Najważniejsze tezy wykładu prof. Davida Stronga wygłoszonego na otwarciu AGC Glass Building (głównej siedziby firmy AGC w Europie), 30 września 2014 roku.
Co definiuje prawdziwie zrównoważone budynki? Jest to znacznie więcej niż zerowe zużycie energii – należy więc analizować wiele złożonych problemów i wzajemnych powiązań. Pouczająca może być krótka refleksja nad rozwojem zrównoważonego budownictwa w ciągu ostatnich 2 lat:
– to może być przygnębiające, ale zdarza się, że architekci i zespoły projektowe nie wyciągają wniosków z tego, co już funkcjonuje (a co nie!).
Ten budynek (AGC Glass Building) jest doskonałym przykładem zrównoważonego budownictwa trzeciej generacji. Jest bardzo inteligentną odpowiedzią architekta na potrzeby klienta o bardzo wysokich wymaganiach. Budynek ma certyfikat BREEAM Excellent i charakteryzuje się rzeczywistym (sprawdzonym w użytkowaniu) „niemal zerowym zużyciem energii”[1].
Ludzie to zwierzęta z natury przystosowane doprzebywania na zewnątrz i brak światła dziennegoma ogromny wpływ na jakość ich życia. Obecniejednak spędzamy ponad 80% naszego życiaw obrębie budynków (jeszcze 100 lat temu byłoto 20% – red.) i liczne badania wykazały, że światłodzienne ma głębokie implikacje w zakresieludzkiego zdrowia, samopoczucia i efektywnościw pracy czy nauce.
Oprócz korzyści ekonomicznych, związanychze zmniejszonym zużyciem energii, wynikających z wykorzystania energii naturalnego światła słonecznego i tym samym ograniczenia korzystania ze sztucznego oświetlenia i ogrzewania, ważne są też inne:
- zapewnienie naturalnego oświetlenia w budynkach i dostęp do światła słonecznego umożliwiający wydajną pracę, przy jednoczesnym wspieraniu prawidłowego ładu przestrzennego;
- ustanowienie powiązania między środowiskiem wewnętrznym i zewnętrznym, zapewnienie użytkownikom budynku wizualnego połączenia z naturalnym środowiskiem na zewnątrz budynku.
-
Każdy z nas ma w mózgu zegar biologiczny, ustalający dobowy rytm naszego życia. Nasz zegar wymaga codziennej kalibracji – musi wiedzieć, kiedy nastaje świt i zmierzch, aby prawidłowo działać. W związku z tym:
- Potrzebujemy dostępu do naturalnego światła, by w naszym organizmie mogły być prawidłowo wytwarzane chemiczne „przekaźniki”, na przykład hormon melatoniny, który w ciemności przyczynia się do zasypiania;
- Ograniczenie wytwarzania melatoniny w ciągu dnia utrzymuje nas w stanie czuwania i gotowości do działania,
– dla organizmu do regulacji snu oprócz melatoniny niezbędne jest także posiadanie neuroprzekaźnika
– serotoniny „tzw. hormonu szczęścia”;
– badania medyczne wykazały, że bez melatoniny i serotoniny, które powinny być wytwarzane w cyklu 24-godzinnym, samopoczucie i inne funkcje organizmu są poważnie zaburzone i zakłócone;
– dopiero w 1991 r. zostały odkryte światłoczułe komórki w siatkówce oka. Komórki te wydają się odgrywać ważną rolę w synchronizacji rytmów okołodobowych. Powinniśmy uznać, że jesteśmy dopiero na początku zrozumienia znaczenia światła dziennego i wpływu, jaki ma rytm dobowy życia na ludzkie zdrowie. Przed rokiem 1970 bardzo niewiele badań przeprowadzono w celu określenia, czy poziom naturalnego światła ma wpływ na zdrowie ludzkie lub samopoczucie. Obecnie możemy powiedzieć z całą pewnością tylko to, że zaburzenie działania tych ważnych mechanizmów, ma głęboko szkodliwe skutki dla zdrowia ludzkiego.
