Studium współczesnej japońskiej architektury szkła podjęli autorzy w „Świecie Szkła” w swoim artykule Kulisy architektury szkła w Japonii [1]. Zostało ono rozwinięte w artykułach: Nowa architektura szkła w Japonii • Budynki komercyjne [2], • Budynki użyteczności publicznej [3], Stacje kolejowe [4], • Terminale lotnicze [5] oraz • Miejsca obsługi podróżnych na autostradach [6]. Ukazały się ponadto artykuły na temat walorów technicznych nowoczesnego szkła produkowanego w Japonii [7] i szkła w realizacjach firmy Bohlin Cywiński Jackson [8]. Obecny artykuł stanowi dalszy ciąg omówienia walorów estetycznych szkła na przykładzie Japonii. W części 1 omówione zostało postrzeganie szkła w odniesieniu do rozmiarów obiektów, wizualnej lekkości i przezierności [11], w części 2 – ekspresja szkła zdeterminowana jego teksturą, kolorem i światłem [17], a w części 3 – zagadnienia materii szkła w krajobrazie [19]. Niniejsza część 4 koncentruje się na zestawieniach szkła z innymi materiałami.

 

 

Wstęp

 

Jak zaznaczono w poprzednich częściach artykułu, szkło stało się popularnym materiałem, który poza zastosowaniem konstrukcyjnym, występuje także w małej architekturze: w wielu konstrukcjach i elementach eksponowanychw krajobrazie ulicznym lub naturalnym, takich jak posadzki, ciągi komunikacyjne (windy i schody), różnego rodzaju zadaszenia, wejścia, przystanki, balustrady, tablice informacyjne, oświetlenie, ławki i różnorodne detale [11, 17, 19]. Szkło jest najczęściej zestawiane z innymi materiałami. Różnorodne właściwości szkła wpływają wówczas także na szerokie walory estetyczne takich kompozycji.

 

 

Tablice, słupy informacyjne

 

Z podobnych powodów, jak na balustrady, szkło stosuje się na tablice i różnego typu słupy informacyjne. Szklane elementy dobrze wpisują się w architekturę każdej ulicy, a jednocześnie zapewniają czytelną informację. Jeśli są zaprojektowane i wykonane estetycznie, mogą same w sobie stanowić dekorację danego obiektu (fot. 65), czy ulicy (fot. 66). Ciekawie wyglądają proste, szklane prostopadłościany, w których zainstalowane są panele, jak w „Toranomon Hills” (fot. 67). Tablica informacyjna przy muzeum „Nezu Museum” (Nezu bijutsukan; 2009) zaprojektowanym przez Kengō Kumę (Kengo Kuma and Associates) jest z delikatnego, półprzejrzystego szkła, które nawiązuje do idei projektu muzeum, a zwłaszcza do inspirującej półprzejrzystości tradycyjnej architektury japońskiej (fot. 68). 

 

 

2016 07 10 1

Fot. 65. Pref. Kanagawa – “Pola Museum of Art”, 2002 – tablica informacyjna przy wejściu

 

2016 07 10 2

Fot. 66. Tokio – Marunouchi Naka-dōri – słup informacyjny ze szklaną osłoną

 

2016 07 11 1

 

Fot. 67. Tokio – „Toranomon Hills” – tablica

 

2016 07 11 2

 

Fot. 68. Tokio – „Nezu Museum”, 2009

 

 

Oświetlenie, ławki, detale

 

Szkło jest także materiałem stosowanym w elementach oświetlenia, np. w różnego rodzaju lampach ulicznych. Przykładem mogą być tu lampy w reprezentacynej dzielnicy handlowej Ginza w Tokio. Wysokie oświetlenie jest wykonane całkowicie ze szła i o zmroku świeci się cały słup (fot. 69). Ze szkła wykonuje się także czasem ławki w miejscach publicznych, na stacjach, czego przykładem mogą być ławki z bloczków szklanych na stacji „Akabanebashi Station” (Akabanebashi-eki) w Tokio (fot. 70). Detale ze szkła wyglądają atrakcyjnie i mogą być wyrafinowanym środkiem na podniesienie estetyki architektury ulicy. Szklany detal stanowiący akcent przy budynku „Omotesandō Hills” (Omotesandō hiruzu; 2005) zaprojektowanym przez architekta Tadao Ando (Tadao Ando Architect & Associates), staje się wieczorem również obiektem świetlnym (fot. 71).

