Studium współczesnej japońskiej architektury szkła podjęli autorzy w „Świecie Szkła” w swoim artykule Kulisy architektury szkła w Japonii [1].

 

Zostało ono rozwinięte w kolejnych artykułach: w dwóch częściach artykułu Nowa architektura szkła w Japonii. Budynki komercyjne [2], [3] oraz w dwóch częściach artykułu Nowa architektura szkła w Japonii. Budynki użyteczności publicznej [4], [5]. Pierwsza część artykułu na temat szkła w architekturze stacji kolejowych objęła zagadnienia dużych stacji w metropoliach – mega-stacji [13].

 

Niniejsza, druga część jest poświęcona stacjom mniejszym i stacjom w miastach prowincjonalnych.

 

Wstęp

Jak zaznaczono w części 1 artykułu, w ostatnich latach dokonał się w Japonii duży przełom w projektowaniu stacji kolejowych. Budynki stacyjne stały się bardzo nowoczesne i wielofunkcyjne. Materiały szklane odegrały istotną rolę w rozwijaniu ich dwóch charakterystycznych konfiguracji – ogromnych stacji stanowiących centralne ośrodki miejskie – „stacji miast” oraz stacji dużych i średnich, wyposażonych w wysokie budynki dworcowe – „stacji wież” [9].

 

Duże stacje w Japonii obsługują powyżej 200 000 pasażerów dziennie (np. 35 takich stacji obsługuje East Japan Railway Company (JR East; Koleje Japońskie Wschód) na obszarze północnym wyspy Honsiu), a stacje lokalne kilkadziesiąt tysięcy dziennie (np. Nagano Station obsługuje 21 000 pasażerów dziennie).

 

W miastach prowincjonalnych dworce kolejowe charakteryzują się zastosowaniem lokalnych materiałów, zwłaszcza drewna, które łączy się ze szklanymi elewacjami. Tego typu stacje świetnie komponują się z lokalnym krajobrazem. Zasadniczo pod względem zastosowanych materiałów, można wyróżnić budynki stacyjne zaprojektowane z użyciem szkła i drewna, szkła i żelbetu oraz szkła i stali.

 

Budynki stacyjne z użyciem szkła i drewna

Dworzec „Tazawako Station” (1997)

Projektowanie lokalnych stacji kolejowych stanowi przykład zaangażowania architektów w uczestnictwo w planowaniu infrastruktury. Dworzec Tazawako Station w prefekturze Akita został zaprojektowany przez East Japan Railway Company (EJR) wraz z architektem Shigeru Banem.

 

Dworzec obsługuje linię pociągów dużych prędkości – Akita Shinkansen. Koncepcja projektu została oparta na zasadach prostoty układu konstrukcyjnego (fot. 19). Konstrukcja składa się z prefabrykowanych betonowych filarów, które zostały przykryte lekko wygiętym sklepionym dachem. Fasada została skomponowana z owalnej przeszklonej ściany osłonowej i 26 filarów.Wnętrza są wykończone lokalnym drewnem.

 

Dworzec jest przestronny i dobrze doświetlony dzięki szklanej elewacji. Szkło w połączeniu z jasnym drewnem nadaje budynkowi nowoczesny i promienny image. W skład funkcji pełnionych przez budynek dworcowy wchodzą także funkcje wystawiennicze (wystawa obrazująca lokalne atrakcje turystyczne oraz inna wystawa na dachu), funkcje informacyjne (punkt informacji turystycznej) oraz funkcje kulturalne (klub miłośników kina).

 

2013-11-10-1

Fot. 19. Tazawako – „Tazawako Station”, 1997

 

Dworzec „Hyuga-shi Station” (2008)

Architekt Hiroshi Naito zaprojektował kilkanaście stacji kolejowych i metra. Hyuga-shi Station w prefekturze Miyazaki została wybudowana 2008 r. Konstrukcję dachu budynku zbudowano z elementów laminowanych, wykonanych z lokalnie pozyskanego cedru japońskiego (sugi).

