Począwszy od początku lat 90. XX w. do chwili obecnej, w Japonii powstało wiele wybitnych, nowoczesnych dzieł architektonicznych, w większości których szkło pełni istotną rolę osłonową, konstrukcyjną i estetyczną. Szkło znalazło szerokie zastosowanie w budynkach komercyjnych, biurowych, użyteczności publicznej oraz w budynkach o funkcji mieszanej, a także – w obiektach portów lotniczych i dworców kolejowych.

 

 

Niniejszy artykuł, drugi z cyklu zapoczątkowanego pracą Cywiński Z., Kido E.M.: Kulisy architektury szkła w Japonii („Świat Szkła” 4/2012), porusza kwestię zastosowania szkła we współczesnej architekturze japońskiej na przykładzie nowego rodzaju budynków komercyjnych – butików designerskich.

 

Dziedzictwo estetyczne
Obecna japońska architektura łączy rodzimą tradycję z wpływami azjatyckimi, europejskimi i amerykańskimi. W ostatnich latach nastąpiły zmiany w kształtowaniu współczesnego, zurbanizowanego krajobrazu, powstałe z przenikania się nowoczesnych centrów urbanistycznych z miejskimi supernowoczesnymi  środkami transportu. Jednak nadal w architekturze japońskiej można wyczuć nawiązywanie do tradycyjnych elementów w budownictwie i do rodzimej kultury. Szkło w architekturze japo skiej pełni często podobną rolę jak elementy drewniane czy papierowe w architekturze tradycyjnej.

 

Stanowi przegrody i przesłony, często nie do końca przezroczyste lub nawet nieprzezroczyste. Tradycyjne japońskie budynki posiadają takie typowe elementy, jak przesuwane ściany dzielące pomieszczenia (fusuma), przesuwne okna z drewnianej kratownicy wypełnionej nieprzezroczystym papierem ryżowym (shoji) i zewnętrzne żaluzje (sudare) wykonane z bambusa i trzciny (fot. 1). Papier, który zastępował szkło, używany jest nadal do wielu innych detali, m.in. delikatny papier (washi) stosuje się do lampionów.

 

Zasadniczy nurt architektury japońskiej cechuje się prostotą formy, delikatnością w stosowaniu koloru i tekstury, unikaniem nadmiernej dekoracji i wyrafinowaniem detali. Jednakże w okresie Edo (1603-1868), był także styl bardziej dekoracyjny, czego przykładem jest kompleks chramów Toshogu w Nikko, założonych w 1617 r. Przeciwstawienie bogactwa dekoracji w Nikko może stanowić wyrafinowany styl wilii cesarskiej Katsura Rikyu w Kyoto (1624) i otaczającego ją ogrodu. Tradycyjne materiały budowlane w Japonii to słoma, bambus, papier, kamień i drewno.

 

Szkło rozpowszechniło się w Japonii w okresie Meiji (1868-1912), kiedy kraj po okresie ilozacji znalazł się pod wpływem kultury zachodniej. Otwarcie Japonii na wpływy zagraniczne spowodowało gwałtowną industralizację kraju, co znalazło także swoje odzwierciedlenie w architekturze.

 

Fot. 1. Tradycyjna architektura

 

 

Fot. 2. Inujima Art House Project, S-Art House, 2010

 

 

Szkło w japońskiej architekturze współczesnej
Szkło jest materiałem przezroczystym i może mieć różne stopnie przezroczystości, dzięki czemu łatwo się wpasowuje w otoczenie. Mimo, że szkło jest nowoczesnym materiałem, z którego tworzy się nowoczesne formy, widać na przykładzie szklanego budynku w artystycznym parku w Inujima (prefektura Okayama), zaprojektowanym przez Kazuyo Sejima, że szkło dobrze komponuje się z tradycyjną architekturą i naturalnym otoczeniem (fot. 2). Szkło poprzez swoją cechę transparentności może nadać obiektom architektonicznym określone walory estetyczne, takie jak wizualną lekkość, teksturę, kolor, światło, przestrzenność, itp. [2].