 

 

2016 07 11 3

Fot. 69. Tokio – oświetlenie na Ginzie

 

2016 07 11 4

Fot. 70. Tokio – „Akabanebashi” – ławka

 

2016 07 12 1

Fot. 71. Tokio – „Omotesandō Hills”, 2005

 

 

Zestawienia szkła z innymi materiałami

 

To, w jaki sposób postrzegamy szkło, wynika także z zestawienia z innymi materiałami budowlanymi oraz z otaczającym krajobrazem. Szczególnie interesująco wyglądają kompozycje szkła ze światłem naturalnym i sztucznym – szkło podświetlone i iluminowane [17], z wodą, zielenią oraz z innymi materiałami. Tworzą one niepowtarzalny efekt przestrzenny.

 

 (...)

 

Szkło i woda

 

W zestawieniu z wodą, szkło – nadając jej trzeci wymiar – powiększa głębię kompozycji (fot. 72). We współczesnej architekturze krajobrazu często pojawia się woda, której ruch kontrastuje z bezruchem zmasowanych form architektonicznych. Widać to na przykładzie monumentalnej bryły „Osaka Station City” (Ōsaka sutēshon shiti; 2011), w pobliżu której urządzono teren z płaskimi zbiornikami wodnymi utworzonymi nad kondygnacjami podziemnymi dworca (fot. 73). Matowe szkło często jest skontrastowane z wodą, jak np. w „Nagasaki National Peace Memorial Hall for the Atomic Bomb Victims” (Kokuritsu Nagasaki genbaku shibotsusha tsuitō heiwa kinenkan; 2002) zaprojektowanym przez architekta Akirę Kuryū (Akira Kuryu Architect & Associates); wygląda wtedy dość masywnie (fot. 36) [17].

 

 

2016 07 12 2

Fot. 72. Nagoja – „Oasis 21” – szkło i woda

 

2016 07 12 3

Fot. 73. Osaka – „Osaka Station City”, 2011 

 

 

Szkło i zieleń

 

Szkło i zieleń często są zestawiane, począwszy od parkowych oranżerii i zimowych ogrodów, a skończywszy na nowoczesnych, wielofunkcyjnych drapaczach chmur z zielonymi atrium. Budynki ze szklanymi ścianami osłonowymi, otoczone parkiem lub ogrodem, są jednym z wariantów połączenia szkła z zielenią w krajobrazie (fot. 38). Przykładem przemyślanej harmonii wynikającej z otoczenia zielenią jest szklana piramida „Hidamari” znajdująca się w parku „Moerenuma Park” (Moerenuma Kōen; 2005) w Sapporo (fot. 74), autorstwa architekta Osamu Noguchi [17]. Tendencja projektowania zieleni na dachach budynków nie jest nowa, już od dawna architekci starali się połączyć architekturę z naturą, a obecnie łączą ją także z pozyskiwaniem energii za pomocą baterii słonecznych. Przeszklone elewacje budynku „ACROS Fukuoka Prefectural International Hall” (Akurosu Fukuoka; 1995), zaprojektowanego przez Emilio Ambasza, kontrastujące z tarasowo zaplanowaną zielenią, są przykładem architektury opartej na zrównoważonym rozwoju i jednocześnie inspirującej oryginalną formą (fot. 75). W innym z kolei wypadku, kolorowe detale szklane zaprojektowane przez amerykańską projektantkę krajobrazu Marthę Schwartz (Martha Schwartz Partners) stanowią ciekawy akcent w krajobrazie betonowego osiedla i współgrają z zielenią wkomponowaną w artystycznie zaaranżowany teren wokół budynku „Kitagata Apartment Building” (Gifu-ken eijūtaku hai taun Kitagata; 2000) autorstwa Kazuyo Sejima (SANAA; Sejima and Nishizawa and Associates), a także w sąsiedztwie innych bloków mieszkalnych zaprojektowanych przez inne znane architektki (fot. 76).

 

 

2016 07 12 4

Fot. 74. Sapporo – „Moerenuma Park”, 2005

 

2016 07 13 1

Fot. 75. Fukuoka – „ACROS Fukuoka”, 1995

 

2016 07 13 2

 

Fot. 76. Gifu – Kitagata Apartment Building”, 2000

 

 

Szkło i beton

 

Beton w zestawieniu ze szkłem wygląda bardzo surowo, ale jeśli w jego otoczeniu występuje woda to łamie ona kontrast pomiędzy przeziernym i kruchym materiałem oraz nieprzeziernym i masywnym. Połączenie szkła z betonem spotkać można często w architekturze modernistycznej. Przykładem może być kościół na Hokkaido „Church on the Water” (Mizu no kyōkai; 1988), zaprojektowany przez Tadao Ando (fot. 77).

