Duża konkurencja na rynku szkła budowlanego w połączeniu z wysokimi wymaganiami jego odbiorców, wymusza na producentach szkła dbałość o jakość swoich wyrobów. Wyrazem tego są zakładowe kontrole jakości, badania i uzyskiwanie certyfikatów jakości. Dotyczy to również szkła warstwowego. Jakość tego szkła opisują normy serii PN-EN ISO 12543-1 Szkło w budownictwie. Szkło warstwowe i bezpieczne szkło warstwowe.

Wymagania i badania szkła warstwowego

Szkło warstwowe jako wyrób charakteryzują parametry dotyczące:
. kształtu i wymiarów,
. wyglądu, w tym wykończenia obrzeży,
. wytrzymałości na uderzenie,
. odporności na działanie czynników środowiska tj.: temperatury, wilgoci i promieniowania.

Kształt i wymiary
Od szkła warstwowego wymaga się by miało kształt prostokątny. Grubość rzeczywista szkła warstwowego nie powinna różnić się od grubości nominalnej, będącej sumą nominalnych grubości warstw składowych, o więcej niż dopuszczalna tolerancja. Tolerancja jest sumą odchyłek grubości szyb składowych i warstw sklejających. Dopuszczalne odchyłki grubości, dla szkieł stosowanych jako materiał do łączenia z warstwami sklejającymi, podają normy przedmiotowe serii PN-EN 572-2 do 6 i EN 1748-1 i 2.

Szkło może być zastępowane warstwą z tworzywa plastycznego. Przyjmuje się, że tolerancja grubości tej warstwy jest taka, jak dla szkła float o tej samej grubości. Gdy warstwę sklejającą stanowi folia i jej całkowita grubość nie przekracza 2 mm, jej odchyłek nie uwzględnia się. Przy jej grubości równej lub przekraczającej 2 mm dopuszczalna odchyłka wynosi ą0,2 mm. Dla innych warstw sklejających dopuszczalne odchyłki uzależnione są od ich rodzaju i grubości, jak to pokazuje tabela 1.



Dla szkła warstwowego, zawierającego różne rodzaje warstw sklejających, dopuszczalna odchyłka grubości powinna być sumą dopuszczalnych odchyłek dla szyb składowych i pierwiastka kwadratowego sumy kwadratów odchyłek dla warstw sklejających, zaokrąglonych do 0,1 mm.

Minimalną i maksymalną długość i szerokość szkła warstwowego, związaną z rodzajem zastosowanego szkła i warstw sklejających, ustala producent. Uwzględnia on przy tym swoje możliwości techniczne. Wymiary rzeczywiste szkieł mogą odbiegać od nominalnych byle mieściły się w dopuszczalnej tolerancji. Norma określa tolerancje zarówno dla wymiarów handlowych jak i ścisłych, a ich wielkość zależy od wymiarów nominalnych i grubości szkła. Zobrazowano to w tabeli 2 i 3


Tabela 3



Żadna z tych odchyłek nie dotyczy szkieł ognioodpornych, dla których tolerancje wymiarowe podaje producent. Na wymiar rzeczywisty szkła warstwowego ma wpływ przesunięcie poszczególnych części składowych, wpływające na brak prostoliniowości obrzeży. Maksymalne dopuszczalne przesunięcie, będące różnicą położenia krawędzi szyby najbardziej wysuniętej i najbardziej cofniętej, zależy od wymiaru nominalnego szyby. Pokazano to w tabeli 4. 

 Tabela 4

Kształt i wymiary szkła warstwowego ocenia się sprawdzając czy mieści się ono w obszarze zawartym między dwoma współśrodkowymi prostokątami, o bokach wzajemnie równoległych, z których większy powstał przez powiększenie, a mniejszy przez pomniejszenie wymiarów nominalnych o dopuszczalne tolerancje.