 

Szkło ma szereg właściwości, których wykorzystanie może spowodować uzyskanie określonych efektów estetycznych. Szkło może więc:
- transferować światło o zróżnicowanym stopniu przepuszczalności, może też być całkowicie przezroczyste lub mniej przezroczyste – w zależności od koncepcji architektonicznej różne rodzaje szkła o różnej przezroczystości mogą być stosowane w jednym obiekcie;
- dzielić technicznie ale łączyć wizualnie, także w zależności od stopnia przezroczystości;
- wizualnie powiększać wnętrza i dodawać głębi oraz powodować „dematerlizację” obiektu;
- mieć strukturę – poza szybami i taflami są także różnego rodzaju bloczki i panele szklane;
- mieć fakturę;
- być kolorowe, z nadrukiem, malowane, itp.;
- posiadać wiele warstw, różniących się kolorem, wzorem i przezroczystością;
- stanowić tło dla fal świetlnych;
- przedstawiać ekran do iluminacji;
- być ekranem do obrazów ruchowych, np reklamy marki, itp.;
- odbijać elewacje sąsiednich budynków, co stanowi dodatkową warstwę kompozycyjną.

 

Nowoczesna architektura komercyjna pojawiła się w japońskich wielkich metropoliach w pierwszej dekadzie XXI w. Objęła ona trzy rodzaje budynków handlowych: butiki, domy towarowe i galerie handlowe.

 

Nowe sklepy – butiki designerskie – rozprzestrzeniły się w Tokio, szczególnie na Ginzie, na Omotesando, w Shibuya i w Aoyama. Szkło pojawiło się przede  wszystkim na elewacjach budynków sklepowych, ponieważ funkcją tych elewacji jest prezentacja towarów.

 

Wystąpiło też jako element wystroju wnętrz. Współczesne, najnowsze butiki designerskie przenoszą rywalizację o rynek w rejon architektury. Konkurencja ta stymuluje rozwój architektury i powoduje, że powstają bardzo ciekawe projekty traktujące szkło w sposób innowacyjny.

 

Szkło w architekturze butików designerskich
Projektowanie architektoniczne elewacji i wnętrz butików skoncentrowało się na promocjach słynnych marek. Gucci, Prada, Burberry i inni podjęli wyzwanie, aby ich sklepy wyglądały z zewnątrz tak samo atrakcyjnie, jak i wewnątrz oraz podobnie, jak sprzedawane w nich artykuły. Obecnie, w dużych metropoliach świata, istnieje nowy rodzaj architektury, która dedykowana jest modzie. Obiekty takiej architektury realizują nową koncepcję dokonywania zakupów, łączącą w sobie zarówno chęć nabycia modnych ubiorów, jak i wizytę w nowoczesnym butiku designerskim [3].

 

Elementem kluczowym butiku designerskiego jest fasada, która stanowi filtr pomiędzy wnętrzem butiku a ulicą. Fasada ma być sensorem przyciągającym klientów. Szkło jest idealnym materiałem do osiągnięcia zamierzonego efektu zainteresowania poprzez ciekawą ekspozycję. Od świecących bloków szklanych w budynku Hermesa do nieprzezroczystych fasad budynku Louisa Vuittona, architektura butików stała się epicentrum innowacji w zakresie nowoczesnego zastosowania szkła. Poniżej zostały omówione niektóre efekty estetyczne uzyskane przy pomocy szkła, pokazane na przykładzie różnych realizacji japońskich, głównie w Tokio.

 

Fot. 3. Tokio – budynek „Maison Hermes”, 2001

 

 

Efekt bloczków szklanych
Najlepszym przykładem budynku, w którym zastosowano szklane bloczki jest budynek „Maison Hermes” (2001) na Ginzie*). Włoski architekt Renzo Piano (Renzo Piano Building Workshop) zaprojektował budynek osłonięty ścianami kurtynowymi z włoskich, szklanych bloczków, jako dużą symboliczną „latarnię” (fot. 3). Specjalnie zaprojektowane przez firmę VETROARREDO bloki o wymiarach 45x45 cm komponują fasadę, która jest zarówno wymowna pod względem estetycznym, jak też innowacyjna z punktu widzenia technologii.