 

 

2016 07 13 3

Fot. 77. Tomanu – „Church on the Water”, 1988

 

 

Przykładem strukturalnego połączenia szkła i betonu zbrojonego w postaci przeszklonej powłoki membranowej jest dach nad stacją benzynową „Glass Station” (Gurasu sutēshon; 1993) w Oguni, w prefekturze Kumamoto, zaprojektowany przez Yō Shōei (Shoei Yoh + Architects) [17].

 

 

Szkło, kamień i aluminium

 

„Toyama Kirari” (Toyama kirari; 2015), budynek w mieście Toyama, zawierający m.in. muzeum szkła i bibiliotekę, posiada fasadę, na której połączono trzy lokalnie pozyskiwane materiały: szkło, aluminium i kamień. Nawiązuje to do industrialnej przeszłości miasta, które obecnie podlega rewitalizacji. Architekt Kengō Kuma (Kengo Kuma and Associates), dzięki zróżnicowanym profilom uzyskał efekt ruchu i dynamicznie zmieniającej się fasady pod wpływem rozszczepienia światła (fot. 78). Materiały te widziane od strony wnętrza pięknie kontrastują z panelami drewnianymi z lokalnego drzewa cedrowego. Połączenie ze szkłem sprawia, że fasada podlega ciągłym wizualnym zmianom. 

 

 

2016 07 13 4

Fot. 78. Toyama – „Toyama Kirari”, 2015

 

 

Inny budynek – „Luce Toyo Kitchen Style” (Rūche Tōyō kitchin sutairu; 2012) wg. projektu Kazuyo Sejimy, jest prostą, geometryczną bryłą o wysokości 9 m. Ściana zewnętrzna z czterech stron została wykonana ze szkła, a na niej umieszczono siatkę z aluminium. Taka struktura umożliwia oświetlenie światłem naturalnym i jednocześnie optyczne dopasowanie prostej bryły do otoczenia w dzielnicy Aoyama, w której są bardzo różnorodne budynki. Szkło i aluminium świetnie się uzupełniają (fot. 79). Połączenie tych dwóch materiałów ma wiele walorów estetycznych, jak np. lekkość, transparentność i efemeryczność.

 

 

2016 07 14 1

Fot. 79. Tokyo – „Luce Tokyo Kitchen Style”, 2012

 

 

Szkło i drewno

 

W japońskiej architekturze wspóczesnej drewno jest nadal popularnym materiałem budowlanym i często występuje w połączeniu ze szkłem. Jednym z architektów, którzy wdrażają w życie architekturę zrównoważoną, projektując z drewna i kartonowych tub, jest Shigeru Ban, który wraz z East Japan Railway Company i JR East Design Corporation zaprojektował dworzec „Tazawako Station” (Tazawako-eki; 1997) w prefekturze Akita. Konstrukcja budynku z betonowych filarów została przekryta lekko spadzistym i nadwieszonym drewnianym dachem, który konstrastuje ze szklaną ścianą osłonową. Zestawienie szkła z drewnem ociepla wizerunek szkła i pozwala na pełną ekspozycję walorów obydwu materiałów (fot. 80). Inny budynek dworca zaprojektowanego przez Kengō Kumę i JR East Design Corporation – „Hōshakuji Station” (Hōshakujieki; 2008) w Takanezawa-machi w prefekturze Tochigi – posiada drewniany sufit ukształtowany na wzór występującej w okolicy odmiany piaskowca ōya ishi, który ma charakterystyczne duże pory. Sufit obejmujący także wejścia na stację, składa się z elementów na planie rombu, których głębokość rośnie przy podstawie, czyli w kierunku wyjść ze stacji. Bogata struktura drewna kontrastuje z płaskim szkłem zastosowanym na ściany boczne budynku i szkło schodzi tutaj na drugi plan (fot. 81).