 

Hybrydowa struktura z ramy stalowej oraz elementów z drewna laminowanego o zmiennych profilach rozciąga się nad mierzącą 110 m długości i 18 m szerokości przestrzenią głównego terminalu (fot. 20). Drewno zostało również zastosowane w detalach wykończeniowych i na placu dworcowym, przez co zatarła się różnica pomiędzy projektem architektonicznym i projektem zagospodarowania terenu obejmującego też drogę.

 

Hala peronowa znajduje się na poziomie drugiej kondygnacji i ma szklane ściany osłonowe na stalowej konstrukcji. Wieczorem, kiedy budynek jest podświetlony, elementy stalowe robią wrażenie dekoracji ornamentowej na tle przezroczystej płaszczyny szklanej, poprzez którą widać elementy drewniane wnętrza. Budynek stacyjny wygląda przestronnie i robi ciepłe wrażenie dzięki zastosowaniu i wyeksponowaniu naturalnego surowca jakim jest drewno.

 

2013-11-10-2

Fot. 20. Hyuga-shi – „Hyuga-shi Station”, 2008

 

(...)

 

Dworzec „Hirooka Station” (2008)
Budynek dworca jest zlokalizowany w mieście Shiojiri w prefekturze Nagano. Dworzec posiada nieduże połacie elewacji przeszklonej, ale dzięki oryginalnie rozplanowanym przeszkleniom, np. wzdłuż krawędzi dachu, uzyskany został ciekawy efekt oświetlenia światłem dziennym wnętrza (fot. 21). Światło wnika poprzez drewnianą konstrukcję, która odgrywa rolę ornamentu.


Dworzec „Kochi Station” (2009)
Ten nowy dworzec w mieście Kochi na wyspie Shikoku, zaprojektowany przez architekta Hiroshi Naito, był częścią projektu wyniesienia linii kolejowej, która – przebiegając po estakadzie – poprawiła komunikację w kierunku północ-południe. Zasadniczą częścią stacji jest ogromny dach o mieszanej konstrukcji, składającej się z elementów stalowych dolnego dźwigara oraz z łuków z klejonego drewna laminowanego, wyprodukowanego z lokalnego drewna cedrowego. Dach o konstrukcji łukowej stanowi przekrycie hali o szerokości 38,5 m oraz długości 60 m. Projekt budynku dworca i peronów jest całkowicie ujednolicony. Duży dach i perony mają podobne formy. Ponieważ ściany dworca są w dużej mierze szklane, budynek wygląda lekko i transparentnie. Duży plac stacyjny zapewnia wygodny dostęp i umożliwia przesiadkę na inne środki transportu. Szkło zostało zastosowane głównie w części poniżej estakady, po której przebiega linia kolejowa, w elewacji pomieszczeń znajdujących się na poziomie kondygnacji przyziemnej oraz na detale.

 

2013-11-11-1

Fot. 21. Shiojiri – „Hirooka Station”, 2008

 

2013-11-11-2Fot. 22. Nagano – „Nagano Station”, 1997

 

2013-11-11-3Fot. 23. Hakodate – „Hakodate Station”, 2003

 

 


Budynki stacyjne z użyciem szkła i żelbetu


Dworzec „Nagano Station” (1997)
Stacja Nagano w mieście Nagano, obsługujaca kolej konwencjonalną oraz linię Nagano Shinkansen, została zaprojektowana jako nowoczesny budynek z przeszklonym dachem doświetlającym hol główny (fot. 22). Hol wraz z wolnym korytarzem (jiyu tsuro), łączącym dwie strony stacji, stanowi też najbardziej atrakcyjną wizualnie część budynku, w którym znajdują się różne usługi i wejście do peronów kolejowych.


Dworzec „Hakodate Station” (2003)
Dworzec w Hakodate na Hokkaido jest ważnym węzłem komunikacyjnym na szlaku łączacym wyspę Honsiu z wyspą Hokkaido. W elewacji budynku stacji zaprojektowanego przez Hokkaido Nikken Architects wyróżniają się płaszczyzny z podbarwionego na zielono szkła i panele z tytanu (fot. 23). W odróżnieniu od ciemnoszarej fasady, wnętrza są białe. Szklane ściany podkreślają kompozycję bryły dworca. Przeszklone jest wejście i elementy balustrad.