Wygląd i wykończenie obrzeży
Na jakość szkła warstwowego wpływa stan jego obrzeży i wygląd. Jeżeli wytniemy szyby składowe lub szkło warstwowe uzyskujemy obrzeże nieobrobione - cięte. 

Drugi rodzaj stanowi obrzeże obrobione, które może być:
zebrane, gdy zewnętrzne tafle szkła są zeszlifowane,
zeszlifowane, jeżeli jest wcześniej zebrane i potem płasko zeszlifowane z wystąpieniem kilku połyskujących obszarów na obrzeżu szyby najbardziej wysuniętej,
wygładzone zeszlifowane – kiedy obrzeże szkła najbardziej wysuniętego jest zebrane i zeszlifowane, po czym wygładzone, w celu usunięcia wszystkich połyskujących obszarów, materiałem ściernym drobniejszym niż zastosowano do zeszlifowania obrzeży innych szkieł,
wypolerowane – jeżeli po jego wygładzeniu i zeszlifowaniu poleruje się go w celu uzyskania wysokiego połysku,
skośne– gdyjestściętepodkątemmniejszym od 600 i jest gładko zeszlifowane lub wypolerowane, przy dopuszczalnej odchyłce ±30 (wymiar nominalny zmniejsza się wtedy o 2-3 mm),
spiłowane lub cięte strumieniem wody – kiedy jest podobne do zeszlifowanego lecz bez połyskujących miejsc i zebranych obrzeży.

O wyglądzie szkła warstwowego decydują występujące w nim wady, które podzielić można na:
wady punktowe w polu widzenia – plamki, pęcherzyki, ciała obce,
wady liniowe w polu widzenia – ciała obce, drobne lub głębokie zadrapania,
wady w pasie brzeżnym dla szyb do zastosowania w ramie,
wady w pasie brzeżnym dla szyb stosowanych bez ram,
pęknięcia – ostro zakończone szczeliny lub pęknięcia biegnące od obrzeża,
zmarszczenia i smugi w warstwie sklejającej.

Jakość szkła warstwowego oceniana pod kątem obecności w nim wad punktowych w polu widzenia zależy od ich ilości, wielkości i powtarzalności. Dopuszczalna ilość tych wad określana jest w odniesieniu do powierzchni szkła warstwowego i ilości szyb składowych. Zobrazowano to w tabeli 5.

Tabela 5

Liczbę dopuszczalnych wad dla każdej pojedynczej warstwy sklejającej, grubszej od 2 mm, podwyższa się o 1.

Jeżeli chodzi o wady liniowe w polu widzenia, to ich dopuszczalna ilość zależy tylko od powierzchni szyby warstwowej. Pokazano to w tabeli 6.

Tabela 6

* pod pojęciem wad nieskupionych rozumie się sytuację kiedy 4 lub więcej z nich występuje w odległości większej od 200, 180, 150 lub 100 mm dla szkieł zawierających odpowiednio 2, 3, 4, 5 lub więcej tafli składowych

Dla szyb montowanych w ramie, w pasie brzeżnym o szerokości 15 mm przy ich powierzchni ≤5 m2, lub o szerokości 20 mm przy ich powierzchni >5 m2 dopuszcza się wady o wymiarze nie przekraczającym 5 mm. Jeżeli występują pęcherze, obszar zapęcherzenia nie powinien przekraczać 5% powierzchni pasa brzeżnego. Niedopuszczalne są spękania szkła oraz zmarszczenia i smugowatość folii w polu widzenia.

Obrzeża szkła montowanego bez ram powinny być obrobione: zeszlifowane, wypolerowane lub skośnie ścięte. Dopuszczalne są wady niezauważalne podczas przeprowadzania kontroli jakości.

Kontrola jakości szyb warstwowych mająca na celu identyfikację wszystkich występujących w nich wad, polega na obserwacji szyb na tle matowego szarego ekranu przy jasnym rozproszonym świetle dziennym naturalnym lub sztucznym. Szkło należy ustawić w pozycji pionowej równolegle do ekranu. Obserwator powinien znajdować się w odległości 2 m od szkła.