 

 

2016 07 14 2

Fot. 80. Prof. Akita – „Tazawako Station”, 1997

 

2016 07 14 3

 

Fot. 81. Tochigi Pref. – „Hōshakuji Station”, 2008

 

 

Bardziej subtelne jest zestawienie szkła i drewna w innym budynku Kengō Kumy – muzeum „Bato Hiroshige Museum of Art” (Batō Hiroshige bijutsukan; 2000) w Nakaga-machi, w prefekturze Tochigi. Muzeum mieści się w jednokondygnacyjnym budynku przykrytym spadzistym dachem. Lekka forma budowli została oparta na przenikających się drewnianych kratownicach wykonanych z występującego w tym regionie drzewa cedrowego yamizo sugi. Zastosowano także inne lokalnie dostępne materiały wykończeniowe. Ściany wewnętrzne zostały pokryte papierem karasuyama washi, a na posadzki zastosowano kamień naturalny ashino-ishi. Ściany zostały przeszklone dużymi, przezroczystymi płytami szklanymi (fot. 82). Architektura budynku, zmieniającego się wraz z promieniami światła, które przenikając przez szkło i delikatną strukturę kratownic tworzy cienie wyglądające jak ażur, dobrze komponuje się ze swoim otoczeniem.

 

 

2016 07 14 4

Fot. 82. Tochigi Pref. – „Bato Hiroshige Museum of Art”, 2000

 

 

Jeden z najnowszych budynków Kengō Kumy – siedziba tajwańskiej ciastkarni „Sunny Hills” (Sanī hiruzu; 2013) w tokijskiej dzielnicy Minami Aoyama również w sposób delikatny łączy szkło i drewno. „Sunny Hills” opiera się na tradycyjnym, japońskim, trójwymiarowym układzie konstrukcyjnym „jigoku gumi”, wykonanym całkowicie z drewna. Dzięki tej trójwymiarowości elementy drewniane mają bardzo smukłe (60x60 mm) przekroje. Architekt chciał stworzyć delikatną przestrzeń o niezdecydowanych granicach, którą możnaby skojarzyć z chmurami lub lasem. Zastosowano identyczne, białe drewno cedrowe, którego także używa się na pałeczki do spożywania tajwańskich ciasteczek, które są sprzedawane w sklepie „Sunny Hills Aoyama” mieszczącym się w tym budynku. Obiekt został całkowicie pokryty cyprysowym drewnem. Spod ażurowej konstrukcji widać transparentne szkło, którego ciągłość konstrastuje z ażurem (fot. 83). Na dachu znajduje się odkryty taras z zielenią. Wieczorem, dzięki przezierności szkła i ażurowej, drewnianej konstrukcji, budynek przypomina rozświetloną latarnię.

 

 

2016 07 14 5

Fot. 83. Tokio – „Sunny Hills”, 2013

 

 

Odbicia

 

Szkło ma zasadnicza cechę – odwzorowuje obrazy, odbija światło i daje refleksy świetlne. Różnorodne efekty wizualne wynikające z zastosowania szkła w architekturze są wykorzystywane przez architektów.

 

Nowy butik Miu Miu – „Maison Miu Miu” (Myūmyū mezon; 2015 ) w Minami-Aoyama w Tokio, zaprojektowany przez firmę Herzog & De Meuron, posiada szklaną całą frontową elewację. Sąsiaduje on z wieloma innymi butikami designerskimi na ulicy Miyuki dōri i w jej okolicach, które oprócz tego, że reprezentują największe marki, są także dziełami współczesnej architektury. Nowy budynek został usytuowany diagonalnie względem innego butiku Miucci Prady – „Prada Tokyo Epicenter” (Purada Tōkyō episentā; 2003), zaprojektowanego również przez szwajcarską firmę architektoniczną Herzog & De Meuron, założoną przez słynnego architekta Jacquesa Herzoga.

 

Ostatecznie nowy budynek przybrał bardzo prostą formę ze stali nierdzewnej, której głównym akcentem jest duży dach, jakby inspirowany tradycyjnymi dachami japońskimi. Budynek wygląda też trochę jak proste, lekko uchylone pudełko od butów – a Miu Miu jest przede wszystkim znana z butów i torebek. Ściany wewnętrzne elementów pionowych pokryte są starannie perforowaną blachą miedzianą. Miedzią pokryty jest także dach. W szklanej ścianie osłonowej „Maison Miu Miu” odbija się budynek Prady i całe otoczenie (fot. 84). Szkło zatem wzbogaca krajobraz miejski odzwierciedlając obrazy, tworząc różne faktury i pozwalając na określone stopnie przezierności.

 

 

2016 07 14 6

Fot. 84. Tokio – „Maison Miu Miu”, 2015

 

 

Podsumowanie

 

Szkło ogrywa ważną rolę w krajobrazie. Poprzez swoje właściwości odziaływuje ono istotnie na percepcję architektury. Możemy postrzegać jej przestrzenność oraz wizualną lekkość, teksturę i kolor, przenikanie i odbijanie światła. Wyrafinowanie szkła wpływa bezpośrednio na walory budynku. W zależności od zastosowania i rodzaju szkła w określony sposób zarysowują się też formy architektoniczne. Szkło pozwala na dozowanie przezierności, która wpływa na estetykę budynku. Zastosowanie szkła umożliwia zlokalizowanie architektury w kontekście otoczenia i na „zapożyczenia scenerii”, która staje się także częścią obiektu.