Dworzec „Fukui Station” (2005)
Budynek dworca w Fukui w prefekturze Fukui umożliwia wejście do linii kolejowych, które są na estakadzie. Hala peronowa jest duża i zadaszona. Elementami charakterystycznymi są pionowe elementy półprzejrzystych przeszkleń w kolorze bladoniebieskim, kryjących ciągi komunikacyjne (fot. 24). Z podobnego szkła wykonane zostało zadaszenie nad wejściem oraz różne detale.


Dworzec „Ryuo Station” (2008)
Koncepcja budynku stacyjnego, który mieści się w nowo utworzonym mieście Kai, w prefekturze Yamanashi, zaprojektowanego przez Tadao Ando, opiera się na rozbudowaniu centralnego korytarza (jiyu tsuro) łączącego obie strony torów kolejowych. Dworzec został zaprojektowany na zasadzie połączenia brył geometrycznych o różnorodnych kształtach, odpowiednich dla poszczególnych funkcji. Projekt obejmuje wejścia po obu stronach korytarza łączącego budynek nad peronami, a także perony. Jest to więc przykład projektowania całościowego stacji. Krawędzie form geometrycznych powstałych z betonu i szkła zostały podkreślone dzięki światłu naturalnemu penetrującemu wnętrze, a także przy pomocy oświetlenia sztucznego. Ściany i sufity z betonu i szkła, przecinając się ze sobą pod różnymi kątami, przybierają dynamiczne kształty (fot. 25). Budynek jest przestronny, funkcjonalny i estetyczny, a więc – nowoczesny. Taka forma stacji Ryuo stała się już symbolem miasta Kai. Przed dworcem w Ryuo powstały także z obu stron nowoczesne, zadaszone place stacyjne z atrium, wypełnione zielenią i zapewniające dojazd do stacji oraz wygodny dostęp dla pieszych.


Dworzec „Naniwabashi Station” (2008)
Dworzec stacji Naniwabashi Station należący do linii Keihan Railway, mimo że jest zlokalizowany w dużej metropolii, w Osace, jest małą i kameralną stacją. Dworzec jest nowoczesnym budynkiem wejściowym do stacji ulokowanej pod ziemią (fot. 26). Naniwabashi Station znajduje się w części administracyjnej Osaki, w pobliżu takich zabytkowych budynków jak Biblioteka Nakanoshima i Ratusz Główny. Konstrucja budynku zaprojektowanego przez architekta Tadao Ando jest wykonana ze szkła i żelbetu. Przeszklenia stanowią płaskie ściany osłonowe, a także płaszczyzny wypełnione luksferami (fot. 27). Główną ideą projektu było wyksponowanie linii łuku poprzez podświetlenie szklanych bloczków znajdujących się we wnętrzu dzięki wbudowanemu oświetleniu LED.


Dworzec „Iwanizawa Station” (2009)
Dworzec znajdujący się w Iwanizawa na Hokkaido został zaprojektowany przez biuro Workvisions Architect Office (architekt Hiroshi Nishimura), które wygrało konkurs na ten projekt. W budynku o konstrukcji żelbetowej oprócz szkła zastosowano także charakterystyczną dla tej lokalizacji cegłę (fot. 28).

Projektanci starali się stworzyć symbol regionu wzorowany na gigantycznej, tradycyjnej, papierowej latarni. Ogromna szklana ściana kurtynowa pozwoliła na osiągnięcie tego efektu. Poza tym, szkło zastosowane w elewacji oraz cegła, nadały budynkowi nowoczesny charakter. W 2009 r. projekt stacji otrzymał nagrodę przyznawaną w Japonii dla najlepszych prac twórczych – „Good Design Grand Award”.