- Niedobór światła naturalnego ma wpływ na wywoływanie u człowieka depresji sezonowej (właściwie: sezonowego zaburzenia afektywnego – SAD od ang. Seasonal Affective Disorder). Wyniki badań pokazują, że SAD może dotknąć nas wszystkich (objawy to: nadmierna drażliwość, problemy z pamięcią i koncentracją, problemy z wykonywaniem codziennych czynności, uczucie przewlekłego zmęczenia, niechęć do pracy, ale także funkcjonowania w społeczeństwie, w skrajnych przypadkach myśli samobójcze.). Nasilenie objawów różni się w zależności od osoby, ale badania związane z SAD dostarczają dalszych dowodów dotyczących wpływu odpowiedniego dostępu do naturalnego światła słonecznego na nasze dobre samopoczucie i efektywność działań.
W jaki sposób dostępdo naturalnego światła był uwzględniany w projekcie budowlanym w przeszłości?
W historii ludzkości znaczenie naturalnego światła słonecznego zostało poznane, a potem zapomniane kilka razy. Starożytne cywilizacje czciły słońce i rozumiały istotne znaczenie światła dla ludzkiego zdrowia, szczęścia i dobrego samopoczucia. Po upadku Cesarstwa Rzymskiego, wiele z tych mądrości zaginęło „w mrokach” średniowiecza.
Dopiero w połowie XIX w., odkryto lecznicze właściwości światła i znowu zaczęły być one docenianeprzez pionierów opieki zdrowotnej, takich jak Florence Nightingale.
Na początku XX w. jeszcze bardziej doceniono znaczenie korzystnych efektów terapeutycznych światła dziennego i promieniowania słonecznego przy leczeniu gruźlicy, żółtaczki i krzywicy. Ta ważna, nowa gałąź medycyny nazywana była „helioterapią”.
Język nowej architektury i forma jej ekspresji koncentruje się na wykorzystaniu i docenieniu zalet naturalnego światła w budynkach. Szczególnie było to wspierane i promowane w latach 20. XX w. przez architektów, takich jak Le Corbusier, który wspierał w tym zakresie inwestorów i projektantów na całym świecie.
Ledwie architektura słoneczna osiągnęła szczyt popularności, kiedy korzyści z jej stosowania znowu miały zostać zapomniane w wyniku szybkiego rozwoju technologii budowlanej i medycyny. W szczególności, z pojawieniem się klimatyzacji i wprowadzeniem w latach 30. XX w. oświetlenia fluorescencyjnego. Zaangażowano architektów do projektowania głębokich budynków, bez konieczności wykorzystania światła dziennego.
Ten trend zaostrzył się wraz z poprawą zdrowia publicznego i odkryciem nowych metod leczenia gruźlicy, z wprowadzeniem antybiotyków. W rezultacie właściwości lecznicze słońca i zalety helioterapii wkrótce straciły na znaczeniu.
Najważniejsze wnioski z międzynarodowego przeglądu budownictwa wybrane w celu zbadania wpływu światła dziennego na użytkowników budynku
Ponad 80 sprawozdań z badań i książek naukowych opublikowano w celu ustalenia wpływu światła na ludzkie zdrowie, szczęście, wydajność i dobrego samopoczucie (patrz: http://www.davidstrong.co.uk/web_documents/report_glass_for_europe__v7_final.pdf)
W analizie zawarto tylko obiektywne dowody, poparte danymi empirycznymi, z podsumowaniem i pogrupowaniem budynków zależnie od ich typów/ funkcji:
- obiekty ochrony zdrowia,
- obiekty edukacyjne,
- obiekty z miejscami pracy (biura i przemysłowe),
- obiekty handlowe,
- domy jednorodzinne.
Szczególnie ważne są poniższe wyniki:
- W budynkach ochrony zdrowia wyniki badań pokazują, że dostęp do światła dziennego zapewnia:
– zmniejszenie średniej długości pobytu w szpitalu,
– szybsze odzyskanie sprawności pooperacyjnej, zmniejszone zapotrzebowanie na środki do łagodzenia bólu,
– szybsze wyjście z choroby i depresji,
– właściwości dezynfekcyjne.
- W budynkach edukacyjnych dostęp do światła dziennego wykazuje;
– szybkią (i widoczną) poprawę wyników studentów w nauce,
– poprawę zachowania,
– wzrost spokojnych reakcji i koncentracji.
