Za okucia do okien i drzwi balkonowych wg normy EN 13126 przyjmuje się okucia przeznaczone do obsługi 2014 9 49 1 ruchomych skrzydeł w tych wyrobach. Do szerokiego asortymentu okuć stanowiących elementy składowe okien i drzwi balkonowych należą m. in.: okucia uchylno-rozwierane (U-R), zawiasy, zasuwnice, klameczki okienne, zasuwy, rozwórki, zakrętki, zatrzaski zapadkowe oraz gama okuć specjalistycznych, przeznaczonych do określonego typu okien, zależnie od ruchu skrzydła (np. okucia do okien obrotowych, przechylnych, przesuwnych poziomo i pionowo, składanych, uchylno-przesuwnych i in.). W dalszej treści termin „okucia okienne” jest używany w rozumieniu „okucia do okien i drzwi balkonowych”.

 

Wpływ okuć na właściwości okien i drzwi balkonowych

Okucia okienne wywierają istotny wpływ na właściwości kompletnych okien i drzwi balkonowych. Potwierdzeniem tego są zapisy w normie wyrobu na okna i drzwi zewnętrzne PN-EN 14351-1:2006 +A1:2010 – Załącznik A, Tablica A.1. W Tablicy A.1 podano współzależność między właściwościami okien lub drzwi a ich różnymi elementami składowymi, z uwzględnieniem okuć budowlanych. Z Tablicy wynika w jakim stopniu właściwości okien mogą ulec zmianie w przypadku modyfikacji okuć okiennych, rozumianej jako zmiana konstrukcji określonych okuć, a także: zmiana ich liczby, umiejscowienia lub zamocowania. Zróżnicowano trzy poziomy prawdopodobieństwa wystąpienia wpływu okuć na poszczególne właściwości okien, objęte normą wyrobu (wpływ prawdopodobny, możliwy lub mało prawdopodobny).

 

W odniesieniu do właściwości okien zewnętrznych, określonych w EN 14351-1, okucia okienne mają szczególnie istotny wpływ na:

  • trwałość mechaniczną wyrażoną przez wielokrotne otwieranie i zamykanie,
  • wytrzymałość mechaniczną (na skręcanie statyczne i obciążenia pionowe),
  • siły i momenty operacyjne (do ręcznego uruchamiania skrzydeł),
  • nośność urządzeń zabezpieczających (utrzymujących skrzydło),
  • odporność na włamanie (wpływ okuć uwzględniony w PN-EN 1627:2012).

 

 

Oznacza to, że istnieje wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia zmian powyższych właściwości okien w przypadku modyfikacji okuć okiennych. 

 

Możliwy jest również wpływ okuć okiennych na inne właściwości okien określone w PN-EN 14351-1, np.:

  • odporność na uderzenie (ciałem miękkim i ciężkim),
  • wodoszczelność,
  • przepuszczalność powietrza,
  • odporność na obciążenie wiatrem,
  • reakcja na ogień (okna dachowe).

 

 

Oznacza to, że istnieje możliwość wystąpienia zmian powyższych właściwości okien w przypadku modyfikacji okuć okiennych. 

 

Ponadto przyjmuje się, że zmiana okuć okiennych prawdopodobnie nie wpłynie na zmianę pozostałych, nie wymienionych wcześniej, właściwości okien, takich jak np. izolacyjność akustyczna, przenikalność cieplna, czy odporność na działanie klimatu.

 

Normalizacja dotycząca okuć do okien i drzwi balkonowych

 

Ze względu na ważny wpływ na właściwości okien, okucia okienne stanowią przedmiot normalizacji europejskiej, wyrażonej obszernym pakietem norm EN, wdrożonych do zbioru Polskich Norm jako PN-EN. Obecny stan normalizacji europejskiej i krajowej okuć do okien i drzwi balkonowych obejmuje w szczególności:

  • 19 części normy arkuszowej PN-EN 13126 Okucia budowlane – Wymagania i metody badań dotyczące okuć do okien i drzwi balkonowych – Część ... (praktycznie jest to 19 odrębnych norm EN – wyłącznie na okucia okienne). Powyższy zbiór ma charakter otwarty – w przyszłości mogą być opracowane dalsze części (w miarę potrzeb).
  • 2 normy PN-EN 1935 i PN-EN 12051, dotyczące okuć wspólnych dla okien i drzwi (zawiasy, zasuwy). 