 

Intencją projektanta, inspirowanego tradycyjnymi japońskimi latarniami, było przywołanie wrażenia latarni. W ciągu dnia półprzezroczysta elewacja oddaje zarys tego, co dzieje się w środku, ale ze względu na grubość elementów szklanych obiekty są rozmyte. W nocy cały budynek jest rozświetlony jak wielka latarnia.

  

Intencją projektanta, inspirowanego tradycyjnymi japońskimi latarniami, było przywołanie wrażenia latarni. W ciągu dnia półprzezroczysta elewacja oddaje zarys tego, co dzieje się w środku, ale ze względu na grubość elementów szklanych obiekty są rozmyte. W nocy cały budynek jest rozświetlony jak wielka latarnia.

*) zob. Siedziba Hermesa, „Świat Szkła” 9/2002

 

Innym interesującym budynkiem, w którym zastosowano szklane bloczki, jest budynek „Prada Omotesando” (2004) w dzielnicy Omotesando. Sklep znanej firmy włoskiej, zaprojektowany przez Jacques’a Herzoga i Pierre’a de Meurona (Herzog & de Meuron) we współpracy z korporacją Takenaka, jest niekonwencjonalnym, sześciokondygnacyjnym budynkiem z kryształowego szkła (fot. 4).

 

W ramach jego struktury, przestrzeń i fasada zostały ze sobą nierozerwalnie związane. Podstawową jednostką jest element rombowy ze szkła o szerokości 3,2 m i wysokości 2,0 m (fot. 5).

 

Celem projektantów było stworzenie prostej formy wyróżniającej się kształtem w zależności od kąta widzenia. Szklane ściany nie są zwykłymi, przezroczystymi ścianami kurtynowymi, jak np w budynku „Maison Hermes”, ale przejrzystymi powłokami konstrukcyjnymi. Rdzeń struktury rozprzestrzenia się płynnie do wind, na schody, do pomieszczeń montażowych i na sklepowe półki, dając poczucie ciągłości powierzchni handlowej, idealnie zintegrowanej z architekturą.

 

Szkło w postaci bloków szklanych umieszczonych w nieregularnej siatce betonowo-stalowej konstrukcji nośnej zostało zastosowane w budynku “Tod’s Omotesando” (2004). Budynek zaprojektowany przez Toyo Ito (Toyo Ito & Associates), zamiast sztywnych kątów prostych, ma konstrukcję usztywnioną dzięki delikatnie krzyżującej się siatce naśladującej formy organiczne (fot. 6). Rosnące w pobliżu wiązy znajdują odbicie w elewacji budynku. Rozgałęziona konstrukcja jest trójwymiarowa i rozciąga się od zewnątrz do wewnątrz przyczyniając się do uzyskania całkowitej jedności pomiędzy tym, co jest z zewnątrz i wnętrzem budynku. Zatem szkło z powodzeniem pomaga nawiązać architekturze dialog z otoczeniem naturalnym.

 

W budynku „Louis Vuitton Roppongi Hills” (2003), japoński architekt Jun Aoki (Jun Aoki & Associates) zastosował zarówno w projekcie elewacji, jak i we wnętrzach szklane tuby (fot. 7). Elewacja budynku zawiera w sumie 28 tysięcy przezroczystych szklanych tub o średnicy 10 cm i długości 30 cm, które zostały umieszczone pomiędzy dwiema taflami szkła.

 

Zastosowanie w elewacji szklanych tub, a także przezroczystego szkła oraz refleksyjnej stali nierdzewnej nadaje budynkowi wygląd kojarzący się z nowoczesną techniką i luksusem. Wnętrza zostały celowo zaprojektowane w sposób dość skomplikowany. W ten sposób proste szklane elementy wywołują zarówno wrażenie jedności, jak i zróżnicowania.