Dworzec „Asahikawa Station” (2011)
Podobnie jak inne dworce, także dworzec Asahikawa na Hokkaido został zbudowany przy użyciu lokalnego drewna, dzięki czemu budynek dobrze wkomponował się w otoczenie. Dobrą kompozycję umożliwiła także przejrzysta elewacja szklana, dzięki której pasażerowie znajdujący się na stacji mogą podziwiać piękne otoczenie naturalne budynku – zieleń i rzekę Chubetsu (fot. 29). Konstrucja budynku jest żelbetowa, a drewno zostało zastosowane do detali, takich jak okna, okładziny, balustrady i ławki. Wieczorem widać z zewnątrz światło wydobywające się poprzez szklaną ścianę kurtynową. Znajdujące się na peronach iluminowane, stalowe kolumny nadają stacji organiczny charakter, związany bardzo z otaczającym krajobrazem. Autorem projektu jest architekt Hiroshi Naito.

 

 2013-11-12-1

Fot. 25. Fukui – „Fukui Station”, 2005

 


2013-11-12-2Fot. 25. Kai – „Ryuo Station”, 2008

 

2013-11-12-3

 

2013-11-12-4

Fot. 26, 27. Osaka – „Keihan Naniwabashi Station”, 2008

 

 


Budynki stacyjne z użyciem szkła i stali


Dworzec „Akayu Station” (1993)
Dworzec Akayu Station, zlokalizowany w prefekrurze Yamagata został zaprojektowany przez architekta Edwarda Suzuki, który wygrał konkurs na ten obiekt. Koncepcja została oparta na motywie terminalu lotniczego (fot. 30). W projekcie dworca uwzględniono szereg funkcji komunalnych, jak np. ratusza oraz placów – wraz z dostępem dla niepełnosprawnych. Konstrukcja opiera się na lekkiej, stalowej kratownicy oraz na strukturze powłoki. Światło naturalne penetruje budynek dzięki zastosowaniu dużych płaszczyzn szklanych ścian osłonowych. Dworzec Akayu, obsługujący pociągi konwencjonalne oraz Shinkansen Yamagata, kojarzy się bardziej z eleganckim europejskim terminalem lotniczym niż ze stacją kolejową. We wnętrzach widać modele zawieszonych pod stropem samolotów. Wygodny plac zapewnia odpowiedni dostęp do stacji. Szkło jest tutaj materiałem, który umożliwia zrealizowanie konkretnego pomysłu na tę stację.


Dworzec „Yabuki Station” (1995)
Dworzec Yabuki w prefekturze Fukushima został zaprojektowany przez architekta Izumi Shibatę. Stacja jest nowoczesnym budynkiem o nieco postmodernistycznym charakterze, złożonym z brył geometrycznych w postaci walców (fot. 31). Są one przeszklone i zapewniają doświetlenie holu i korytarzy łączących obie strony stacji. Dworzec prezentuje się również ciekawie o zmroku, kiedy na elewacji widać oświetlone wnętrze.


Dworzec „Gifu Station” (1997)
Budynek stacji w Gifu posiada ściany osłonowe, które są w dużej mierze szklane i doświetlają wnętrze dworca oraz halę peronową (fot. 32). Stacja przeszła ekstensywną modernizację, w ramach której zbudowano nowy budynek po stronie północnej oraz kładkę (2008). Kładka, która została wykończona drewnem i szkłem łączy stację z otaczającymi budynkami. Jednym z elementów kładki jest szklane zadaszenie. Płyty szklane o błękitnym zabarwieniu opierają się na słupach stalowych w kontrastowym, czerwonym kolorze (fot. 33).


Dworzec „Shinjo Station” (1999)
Terminal Shinjo Station, obsługujący linię kolei wielkich prędkości – Yamagata Shinkansen w prefekturze Yamagata, został zaprojektowany przez architekta Kazumasę Yamashitę. Według korporacji East Japan Railways Company, koncepcja bazowała na tym, aby zmienić image budynku stacji kolejowej z „prostego, funkcjonalnego, nowoczesnego” na „indywidualny, stylowy”. Koncepcja budynku, w którym zastosowano szklaną ścianę osłonową i szklane zadaszenia wejść, została także oparta na symbiozie człowieka z naturą oraz wyraziła odpowiedź na potrzeby lokalne (fot. 34).


Budynek, który składa się z różnorodnych przeszklonych brył, zawiera wygodną przestrzeń wewnetrzną, w której znajduje się hol, poczekalnie, pomieszczenia administracyjne i socjalne dla lokalnej społeczności oraz sklepy. Stacja posiada także ogród w atrium oraz parkingi i podjazdy umożliwiających funkcjonowanie systemu park&ride.