 

Poniżej podany jest szczegółowy przegląd aktualnej normalizacji okuć okiennych:

  • PN-EN 13126-1:2012 – wersja angielska
    Okucia budowlane. Okucia do okien i drzwi balkonowych. Wymagania i metody badań. Część 1: Wymagania wspólne dla wszystkich rodzajów okuć
    Wprowadza: EN 13126-1:2011 [IDT]

(...)

  • N-EN 13126-2:2011 – wersja angielska 
    Okucia budowlane. Wymagania i metody badań dotyczące okuć do okien i drzwi balkonowych. Część 2: Zakrętki okienne z klameczką
    Wprowadza: EN 13126-2:2011 [IDT]
  • PN-EN 13126-3:2012– wersja angielska 
    Okucia budowlane. Okucia do okien i drzwi balkonowych. Wymagania i metody badań. Część 3: Klameczki, głównie do okuć rozwierano-uchylnych, uchylno-rozwieranych i tylko rozwieranych
    Wprowadza: EN 13126-3:2011 [IDT]
  • PN-EN 13126-4:2008 – wersja angielska
    Okucia budowlane. Wymagania i metody badań dotyczące okuć do okien i drzwi balkonowych. Część 4: Zasuwnice 
    Wprowadza: EN 13126-4:2008 [IDT]
  • PN-EN 13126-5:2012 – wersja angielska 
    Okucia budowlane. Okucia do okien i drzwi balkonowych. Wymagania i metody badań. Część 5: Okucia ograniczające otwarcie okien 
    Wprowadza: EN 13126-5:2011 [IDT] 
    Aktualnie w CEN przygotowywany jest projekt zmiany A1 do EN 13126-5.
  • PN-EN 13126-6:2009 – wersja angielska 
    Okucia budowlane. Wymagania i metody badań dotyczące okuć do okien i drzwi balkonowych. Część 6: Zawiasy rozwórkowe o zmiennej geometrii (z rozwórką cierną lub bez niej) 
    Wprowadza: EN 13126-6:2008 [IDT].
    W przygotowaniu w CEN znajduje się projekt nowelizacji normy EN 13126-6 (planowanej na r. 2015).
  • PN-EN 13126-7:2009 – wersja polska 
    Okucia budowlane. Wymagania i metody badań dotyczące okuć do okien i drzwi balkonowych. Część 7: Zatrzaski zapadkowe 
    Wprowadza: EN 13126-7:2007 [IDT]
  • PN-EN 13126-8:2007 – wersja polska
    Okucia budowlane. Wymagania i metody badań dotyczące okuć do okien i drzwi balkonowych. Część 8: Okucia rozwierano-uchylne, uchylno-rozwierane i tylko rozwierane Wprowadza: EN 13126-8:2006 [IDT]
  • PN-EN 13126-9:2013 – wersja angielska
    Okucia budowlane. Wymagania i metody badań dotyczące okuć do okien i drzwi balkonowych. Część 9: Okucia do okien obrotowych i przechylnych 
    Wprowadza: EN 13126-9:2013 [IDT]
  • PN-EN 13126-10:2009 – wersja angielska
    Okucia budowlane. Wymagania i metody badań dotyczące okuć do okien i drzwi balkonowych. Część 10: Ramieniowe systemy równoważące 
    Wprowadza: EN 13126-10:2008 [IDT]
  • PN-EN 13126-11:2009 – wersja angielska
    Okucia budowlane. Wymagania i metody badań dotyczące okuć do okien i drzwi balkonowych. Część 11: Okucia odwracalne do okien odchylnych 
    Wprowadza: EN 13126-11:2008 [IDT]
  • PN-EN 13126-12:2009 – wersja angielska 
    Okucia budowlane. Wymagania i metody badań dotyczące okuć do okien i drzwi balkonowych. Część 12: Okucia odwracalne do okien rozwieranych 
    Wprowadza: EN 13126-12:2008 [IDT]
  • PN-EN 13126-13:2012 – wersja angielska 
    Okucia budowlane. Okucia do okien i drzwi balkonowych. Wymagania i metody badań. Część 13: Przeciwciężary skrzydeł okiennych przesuwnych pionowo
    Wprowadza: EN 13126-13:2012 [IDT]
  • PN-EN 13126-14:2012 – wersja angielska
    Okucia budowlane. Okucia do okien i drzwi balkonowych. Wymagania i metody badań. Część 14: Zakrętki do okien przesuwnych poziomo i pionowo
    Wprowadza: EN 13126-14:2012 [IDT]
  • PN-EN 13126-15:2008 – wersja angielska 
    Okucia budowlane. Wymagania i metody badań dotyczące okuć do okien i drzwi balkonowych. Część 15: Rolki do okien i drzwi przesuwnych poziomo i przesuwno-składanych 
    Wprowadza: EN 13126-15:2008 [IDT]
  • PN-EN 13126-16:2008 – wersja angielska 
    Okucia budowlane. Wymagania i metody badań dotyczące okuć do okien i drzwi balkonowych. Część 16: Okucia do okien i drzwi unoszono-przesuwnych 
    Wprowadza: EN 13126-16:2008 [IDT]
  • PN-EN 13126-17:2008 – wersja angielska 
    Okucia budowlane. Wymagania i metody badań dotyczące okuć do okien i drzwi balkonowych. Część 17: Okucia do okien i drzwi uchylno-przesuwnych 
    Wprowadza: EN 13126-17:2008 [IDT]
  • prEN 13126-18 
    Okucia budowlane. Wymagania i metody badań dotyczące okuć do okien i drzwi balkonowych. Część 18: Urządzenia otwierające do naświetli
    Nowy temat normalizacyjny przewidziany do podjęcia w programie CEN/TC33. 
  • PN-EN 13126-19:2011 – wersja angielska 
    Okucia budowlane. Wymagania i metody badań dotyczące okuć do okien i drzwi balkonowych. Część 19: Zamknięcia skrzydeł przesuwnych (SCD) 
    Wprowadza: EN 13126-19:2011 [IDT] Ponadto poniższe normy obejmują łączną normalizację okuć przeznaczonych do okien i drzwi:
  • PN-EN 1935:2003 – wersja polska 
    Okucia budowlane. Zawiasy jednoosiowe. Wymagania i metody badań 
    Wprowadza: EN 1935:2002 [IDT] W przygotowaniu w CEN znajduje się projekt nowelizacji normy EN 1935 (planowanej na r. 2015).
  • PN-EN 12051:2002 – wersja polska 
    Okucia budowlane. Zasuwy drzwiowe i okienne. Wymagania i metody badań 
    Wprowadza: EN 12051:1999 [IDT] 