Wytrzymałość na uderzenie
Wymagania z zakresu wytrzymałości na uderzenie dotyczą tylko szkła warstwowego bezpiecznego. Powinno ono posiadać minimum klasę 3 B, co oznacza, że szkło uderzone oponami, spadającymi z wysokości 190 mm, nie pęka lub pęka bezpiecznie.

Przez pękanie bezpieczne rozumie się sytuację gdy w szybie powstają pęknięcia i szczeliny, jednak nie powstaje w niej otwór lub rozdarcie, przez które może swobodnie przejść kula o średnicy 76 mm (fot. 1).


Fot. 1. Próbka szkła warstwowego po uderzeniu wahadłem z oponami

Wytrzymałość szkła warstwowego na uderzenie określa się na stanowisku badawczym (fot. 2), którego zasadniczą część stanowi rama metalowa i dwie opony, napełnione powietrzem o ciśnieniu 0,35 MPa. Zamocowane są one na metalowym trzpieniu i zawieszone na metalowej linie, tworząc końcówkę wahadła o masie 50 kg. Stanowisko zaopatrzone jest ponadto w mechanizm podnoszenia opon na odpowiednią wysokość.


Fot. 2. Stanowisko do badania wytrzymałości szkła na uderzenie wahadłem z oponami

Badaną szybę mocuje się w ramie metalowej, wyścielanej gumą o odpowiedniej twardości, ściskaną przez docisk śrubowo-sprężynowy. Po zamocowaniu próbki opony podciąga się na wysokość 190 mm w stosunku do poziomu, zwalnia zaczep liny odciągającej tak by opony spadając swobodnie, uderzyły w środek geometryczny próbki. Dokonuje się oględzin próbki i ocenia efekty tego uderzenia. Badanie przeprowadza się na 4 próbkach o wymiarach 876x1938 mm. Jeżeli wszystkie badane próbki nie pękną, albo pękną bezpiecznie, badane szkło uzyskuje 3 klasę wytrzymałości na uderzenie wahadłem z oponami. Tak samo postępuje się w celu określenia klas wyższych 2B i 1B, zrzucając opony z wysokości odpowiednio: 450 i 1200 mm. Dopuszcza się stosowanie próbek, które nie pękły przy uderzaniu ich wcześniej oponami spadającymi z niższej wysokości.

Odporność na oddziaływanie czynników środowiska
Szkło warstwowe powinno być odporne na długotrwałe oddziaływanie czynników  środowiska, takich jak: wysoka temperatura, wilgoć i promieniowanie. Szkło poddane działaniu tych czynników nie powinno zawierać wad w postaci pęcherzyków, zmętnień i rozwarstwień między szkłem a warstwą sklejającą, w odległości większej niż 15 mm od brzegu oryginalnego i 25 mm od brzegu powstałego w wyniku rozkroju szkła (lub w przypadku odporności na wilgoć dodatkowo większej od 10 mm od każdego pęknięcia).

Wymaganie dotyczące wad w postaci pęcherzy i zmętnień nie dotyczy szkła ognioodpornego. Szkło poddane napromieniowaniu nie powinno ponadto zmienić swojej przepuszczalności o więcej niż 10% gdy posiada przepuszczalność większą od 20% lub 2% gdy jego przepuszczalność jest mniejsza lub równa 20%.

Badania odporności na działanie wysokiej temperatury i wilgoci wykonuje się dla próbek o wymiarach mniejszych niż 300x100 mm, natomiast badania odporności na działanie promieniowanie dla próbek o wymiarach 300x300 mm. Próbki powinny być wycięte z szyby w ten sposób, by jedno z ich obrzeży było oryginalnym obrzeżem szyby. Do każdego z badań środowiskowych używa się 3 próbek. Stosuje się tylko próbki pozbawione wad.