Dworzec „Hachinohe Station” (2002)
Dworzec Hachinohe znajduje się na linii kolei wielkich prędkości Tohoku Shinkansen oraz konwencjonalnej linii Tohoku w prefekturze Aomori. Został zaprojektowany przez East Japan Railway Company, JR East Design Corporation i architekta Shinichi Okadę. Projekt był jednym z serii projektów rewitalizacyjnych „Sunflower Plan”, obejmujących stacje kolejowe w ramach renesansu stacji kolejowych.

 

Według Tsuchihashi [6], takie stacje charakteryzują się dwoma elementami: budową wolnego korytarza (jiyu tsuro) łączącego obie strony stacji, w celu uniknięcia podziału obszarów rozdzielonych przez tory kolejowe, oraz pełnieniem różnorodnych funkcji użyteczności publicznej (biblioteka, wystawy, kino, itp.) i administracyjnych niezbędnych mieszkańcom. Nowy budynek dworca został zbudowany nad torami w kompleksie razem z nowym hotelem „Metz Hotel”, w wyniku czego obiekt „stacja-hotel” służy zarówno stacji Shinkansena jak i codziennej działalności lokalnej. Nowoczesna bryła dworca z ogromnymi przeszkleniami nadaje także nowy wymiar krajobrazowi miejskiemu (fot. 35).


Dworzec Hachinohe osiągnął wyjątkową kompozycję przestrzenną w odpowiedzi na lokalne warunki geograficzne, klimatyczne i wymogi funkcjonalne. Stacja Hachinohe oparta jest na trzech głównych osiach kompozycyjnych – osi torów, osi korytarza łączącego oraz osi holu równoległej do osi torów. Charakterystyczną cechą jest tu zintegrowanie holu dworcowego oraz peronów pod przeszklonym dachem. Halę peronową w kształcie długiego, przeszklonego, eliptycznego cylindra – o długości 300 m na poziomie pierwszego piętra – widać z holu na drugim piętrze. Dworzec ten w swojej formie architektonicznej kojarzy się z nowoczesnym terminalem lotniczym, na którym wszystkie elementy, takie jak hole, korytarze i perony mają spójny design. Przyjęcie przeszklonej konstrukcji kratownicowej zapewnia pasażerom lepsze zrozumienie układu przestrzennego stacji, nawet bez znaków informacyjnych.


Dworzec „Kanazawa Station” (2005)
Kanazawa Station w prefekturze Ishikawa jest stacją obsługującą linie konwencjonalne, a od 2014 r. będzie także obsługiwać nową linię szybkiej kolei – Hokuriku Shinkansen. Charakterystycznymi elementami stacji po stronie wschodniej są brama drewniana o konstrukcji wzorowanej na kształcie tradycyjnego, japońskiego bębna (kotsu-zumi) – Tsuzumi Gate oraz szklana kopuła w kształcie gigantycznego parasola – Motenashi Dome (fot. 36). Pod zadaszeniem usytuowana jest przestrzeń rekreacyjna z wodą, zielenią i ławeczkami. Sam budynek stacji jest na estakadzie, a z punktu widzenia architektury szkła, wyróżnia się przede wszystkim wspomniana szklana kopuła.


Dworzec „Meitetsu Gifu Station” (2007)
Stacja Meitetsu Gifu jest terminalem prywatnych linii kolejowych w mieście Gifu i mieści się w pobliżu dworca Gifu Station należącego do Central Japan Railway Company (JR Tokai; Japońska Kolej Centralna). W 2007 r. został zbudowany nowy budynek wejściowy, w którym zastosowano przeszkloną konstrukcję stalową (fot. 37). Szklane zadaszenie przekrywa częściowo otwartą przestrzeń zewnętrzną, hol wejściowy oraz schody prowadzące na poziom automatów biletowych i wejść na perony. Szkło, zastosowane jako materiał konstrukcyjny, wygląda bardzo efektownie i powoduje, że budynek jest w dzień świetnie doświetlony, a wieczorem staje się atrakcyjnym, rozświetlonym elementem w krajobrazie miasta.