 

Wyszczególnione wyżej normy wyrobu – w zakresie wymagań dotyczących okuć okiennych – nie mają statusu norm zharmonizowanych. Należy jednać podkreślić, że okucia zamontowane w kompletnym zespole okiennym mają wpływ na właściwości podstawowe okna objęte zharmonizowaną normą wyrobu EN 14351-1. 

 

Wymagania szczegółowe dotyczące wybranych okuć okiennych 

 

Wymagania dla okuć okiennych podane we wszystkich normach są niezależne od rodzaju materiału użytego w konstrukcji okna. 

 

 

Wymagania wspólne dla wszystkich typów okuć okiennych 

 

W Części 1 normy (PN-EN 13126-1) określono wymagania eksploatacyjne i metody badań wspólne dla wszystkich rodzajów okuć okiennych. Ponadto w PN-EN 13126-1 podany jest „przewodnik” z przyporządkowaniem różnych rodzajów okuć okiennych (wg norm od EN 13126-2 do EN 13126-19) do odpowiednich typów okien, w których mają zastosowanie. W tym celu poszczególne typy okien wyodrębniono w 21 grupach oznaczonych literami od A do W i zilustrowano rysunkami (patrz Rozdział 1 oraz Załączniki A i B). Do identyfikacji typów okien przydatna jest norma PN-EN 12519:2007 Okna i drzwi. Terminologia.