Badanie odporności na działanie wysokiej temperatury wykonuje się podgrzewając próbki do temperatury 100oC i przetrzymując je w tej temperaturze przez 2 godziny. Zaleca się dwustopniowe podgrzewanie próbek zanurzając je najpierw na 5 minut w kąpieli wodnej o temperaturze 60oC, a potem ogrzewając dalej do osiągnięcia temperatury 100oC.

Wygrzanym próbkom pozwala się wystygnąć do temperatury pokojowej. Badanie odporności na działanie wilgoci przeprowadza się w zamkniętym pojemniku z wodą (badanie z kondensacją), lub w komorze klimatycznej (badanie bez kondensacji). W komorze klimatycznej (fot. 3) utrzymuje się temperaturę 50 ±2oC i wilgotność względną w granicach 80 ±5%. Próbki przetrzymuje się w tych warunkach przez 2 tygodnie.


Fot. 3. Komora klimatyczna do badania odporności szkła na działanie wilgoci

Badanie odporności na działanie promieniowania polega na wystawieniu szkła warstwowego na działanie widma podobnego do promieniowania słonecznego, uzyskiwanego przez układ lamp rtęciowych wysokociśnieniowych z żarnikiem wolframowym, o pewnej charakterystyce widmowej (fot. 4).


Fot. 4. Stanowisko do badania szyb warstwowych na działanie promieniowania

Lampy te rozmieszczone są na powierzchni 1 m2 w 4 rzędach po 4 w każdym, każda odległa od sąsiedniej o 250 mm. W odległości 125 mm od zewnętrznych rzędów lamp znajdują się dwa pionowe ekrany pokryte folią aluminiową o szerokości 1000 mm. Kąt między płaszczyzną promieniowania i ekranem jest równy 100oC. Próbki ustawia się  pionowo równolegle do układu lamp, w odległości 1100 mm od nich. Czas wystawienia na działanie lamp przy całkowitym poziomie natężenia promieniowania (900 ±100) W/m2 i temperaturze 45oC powinien wynosić 2000 godzin.

Po przeprowadzeniu każdego z testów odporności na oddziaływanie czynników środowiska dokonuje się oględzin szkła pod kątem występowania w nim wad. Ogląda się go w tym celu z odległości 30-50 cm, na tle białego ekranu w świetle dziennym rozproszonym, naturalnym lub sztucznym. Dla szkieł poddanych działaniu promieniowania dokonuje się ponadto pomiaru przepuszczalności światła przez próbki szkła po napromieniowaniu i porównuje ją z przepuszczalnością światła przed napromieniowaniem.

Szkło klejone – warstwowe spełniające wszystkie opisane wyżej kryteria jakościowe może konkurować z wyrobami innych producentów i liczyć na zainteresowanie odbiorców.

Zofia Pollak
Instytut Szkła i Ceramiki OZ Kraków

inne artykuły tego autora:

- Wstępne badania typu szkieł bezpiecznych i szkła termicznie wzmocnionego , Zofia Pollak, Świat Szkła 3/2010

- Badanie jakości szkła termicznie hartowanego i termicznie wzmocnionego , Zofia Pollak, Świat Szkła 6/2008

- Ocena jakości szkła chemicznie wzmocnionego , Zofia Pollak, Świat Szkła 3/2008

- Oszklenie w kabinach prysznicowych , Zofia Pollak, Świat Szkła 10/2007 

- Wymagania i badania szkła klejonego-warstwowego , Zofia Pollak, Świat Szkła 4/2006

- Szkło klejone - technologia, właściwości, zastosowanie , Zofia Pollak, Świat Szkła 3/2006

- Ocena jakości szkła termicznie hartowanego i termicznie wzmocnionego , Zofia Pollak, Świat Szkła 1/2006   

więcej informacji: Świat Szkła 4/2006

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.