 

Szkło zbliża architekturę do natury, bo pozwala na zatarcie wizualnych granic. We współczesnym krajobrazie miejskim obcujemy z różnymi elementami, w których szkło pełni istotną rolę, takimi jak ciągi piesze i posadzki, windy, schody, dachy, zadaszenia, wejścia i przystanki, balustrady, tablice i słupy informacyjne, elementy oświetlenia, ławki, formy arystyczne i różne inne detale. W krajobrazie istotne są również połączenia materiałowe, które dostrzegamy. Szkło występuje często w zetknięciu z wodą i zielenią. A jeśli chodzi o materiały, z których zbudowane są budynki i infrastruktura, to w zestawieniu ze szkłem spełniają one różne role – począwszy od harmonii, skończywszy na kontraście.

 

Różne zestawienia są pożądane w otoczeniu. Szkło w krajobrazie wysuptelnia niektóre właściwości materiałów, np. wraz z drewnem może stanowić delikatny, półprzezroczysty ażur, a z aluminium – dynamiczną i zmienną kompozycję. W Japonii stosuje się szkło szeroko, nie tylko ze względu na funkcję, jaką jest doświetlenie budynków, ale także w dużej mierze ze względu estetykę krajobrazu. 

 

 

dr Ewa Maria Kido
CTI Engineering Co., Ltd., Tokio;
Tokyo City University, Tokio


prof. Zbigniew Cywiński
Politechnika Gdańska

 

Bibliografia

[1] Cywiński Z., Kido E.M.: Kulisy architektury szkła w Japonii. „Świat Szkła” 4/2012. 

[2] Kido E.M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii – Budynki komercyjne. „Świat Szkła”: 6/2012 – Część 1 i 7-8/2012 – Część 2.

[3] Kido E. M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii – Budynki użyteczności publicznej. „Świat Szkła”: 11/2012 – Część 1 i 12/2012 – Część 2.

[4] Kido E. M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii – Stacje kolejowe. „Świat Szkła”: 5/2013 – Część 1 i 11/2013 – Część 2.

[5] Kido E. M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii – Terminale lotnicze, „Świat Szkła” 12/2013, 12/2014.

[6] Kido E.M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii. Miejsca obsługi podróżnych na autostradach. „Świat Szkła”: 6/2014 – Część 1 i 7-8/2014 – Część 2.

[7] Kido E.M., Cywiński Z.: O nowych gatunkach szkła w Japonii. „Świat Szkła”: 10/2014 – Część 1, 12/2014 – Część 2 i 5/2015 – Część 3 .

[8] Kido E. M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii – Architektura kreowana szkłem w realizacjach firmy Bohlin Cywinski Jackson dla Apple Inc. „Świat Szkła” 9/2015.

[9] Kido E.M.: Nowa architektura japońska/ The New Japanese architecture. [w] „Studia z zakresu architektury nowoczesnej”, Wydawnictwo UMK, Toruń 2011.

[10] Holgate A.: Aesthetics of built form. Oxford University Press, New York, 1992. 

[11] Kido E.M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii. Szkło w krajobrazie i jego walory estetyczne. Część 1. „Świat Szkła” 3/2016

[12] http://www.ndc.co.jp/hara/works/2014/08/matsuyaginza. html (25.01.2016)

[13] http://www.aokijun.com/ja/works/038/ (25.01.2016)

[14] Nishimaki Y. (ed.): Hitachi Station and Free Corridor. “The Japan Architect”, 88/2013.

[15] http://www.g-mark.org/award/describe/39400?token= v6phVYhdoY&locale=ja (25.01.2016)

[16] http://www.arcspace.com/features/sambuichi- architects/inujima-seirensho-art-museum/ (25.01.2016)

[17] Kido E.M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii. Szkło w krajobrazie i jego walory estetyczne. Część 2. „Świat Szkła” 4/2016

[18] http://sztuka-krajobrazu.pl/1742/artykul/szklo-w-architekturze- krajobrazu

[19] Kido E.M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii. Szkło w krajobrazie i jego walory estetyczne. Część 3. „Świat Szkła” 5/2016.

 

 

 

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym 
Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne 
Więcej informacji: Świat Szkła 07-08/2016
 

 

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.