 

Do ważniejszych wymagań wspólnych dla okuć okiennych należą:

  • Trwałość mechaniczna jako odporność na powtarzalne działanie cykliczne jest wyrażona w 3 klasach wg liczby cykli w badaniu trwałości: klasie 3 (10 000 cykli), klasie 4 (15 000 cykli) lub klasie 5 (25 000 cykli), po którym okucie powinno spełniać kryteria akceptacji wg odpowiedniej części PN-EN 13126.
  • Odporność na korozję okuć okiennych powinna być badana i klasyfikowana wg PN-EN 1670:2008 Okucia budowlane. Odporność na korozję, wymagania i metody badań, przy czym klasa 2 stanowi wymaganie minimalne. Po badaniu okucie powinno spełnić kryteria akceptacji – funkcjonalne i dotyczące wyglądu.
  • Odporność ogniowa – wg PN-EN 13126-1 dla okuć okiennych nie określa się tej cechy (klasa 0 – brak wymagań), a wpływ okuć na odporność ogniową/ dymoszczelność zespołu okiennego określa się badając kompletne okno wg PN-EN 1634-1 lub PN-EN 1634-3. Ponadto w PN-EN 13126-1 ustalono wspólne reguły dotyczące wymiarów i mas skrzydeł próbnych do badań oraz jednolitego układu klasyfikacji okuć okiennych (tab. 1).

 

2014 9 46 1

Poz. 1 – Kategoria użytkowania: charakteryzuje działanie i wytrzymałość zależnie od warunków eksploatacji (nie jest stosowana dla wszystkich typów okuć okiennych)
Poz. 2 – Trwałość: klasa 3 (10 000 cykli), klasa 4 (15 000 cykli) lub klasa 5 (25 000 cykli)
Poz. 3 – Masa skrzydła: określa maksymalną masę badanego skrzydła wg podanego klucza (nie dotyczy wszystkich typów okuć, np. klameczek)
Poz. 4 – Odporność ogniowa: tylko jedna klasa 0 (brak wymagań)
Poz. 5 – Bezpieczeństwo użytkowania: tylko klasa 1 (wyrażona spełnieniem wymagań odnośnej części normy EN 13126)
Poz. 6 – Odporność na korozję: klasyfikacja wg EN 1670
Poz. 7 – Zabezpieczenie (przed włamaniem): dotąd nie było klasyfikowane, ale precedens stworzyła nowa norma na klameczki EN 13126-3 
Poz. 8 – Odnośna część normy: EN-13126-xx, pozycja może też zawierać uściślenie typu okucia
Poz. 9 – Wymiary elementu (okna) próbnego, na którym badano okucia.

 

 

Wymagania dotyczące okuć U -R wg PN-EN 13126-8:2007

 

W Części 8 normy (PN-EN 13126-8) określono wymagania eksploatacyjne i metody badań dotyczące systemowych okuć okiennych rozwierano-uchylnych, uchylno-rozwieranych i tylko rozwieranych, sterowanych jedną klameczką (w praktyce ogólnie określanych jako okucia U-R).

 

Do ważniejszych wymagań dla okuć U-R wg PN-EN 13126-8 należą:

