz cały szereg różnych możliwości kształtowania cech wyrobu, w zależności od zamierzonego zastosowania i rynku, na który wyrób jest przeznaczony. Z całego zestawu możliwości producent dokonuje wyboru, deklarując „typ” swojego wyrobu. Ten sposób ukształtowania wymagań ma istotne znaczenie dla możliwości stosowania wyrobu.
Stosowanie wyrobów noszących oznakowanie CE
Towarzysząca oznakowaniu CE informacja o właściwym dla wyrobu zharmonizowanym dokumencie odniesienia jest najbardziej istotna, ale w wielu przypadkach może nie być wystarczająca. W przypadku, kiedy norma zharmonizowana dla określonej cechy wyrobu przewiduje jedną konkretną wartość lub poziom, wtedy samo oznakowanie CE oznacza domniemanie zgodności z tym wymaganiem.
Istnieją jednak przypadki, w których takie powołanie jest niewystarczające. Należy do nich m.in. wskazanie (więcej niż jednego) zdefiniowanego w specyfikacji zamierzonego stosowania i zadeklarowanie wartości użytkowych wymaganych w związku z nim właściwości wyrobu. W informacji towarzyszącej oznakowaniu CE przybiera określony, różnicujący symbol lub termin referencyjny. Jeśli przewidziano umieszczenie tylko informacji ogólnej o zamierzonych zastosowaniach, muszą być one uzupełnione o właściwości dla wszystkich przewidywanych zastosowań.
Deklarowanie wartości dla wymaganych właściwości użytkowych może przybrać rozmaite formy, w zależności od zastosowanej metody oznaczenia, np. przez podanie pojedynczej wartości, przedziału wartości lub granic przedziału ufności. Przy wielości możliwych metod oceny, zwykle należy ją wskazać. Także musi się pojawić informacja o ewentualnej zmianie warunków oceny i jej wpływie na badaną właściwość, wciąż dla tego samego zamierzonego zastosowania.
W przypadku złożonych wyrobów specyfikacje techniczne zawierają cały katalog poziomów i klas odnoszących się do różnych właściwości użytkowych wyrobów. Producent deklaruje typ swego wyrobu odnosząc się do całej macierzy możliwości.
Zadeklarowane właściwości użytkowe wyrobu stanowią zatem zwykle jeden z kilku możliwych wariantów charakterystyki wyrobu, jak przedstawiono to schematycznie w tablicy 3.
Ocena przydatności wyrobu z oznakowaniem CE do konkretnego obiektu dokonywana jest w odniesieniu do specyficznych krajowych przepisów budowlanych i wymaga uwzględnienia warunków lokalnych danej budowy. Ilustracją tego procesu jest porównanie zadeklarowanych właściwości użytkowych wyrobu z konkretnymi wymaganiami, sformułowanymi w przepisach określonego państwa, odnoszącymi się do uszczegółowionego zastosowania wyrobu w obiekcie budowlanym.
Poniżej przedstawiono mechanizm takiego porównania, z którego wynika, że wyrób z oznakowaniem CE, świadczącym o ogólnej przydatności do stosowania w budownictwie, w jednym państwie może znaleźć zastosowanie w konkretnym obiekcie, a w innym państwie UE w takim samym obiekcie nie będzie mógł być zastosowany. Biorąc pod uwagę możliwość zróżnicowania przepisów w zależności od funkcji i znaczenia obiektu oraz np. jego lokalizacji nawet w ramach tego samego państwa członkowskiego UE, może okazać się, że wyrób z oznakowaniem CE w jednym obiekcie będzie mógł być stosowany a w innym na jego zastosowanie nie pozwolą przepisy.
Doświadczenia państw członkowskich UE z początkowego etapu stosowania wyrobów z oznakowaniem CE wskazują na problemy ujawniające się przy ich wbudowywaniu. Dzięki oznakowaniu CE wyroby mają swobodny wstęp na cały jednolity rynek europejski, nie jest to jednak równoznaczne z możliwością wbudowania w każdy obiekt w dowolnym państwie członkowskim UE.
O zakresie stosowania konkretnego wyrobu z oznakowaniem CE decyduje porównanie zadeklarowanych właściwości użytkowych wyrobu z wymaganiami krajowych przepisów dotyczących konkretnego obiektu i warunków lokalnych.
Nie wszyscy uczestnicy rynku wyrobów budowlanych zdają sobie w pełni sprawę ze złożoności systemu oznakowania wyrobów budowlanych znakiem CE. Jednym z kluczowych elementów jest możliwość równoległego funkcjonowania na jednolitym rynku europejskim wyrobów objętych tą samą normą europejską lub tymi samymi Wytycznymi EOTA, ale o bardzo różnych deklarowanych właściwościach użytkowych. W tym kontekście należy pamiętać, że wcale nie każdy wyrób z oznakowaniem CE, legalnie umieszczony na terenie EOG, będzie mógł być bez żadnych ograniczeń stosowany we wszystkich obiektach budowlanych. Szczególna rola i odpowiedzialność za właściwe stosowanie wyrobów budowlanych o zadeklarowanych właściwościach użytkowych spoczywa zatem na tych uczestnikach procesów budowlanych, którzy podejmują decyzję o zamówieniu, zakupie i wbudowaniu wyrobów oraz na służbach nadzoru, kontrolujących prawidłowość tych decyzji.
Biorąc pod uwagę trudności związane z koniecznością dokonywania takiej każdorazowej oceny pojawiają się w UE postulaty, aby – na wyraźny wniosek producenta – zharmonizowane specyfikacje techniczne uzupełniać o dodatkowe dokumenty krajowe, tzw. Dokumenty aplikacyjne, zawierające informacje, pozwalające na ustalenie szczegółowego zakresu stosowania, możliwego ze względu na przepisy konkretnych państw członkowskich, wskazanych przez producenta.
Z dotychczasowych doświadczeń wynika, iż użytkownicy wyrobów budowlanych potrzebują fachowej pomocy w podejmowaniu decyzji dotyczących właściwego zastosowania wyrobów budowlanych z zadeklarowanymi właściwościami towarzyszącymi oznakowaniu CE.
mgr Katarzyna Wiśniewska
mgr inż. Jadwiga Tworek
ITB
więcej informacji: Świat Szkła 9/2007