 

Fot. 4. Tokio – budynek „Prada Omotesando”, 2004

 

 

Fot. 5. Budynek „Prada Omotesando” - detal

 

 

Rys. 6. Tokio – budynek „Tod’s Omotesando”, 2004

 

 

Efekt paneli szklanych
Panele szklane to najczęściej stosowane elementy ze szkła. Mogą to być proste panele o różnym stopniu przejrzystości lub bardziej skomplikowane, o nachylonych lub nieregularnych płaszczyznach, itp. W budynku „hhstyle.com store Aoyama” architekci Kazuyo Sejima i Ryue Nishizawa (SANAA) zastosowali półprzezroczyste panele szklane w kolorze zielono-miętowym (fot. 8).

 

Wyrafinowe wnętrza, zaprojektowane przez architekta Tokujina Yoshiokę wyrażają prostotę i luksus sprzedawanego designerskiego wyposażenia wnętrz takich projektantów, jak Philippe Starck, Shigeru Ban, Eero Saarinen, Ann Demeulemeester i in. Podobne tafle szklane w odcieniu białym projektanci zastosowali we wcześniejszym budynku „Opaque Ginza” (1998).

 

Rys. 7. Tokio – budynek „Louis Vuitton Roppongi Hills”, 2003

 

 

Rys. 8. Tokio – budynek „hhstyle.com store Aoyama”, 2000

 

 

Fot. 9. Tokio – budynek „Tiffany & Co.”, 2008

 

 

Fot. 10. Tokio – budynek „Natsuno R Building”, 2006

 

 

Efekt paneli nachylonych pod różnymi kątami został wykorzystany w elewacji sklepu „Tiffany & Co.” (2008) na Ginzie, zaprojetowanego przez architekta japońskiego Kengo Kuma (Kengo Kuma & Associates – fot. 9). Cała elewacja frontowa budynku została wyłożona 292 kwadratowymi panelami szklanymi na stalowej kratownicy. Szkło zostało laminowane dwiema warstwami aluminium z gatunku, który stosowany jest normalnie do produkcji skrzydeł samolotów.

 

Każdy panel jest także iluminowany ciepłym światłem wytwarzanym przez oświetlenie diodami LED zainstalowanymi od spodu. Stojąc z bliska, oświetlone panele dają efekt blasku bijącego od elewacji. Z daleka widać bogatą, wielowarstwową głębię oraz teksturę elewacji, uzyskaną poprzez odbicia pod różnymi kątami sąsiednich budynków.

Panele szklane, nachylone pod różnymi kątami, zostały także umieszczone w budynku „Natsuno R Building” (2006, fot. 10) na Ginzie, mieszczącym butiki designerskie, m.in. Dolce & Gabbana i Jun Ashida.

 

W narożnikach umieszczone są szklane bloczki, dzięki czemu budynek przybrał lekką, transparetną formę,  nawiązującą elegancją do wysokiej jakości designu typowego dla dzielnicy Ginza. Cała konstrukcja budynku jest ramą na stalowych słupach z przeszkolonymi ścianami zewnętrznymi. Wieczorem półprzezroczyste szkło elewacji sprawia wrażenie tradycyjnych ekranów shoji, przełamanych miejscami szkłem przezroczystym, stanowiącym wystawy i miejsca ekspozycji.

 

dr Ewa Maria Kido
CTI Engineering Co., Ltd., Tokio

prof. Zbigniew Cywiński
Politechnika Gdańska

 

Bibliografia
[1] Cywiński Z., Kido E.M.: Kulisy architektury szkła w Japonii. „Świat Szkła” 4/2012, s. 14-17.
[2] Holgate A.: Aesthetics of built form. Oxford University Press, New York 1992.
[3] Kido E.M.: Nowa architektura japońska - The New Japanese architecture. „Studia z zakresu architektury nowoczesnej”. Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2011.
[4] Cywiński Z.: Nowoczesna symbioza stali i szkła. „Świat Szkła” 3/2011, s. 16-17.
[5] Cywiński Z.: O znaczeniu szkła w budownictwie i architekturze. „Inżynieria i Budownictwo”.  „Świat Szkła”  7-8/2012.

 

 

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym 

inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne

więcej informacj: Świat Szkła 6/2012

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.