  • Stabilność i wytrzymałość mechaniczna elementów okucia, obejmująca:
    • wytrzymałość mechaniczną (górnej) zawiasy z rozwórką nożycową – badanie nośności rozwórki obciążonej statyczną siłą ciągnącą (wg masy skrzydła);
    • wytrzymałość mechaniczną (dolnej) zawiasy narożnej, przegubowej – badanie wytrzymałości zawiasy obciążonej statyczną siłą ściskającą (wg masy skrzydła);
    • stabilność rozwórki nożycowej, która powinna bezpiecznie utrzymać skrzydło przy niewłaściwej obsłudze;
  • Trwałość mechaniczna okucia w badaniu cyklicznym (w trybie automatycznym):
    • w klasie 4: 15 000 określonych cykli roboczych rozwierania z uchylaniem + dodatkowe cykle pełnego rozwierania o 90º (dla okuć U-R lub R-U) albo
    • w klasie 5: 25 000 cykli pełnego rozwierania o 90º (dla okuć tylko rozwieranych).
      Po badaniu okucie powinno spełniać kryteria akceptacji wg PN-EN 13126-1 i -8.
  • Wymagania operacyjne określające dla okuć maksymalne dopuszczalne wartości:
    • poziomej siły zamykającej skrzydło,
    • momentu operacyjnego lub siły operacyjnej na klameczce.
    • Odporność na przeciążenie dodatkową statyczną siłą pionową przyłożoną do skrzydła rozwartego o kąt 90º, po którym zawiasy i rozwórka powinny zapewnić zachowanie integralności połączenia „skrzydło-ościeżnica” (skrzydło nie może opaść).
  • Odporność okuć na obciążenia dynamiczne wywołane:
    • zatrzymaniem przyspieszonego ruchu skrzydła przez uderzenie w ościeże lub ogranicznik otwarcia oraz
    • zatrzymaniem przyspieszonego ruchu skrzydła przez przeszkodę w przyldze
      Stosuje się te same kryteria oceny jak w przypadku przeciążenia.
  • Odporność na korozję, która zgodnie z PN-EN 13126-1 powinna być badana i klasyfikowana oraz spełniać kryteria akceptacji wg PN-EN 1670:2008, z tą różnicą, że dla okuć U-R wymaganie minimalne stanowi klasa 3.

 

Uwaga: W normie PN-EN 13126-8 nie określono żadnych wymagań, badań i klasyfikacji w odniesieniu do funkcji zabezpieczającej okuć U-R. Oznacza to, że norma ta stanowi dokument odniesienia jedynie dla okuć standardowych, nie przeznaczonych do stosowania w oknach o deklarowanej klasie odporności na włamanie wg PN-EN 1627:2012.

 

Wymagania specjalne dotyczące okuć U -R przeznaczonych do okien i drzwi balkonowych o deklarowanej klasie odporności na włamanie 

 

Ze względu na brak odpowiednich postanowień w normie PN-EN 13126-8, dokument odniesienia stanowią udzielane indywidualne Aprobaty Techniczne, zawierające jednolite wymagania dla takich okuć. Okucia U-R o zwiększonej odporności na włamanie są klasyfikowane pod względem właściwości zabezpieczenia, jako przydatne do zastosowania w oknach i drzwiach balkonowych o deklarowanej odporności na włamanie.

 

Do głównych wymagań dotyczących funkcji zabezpieczającej okuć U-R należą:

  • Konstrukcja przeciwwłamaniowa elementów okucia obejmująca:
  • zastosowanie czopów ryglujących z funkcją przeciwwyważeniową (np. teowych) z zaczepami ceowymi – w liczbie odpowiedniej dla danego poziomu odporności (minimum 4 czopy zabezpieczające wszystkie naroża skrzydła),
  • zastosowanie ochrony mechanizmu napędowego przed przewierceniem – min. 60 HRC dla wszystkich klas zabezpieczenia
  • Wytrzymałość okucia pod obciążeniem statycznym skrzydła – które powinny przenieść czopy ryglujące wraz z współpracującymi zaczepami okucia badanego na oknie próbnym
  • Wytrzymałość okucia pod obciążeniem dynamicznym skrzydła, wywołanym elementem udarowym o określonej energii – które powinny przenieść czopy ryglujące wraz z współpracującymi zaczepami okucia badanego na oknie próbnym
  • Odporność okucia próby włamania ręcznego – z okuciem zamontowanym na oknie próbnym i z użyciem zestawu narządzi właściwego dla danej klasy – wyrażona czasem oporu
  • Odporność czopa ryglującego na przemieszczenie siłowe – który pod działaniem siły statycznej przeciwnej do kierunku zamykania nie powinien cofnąć się więcej niż określa to wartość dopuszczalna. 