- W budynkach zawierających miejsca pracy liczne badania zidentyfikowały:
– preferencje do pracy w pobliżu okien i w warunkach, które w pełni wykorzystują naturalne a nie sztuczne oświetlenie,
– przewagę dobrego projektu, który zapewnia naturalne światło słoneczne, a jednocześnie chroni przed oślepianiem intensywnymi promieniami słonecznymi i minimalizuje przegrzanie.
- W placówkach handlu detalicznego badania pokazują, że znaczącą poprawę sprzedaży można uzyskać w sklepach z naturalnym oświetleniem.
- W budynkach wszystkich typów, w tym w sektorze mieszkaniowym, wielu badanych wykazuje korzyści związane z naturalnym światłem i kontaktem z otoczeniem, co może przyczynić się do osiągnięcia dobrego nastroju i samopoczucia.
Jeśli światło naturalne wnosi tak wiele korzyści, to jak projektanci budynku mogą to wykorzystać i co udało im się osiągnąć w budynku AGC Glass Europe?
W budynku zastosowano duże powierzchnie przeszklone, ze szkłem bardzo transparentnym, które zostało ściśle dobrane. Głębokość pomieszczeń biurowych została zoptymalizowana, aby światło dzienne przenikało do środka z dwu stron: od strony zewnętrznej i z atrium. Innowacyjność i dbałość o szczegóły jest wyjątkowa – a dobrym tego przykładem jest korzystanie ze zwierciadlanych powierzchni w galerii, aby odbijały one światło słoneczne do atrium oraz wykorzystanie napędzanych żaluzji szklanych do sterowania stopniem penetracji światła słonecznego do wnętrza budynku. Powoduje to doskonałe przenikanie naturalnego światła do pomieszczeń a także zapobiega oślepianiu i przegrzewaniu.
Słabe strategie kontroli słonecznej były dawniej głównym problemem w budynkach zrównoważonych pierwszej i drugiej generacji. Inteligentne wykorzystanie elementów zacieniających w budynku AGC Glass Europe, umożliwia pasywne zyski ciepła do wykorzystania w zimie.
Przezroczyste, szklane żaluzje znacznie zmniejszyły niechciane w okresie letnim zyski ciepła z promieniowania słonecznego, przy jednoczesnym zapewnieniu odpowiedniego poziomu penetracji światła dziennego (na co konwencjonalne, nieprzezroczyste rolety nie pozwalają). Przy rozwiązaniu konwencjonalnym niechciane ciepło słoneczne wpływałoby na znacznie zwiększoną ilość energii potrzebnej do chłodzenia w słoneczne dni.
Ponadto, wysoki poziom penetracji promieni słonecznych często skutkuje znaczącym oślepianiem oraz optycznym i cieplnym dyskomfortem w silnie przeszklonych budynkach. Zagrożenia te zostały uwzględnione w inteligentny sposób na budynku AGC, w którym komfortowo rozproszono światło naturalne, nawet w dni, gdy poziom promieniowania słonecznego jest bardzo wysoki.
Projekt zapewnił również użytkownikom budynku widok na zewnętrzny świat przyrody otaczający budynek. Umożliwia to niezwykle ważne psychologicznie połączenie człowieka ze światem zewnętrznym, a napęd automatyczny umożliwia najbardziej optymalne ustawienie płaszczyzn poszczególnych listew żaluzji na fasadzie szklanej, nie zrywając tego kontaktu.
Jestem przekonany, że nowy budynek AGC zapewni znakomite warunki pracownikom firmy pracujacym w nim. AGC Glass Europe i jej pracownicy najprawdopodobniej będą korzystać w nowym budynku z:
- większego poczucie zadowolenia i dobrego samopoczucia w miejscu pracy,
- znacznie wyższego poziomu efektywności,
- znacznie niższego poziomu zachorowalności i absencji chorobowej.
Atrybuty te są niezwykle ważną kwestią zrównoważonego rozwoju.
prof. David Strong
[1] BREEAM (Building Research Establishment Environmental Assessment Method) jest metodologią dotyczącą zrównoważonego budownictwa zaproponowaną przez angielskie stowarzyszenie. BREEAM to najdłużej działająca metoda oceny wpływu budynków na środowisko. BREEAM zapewnia solidny, niezależny i obiektywny punkt odniesienia dla oceny zrównoważonego budynku w sposób całościowy.