 

 

2013-11-13-1

Fot. 28. Iwamizawa – „Iwamizawa Station”, 2009

 

2013-11-13-2

Fot. 29. Asahikawa – „Asahikawa Station”, 2011

 

2013-11-13-3

Fot. 30. Akayu – „Akayu Station”, 1993

 

2013-11-13-4
Fot. 31. Yabuki – „Yabuki Station”, 1995

 

2013-11-13-5
Fot. 32. Gifu – „Gifu Station”, 1997

 

2013-11-14-1

Fot. 33. „Gifu Station” – kładka, 2008

2013-11-14-2

Fot. 34. Shinjo – „Shinjo Station”, 1999

 

2013-11-14-3
Fot. 35. Hachinohe – „Hachinohe Station”, 2002

 

2013-11-14-4
Fot. 36. Kanazawa – „Kanazawa Station”

 

2013-11-14-5
Fot. 37. Gifu – „Meitetsu Gifu Station”, 2005 2007

 

 


Podsumowanie
Na przykładzie lokalnych oraz mniejszych dworców kolejowych widać, że architektura prowincji podąża za architekturą wielkich aglomeracji i że mniejsze stacje kolejowe nie ustępują pod względem nowoczesności i funkcjonalności megastacjom. Szkło jest istotnym materiałem budowlanym, konstrukcyjnym i wykończeniowym, który nadaje stacjom wyraz elegancji, lekkości i nowoczesności [14]. Ciekawie wygląda zestawienie kilku gatunków szkła, np szkło płaskie, ściany warstwowe i bloczki szklane w jednym obiekcie lub zestawienie szkła z innymi materiałami w dominujących kolorach. Szkło bywa materiałem zasadniczym i decydującym o wyrazie architektonicznym budynku lub ważnym dodatkiem, dzięki któremu osiągnięto ciekawe efekty doświetlenia. Można stwierdzić, że szkło jest dzisiaj zasadniczym materiałem w nowoczesnych oraz modernizowanych stacjach kolejowych.

 

Bibliografia
[1] Cywiński Z., Kido E.M.: Kulisy architektury szkła w Japonii. „Świat Szkła” 4/2012.
[2] Kido E.M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii – Budynki komercyjne, Część 1. „Świat Szkła” 6/2012.
[3] Kido E.M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii – Budynki komercyjne, Część 2. „Świat Szkła” 7-8/2012.
[4] Kido E. M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii – Budynki użyteczności publicznej, Część 1. „Świat Szkła” 11/2012.
[5] Kido E. M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii – Budynki użyteczności publicznej, Część 2. „Świat Szkła” 12/2012.
[6] Tsuchihashi, K.: Evolution of railway stations. “Contemporary Architecture”, 57/3/2003.
[7] Bertolini, L. and Spit, T.: Cities on Rails. E & FN Spon, London – New York 1998.
[8] Kido, E. M.: Aesthetics issues of railway stations in Japan and Europe. Proceedings of IABSE Symposium Weimar 2007.
[9] Kido E.M.: Modern railway stations as new sophisticated urban spaces, Proceedings of IABSE 18th Congress Seoul 2012.
[10] Kido E.M.: Nowa architektura japońska   The New Japanese architecture. Studia z zakresu architektury nowoczesnej, Wydawnictwo UMK, Toruń 2011.
[11] Naito, H.: The direction of Japan’s infrastructure: architecture as infrastructure, “The Japan Architect” 72/2009.
[12] Szmuryło K.: Szkło w budownictwie komunikacyjnym. Część 1 i 2. „Świat Szkła” 4/2012 i 5/2012.
[13] Kido E. M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii – Stacje kolejowe, Część 1. „Świat Szkła” 5/2013, s. 12-17.
[14] Edwards R., The Modern station – New approaches to railway architecture. Spon, London 1997.

 

 

dr Ewa Maria Kido
CTI Engineering Co., Ltd., Tokio

prof. Zbigniew Cywiński
Politechnika Gdańska

 

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym 
Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne
Więcej informacj: Świat Szkła 11/2013

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.