 

Uwaga: Zastrzega się warunek, że okucia U-R przeznaczone do stosowania do okien i drzwi balkonowych o odporności na włamanie wg PN-EN 1627:2012 powinny być wyposażone w klameczkę z blokadą obrotu części chwytowej, uruchamianą kluczem lub bezkluczową (np. z przyciskiem typu PTO = push-to-open). 

 

Okucie U-R spełniające wymagania dotyczące funkcji zabezpieczającej uznaje się za przydatne do stosowania w oknach o deklarowanej odpowiedniej klasie odporności na włamanie wg PN-EN 1627:2012. 

 

 

Wymagania dotyczące klameczek okiennych wg PN-EN 13126-3:2012

 

W części 3 normy (PN-EN 13126-3) określono wymagania eksploatacyjne i metody badań dotyczące klameczek okiennych przeznaczonych do ręcznego uruchamiania okuć okiennych, zwłaszcza wszystkich wariantów systemowych okuć U-R, a także zasuwnic, zakrętek i innych, w których mają zastosowanie.

 

Norma EN 13126-3 stanowi nowość w normalizacji okuć okiennych – po raz pierwszy wprowadzono wymagania i klasyfikację funkcji zabezpieczającej (odporności na włamanie) okuć do okien i drzwi balkonowych. 

 

Klameczki są wyposażone w element pośredniczący (najczęściej trzpień obrotowy), mogą mieć mechanizm zatrzaskowy (pełniący funkcję ustalającą dla roboczych pozycji klameczki). 

 

Klameczki mogą też być wyposażone w mechanizm blokujący – kluczowy lub bezkluczowy np. sterowany przyciskiem – jako obowiązkowy przy stosowaniu do okien i drzwi balkonowych o deklarowanej klasie odporności na włamanie wg PN-EN 1627.

 

Do głównych wymagań dotyczących klameczek okiennych należą 

 

w odniesieniu do właściwości eksploatacyjnych:

  • Wymagania operacyjne określające dla okuć:
    • dopuszczalne wartości maksymalne operacyjnych momentów obrotowych klameczki bez mechanizmu zatrzaskowego i z tym mechanizmem oraz
    • dopuszczalne wartości minimalne różnicowych momentów operacyjnych wynikających z pokonywania oporu mechanizmu zatrzaskowego.
  • Trwałość mechaniczna klameczki, jako odporność na powtarzalne działanie cykliczne jest wyrażona w 3 klasach wg liczby cykli w badaniu trwałości: klasie 3 (10 000 cykli), klasie 4 (15 000 cykli) lub klasie 5 (25 000 cykli), po którym okucie powinno spełniać kryteria akceptacji wg PN-EN 13126-1 i -3. Cykle robocze, realizowane w trybie automatycznym, są zróżnicowane zależnie od rodzaju obsługiwanego okucia i typu klameczki:
    • cykl kombinowany uchylania z rozwieraniem (w granicach do 180º)
    • cykl samego rozwierania (w granicach do 90º)
    • równoległe badanie trwałości bezkluczowej blokady klameczki (jeśli występuje) przez uruchamianie przycisku sterującego w ramach cyklu roboczego klameczki.
  • Wytrzymałość mechaniczna klameczki obejmująca:
    • wytrzymałość połączenia trzpienia obrotowego z klameczką obciążonego siłą osiową (po badaniu trwałości),
    • luz swobodny – maksymalny dopuszczalny (po badaniu trwałości),
    • wytrzymałość na skręcanie klameczki z unieruchomionym trzpieniem – dopuszczalne odkształcenie trwałe,
    • wytrzymałość na rozciąganie siłą niewspółosiową.
  • Odporność na korozję, która zgodnie z PN-EN 13126-1 powinna być badana i klasyfikowana oraz spełniać kryteria akceptacji wg PN-EN 1670:2008, przy czym dla klameczek okiennych wymaganie minimalne stanowi klasa 2.

 

w odniesieniu do właściwości dotyczących zabezpieczenia przed włamaniem (wymagania klasyfikowane w 3 klasach zabezpieczenia):

  • Trwałość zamknięcia kluczowego (jeśli występuje):
    • trwałość mechanizmu zamykającego wyrażona liczbą powtarzalnych cykli roboczych klucza w badaniu cyklicznym (w trybie automatycznym), z zachowaniem po badaniu zdolności do działania
  • Trwałość blokady bezkluczowej – równa trwałości klameczki, patrz właściwości eksploatacyjne
  • Liczba kombinacji zamknięcia – klasyfikowana w trzech przedziałach
  • Odporność mechanizmu zamykającego na moment obrotowy – przyłożony narzędziem do otworu pod klucz (próba nieuprawnionego otwarcia – przez przekręcenie)
  • Odporność zablokowanej klameczki na ukręcenie – przez atak siłowy określonym momentem obrotowym w płaszczyźnie obrotu klameczki, w kierunku otwierania
  • Odporność zablokowanej klameczki na wyłamanie – przez atak siłowy określonym momentem obrotowym w płaszczyźnie poziomej prostopadłej do płaszczyzny obrotu
  • Odporność trzpienia na siłę ciągnącą, wyrażona zdolnością do przeciwstawienia się wysunięciu pod obciążeniem
    Kierunek ataku w próbach ukręcenia i wyłamania klameczki wg EN 1627:2011 został przedstawiony na rys. 1, przy czym:
    • Wartości momentów i siły ciągnącej – są zróżnicowane według klasy zabezpieczenia.
    • Po próbach ukręcenia i wyłamania wymagane jest zachowanie skuteczności blokady (kluczowej lub bezkluczowej), nawet przy uszkodzeniu klameczki.
    • Wg PN-EN 1627:2012 do zastosowania w oknach o klasie odporności 1-6 wymagana jest klameczka minimum w 2 klasie zabezpieczenia wg PN-EN 13126-3.

 

2014 9 48 1

 

 

Wymagania dotyczące zawias okiennych jednoosiowych wg PN-EN 1935:2003 

 

Niniejsze wymagania nie dotyczą zawias z rozwórką nożycową i zawias narożnych przegubowych wchodzących w skład systemowych okuć U-R (patrz PN-EN 13126-8). Zawiasy okienne jednoosiowe mogą być stosowane np. do okien rozwieranych, uchylnych, odchylnych, składanych i in. Zawiasy jednoosiowe do okien i drzwi balkonowych są znormalizowane w jednej normie wyrobu razem z zawiasami drzwiowymi PN-EN 1935:2003, w której określono wymagania eksploatacyjne, metody badań i klasyfikację. Dla zawias okiennych ustalono 1. kategorię użytkowania (warunki lekkie).

Do głównych wymagań dotyczących zawias okiennych jednoosiowych należą:

  • Wytrzymałość mechaniczna zawias obejmująca:
    • odkształcenie pod obciążeniem statycznym (przemieszczenia trwałe poprzeczne i pionowe),
    • wytrzymałość na przeciążenie (obciążenie zwiększoną masą),
    • wytrzymałość na ścinanie.

        Kryteria oceny – zależnie od badania: odkształcenia trwałe, działanie, uszkodzenia.

  • Cierny moment obrotowy – maksymalny dopuszczalny, o wartości zróżnicowanej według klasy zawiasy
  • Trwałość mechaniczna zawiasy, jako odporność na powtarzalne działanie cykliczne jest wyrażona liczbą cykli w badaniu trwałości (w trybie automatycznym): w klasie 3 (10 000 cykli) lub klasie 5 (25 000 cykli), po którym zawiasa powinna spełniać kryteria oceny dotyczące dopuszczalnego zużycia poprzecznego i pionowego oraz ciernego momentu obrotowego.
  • Odporność na korozję, która powinna być badana i klasyfikowana oraz spełniać kryteria akceptacji wg PN-EN 1670:1998, wyrażone w klasach od 0 (zawiasy do ochrony po zamontowaniu) do 4.
  • Odporność na włamanie – w normie określono jedynie dodatkowe wymagania dla zawias do drzwi o zwiększonej odporności na włamanie, nie rozpatrując tej właściwości w odniesieniu do okien. Wg obecnego stanu normalizacji należy przyjąć, że oceny wkładu zawias w odporność na włamanie okna dokonuje się w badaniach kompletnego zespołu okiennego wg PN-EN 1628-1630.

 

Badania okuć okiennych 

 

Weryfikacji spełnienia poszczególnych wymagań służą badania eksploatacyjne okuć okiennych, określone w odpowiednich normach wyrobu. Badania obejmują w szczególności wytrzymałość mechaniczną, trwałość, działanie, odporność na korozję i – tam, gdzie to właściwe – zabezpieczenie. Badania odpowiadają określonym w normach procedurom, w których podane są wymagane liczby próbek i sekwencje badań poszczególnych próbek. Okucia okienne powinny być badane z zastosowaniem specjalistycznej aparatury badawczej, umożliwiającej symulowanie złożonych cykli ruchów i obciążeń, występujących w normalnych warunkach pracy okucia. Często, szczególnie w badaniach trwałości, powtarzalne cykle badawcze wymagają sterowania programowego w trybie automatycznym. Zastosowane metody badawcze przy użyciu tej aparatury muszą być odtwarzalne w różnych akredytowanych laboratoriach europejskich, zapewniając powtarzalność wyników badań.

Laboratorium Okuć i Ślusarki Budowlanej w Oddziale Wielkopolskim Instytutu Techniki Budowlanej prowadzi pełne akredytowane badania szeregu okuć do okien i drzwi balkonowych, w szczególności: klameczek okiennych łącznie z mechanizmem blokady, zasuwnic, zatrzasków, systemowych okuć rozwierano- uchylnych, uchylno-rozwieranych i pokrewnych, rolek do okien przesuwnych poziomo i przesuwno-składanych, okuć do okien unoszono-przesuwnych i uchylno-przesuwnych oraz zawias – wg norm PN-EN 13126-1, PN-EN 13126-3, PN-EN 13126-4, PN-EN 13126-7, PN-EN 13126-8, PN-EN 13126-15, PN-EN 13126-16, PN-EN 13126-17 i PN-EN 1935. Specjalistyczna aparatura badawcza do tych badań – niedostępna na rynku – jest indywidualnie zaprojektowana i wykonana siłami własnymi Oddziału Wielkopolskiego ITB, wzorcowana i objęta procesem akredytacji poszczególnych metod badawczych przez PCA.

Poniżej zamieszczono przykładowe akredytowane badania okuć okiennych w Laboratorium Okuć i Ślusarki Budowlanej w Oddziale Wielkopolskim ITB, obejmujące:

  • Badanie trwałości klameczki w trybie automatycznym, sterowane programowo z panelu cyfrowego (fot. 2)
  • Badanie trwałości kluczowego mechanizmu zamykającego w klameczce w trybie automatycznym (fot. 3)
  • Badanie odporności zablokowanej klameczki na ukręcenie (fot. 4)
  • Badanie wytrzymałości zawias na ścinanie (fot. 5)
  • Badanie trwałości mechanicznej okucia uchylnorozwieranego (U-R) na oknie próbnym w powtarzalnych cyklach roboczych, w trybie automatycznym (fot. 6)

 

 

2014 9 49 1

Fot. 2. Badanie trwałości klameczki w trybie automatycznym, sterowane programowo z panelu cyfrowego

 

2014 9 49 2

Fot. 3. Badanie trwałości kluczowego mechanizmu zamykającego w klameczce w trybie automatycznym

 

2014 9 49 3

Fot. 4. Badanie odporności zablokowanej klameczki na ukręcenie

 

2014 9 49 4

Fot. 5. Badanie wytrzymałości zawias na ścinanie

 

2014 9 49 5

 

Fot. 6. Badanie trwałości mechanicznej okucia uchylno- rozwieranego (U-R) na oknie próbnym w powtarzalnych cyklach roboczych, w trybie automatycznym

 

mgr inż. Jacek Zawiejski
Instytut Techniki Budowlanej
Oddział Wielkopolski

mgr inż. Wojciech Kujawski
Instytut Techniki Budowlanej
Oddział Wielkopolski

 

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym 
Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne 
Więcej informacji: Świat Szkła 9/2014

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.