Przedmiotem Kryteriów jest termicznie hartowane bezpieczne szkło sodowo-wapniowo-krzemianowe, stosowane w budownictwie do oszkleń zewnętrznych i wewnętrznych.

Potrzeba zmian i opracowania nowych Kryteriów Technicznych dla certyfikacji szkła hartowanego wyniknęła z przyjęcia normy europejskiej na zasadzie tłumaczenia jako PN-EN-12150-1:2000 Szkło w budownictwie. Termicznie hartowane bezpieczne szkło sodowo-wapniowo-krzemianowe. Część 1: Definicje i opis oraz innych norm europejskich, związanych z problematyką jakości szkła hartowanego.

 

 

Kryteria dotycza równiez szyb hartowanych emaliowanych, przy czym jako emaliowane przyjmuje sie szyby o powierzchni emaliowanej powyzej 50% (takze, jesli nadruk farby ceramicznej na powierzchni szyby jest nieciagły np. w postaci nadruku kropkowego, napisów, ornamentów, itp.). Szkło emaliowane termicznie hartowane to szkło sodowo-wapniowo-krzemianowe, które pokryte jest szkliwem ceramicznym wtapiającym sie w powierzchnie podczas procesu hartowania. Po tym procesie szkliwo ceramiczne staje sie integralna częścią szkła.


Kryteria techniczne stosuje sie także, choć w zmniejszonym zakresie (ograniczając badania tylko do siatki spękań) do budowlanych szyb hartowanych gietych.

Jako właściwości zasadnicze, krytyczne szkła hartowanego przyjęto:
- wytrzymałosc na zginanie,
- wytrzymałość na uderzenie wahadłem z oponami,
- badanie siatki spękań po rozbiciu.

 

Negatywny wynik badania tych trzech właściwości dyskwalifikuje zastosowanie tego typu szyb hartowanych zgodnie z przeznaczeniem.

Pozostałe własciwosci, takie jak:
- kształt,
- wymiary,
- materiał,
- barwa szkła,
- wady wykonania,
- oznakowanie

przyjęto jako właściwości istotne, których niespełnienie może zmniejszyć przydatność wyrobu do zastosowania zgodnie z przeznaczeniem, a w skrajnych przypadkach (np. niewłaściwe wymiary, brak prostokątności, wady wykonania itp.) również mogą uniemożliwić zastosowanie szkła hartowanego zgodnie z przeznaczeniem.

 

2003 10 50 1

 

 

Rodzaje szkła termicznie hartowanego bezpiecznego
Rozróżnia sie następujące rodzaje szkła termicznie hartowanego, bezpiecznego: float bezbarwny, barwny, powlekany, szkło float emaliowane, szkło wzorzyste walcowane oraz szkło ciągnione.

 

Zastosowania:
Ścianki działowe, skrzydła drzwiowe, okna wystawowe, przegrody, szyby składowe w szybach zespolonych, szyby składowe w stopniach schodów, obudowy wiat przystankowych, budki telefoniczne itp.

 

Zalety szkła hartowanego:
- Podwyzszona wytrzymałosc mechaniczna na zginanie, sciskanie i rozciaganie.
- Podwyzszona wytrzymałosc na uderzenie.
- Wysoki stopien rozdrobnienia (fragmentacji) po rozbiciu, który świadczy o tym, ze szyby hartowane w odpowiedni sposób nazywamy oszkleniami bezpiecznymi.

Poza budownictwem szyby hartowane pełnia ogromna role i powszechnie wystepuja w motoryzacji.

 

2003 10 50 2

 

 

Wady szkła hartowanego:
- Wysoki stopien rozdrobnienia szyby po rozbiciu i najczęściej samoistny rozpad (ogranicza to niektóre zastosowania szkła hartowanego w takich elementach jak balustrady, okapy).

- Wygniecie na skutek asymetrii naprężeń w powierzchniach zewnętrznych i wewnętrznych szkła (zwłaszcza w przypadku szkieł hartowanych – emaliwanych lub z nadrukiem ceramicznym).
- Niejednakowa wytrzymałość mechaniczna (zwłaszcza na uderzenia przedmiotem) szkieł z nadrukiem farby ceramicznej.
- Występująca niekiedy falistość od wałków pieca hartowniczego, lub „wyciągnięcia” krawędzi szyby hartowanej na zawieszkach w piecu pionowym (odciski od zawieszek i „wyciągnięcia” krawędzi powinny być maskowane podczas montażu w ramach).
- Wada szkła hartowanego jest tez skłonność do samopekania tafli, spowodowanego bądź to relaksacja naprężeń, bądź to wykrystalizowaniem siarczku niklawego, zakłócającego jednorodność szkła jako tworzywa. Niebezpieczeństwo samopekania szyb hartowanych mona zmniejszyć poprzez poddawaniu tafli procesowi wygrzewania tzw. „Heat Soak

Test” lub poprzez kilkutygodniowe sezonowanie szyb przed wysłaniem do odbiorcy i przed zamontowaniem w konstrukcjach o bardziej istotnym przeznaczeniu.
Niektóre z tych wad pogarszają estetykę fasad z oszkleniem strukturalnym lub nawet z oszkleniem tradycyjnym w ramach.


Nie stanowiła wady widoczne pod pewnym katem cętki odpowiadające często rozstawieniu dysz dolnych i górnych w hartownicy, a wynikające z anizotropii optycznej powierzchni szyby hartowanej, spowodowanej trwałymi po- wierzchniowymi naprężeniami ściskającymi, wywołanymi poprzez kontrolowane procesy ogrzewania i studzenia tafli szkła.

 

Właściwości krytyczne i istotne określono na podstawie niespełnienia cech wyrobu według normy PN-ISO-2859-1-AC1 Procedury kontroli wyrywkowej metoda alternatywna. Plany akceptowanego poziomu jakości (AQL) stosowane podczas kontroli partia za partia i zaliczono do niezgodności klasy A lub B.

 

2003 10 51 1

Fot. 1. Prasa FP 100 do badania wytrzymałości szkła na zginanie.

 

 

2003 10 51 2
Fot. 2. Stanowisko do badania odporności szyb na uderzenie wahadłem.
Maksymalne wielkości wypukłości całkowitej i lokalnej podano w tablicy 3 normy PN-EN 12150-1:2000 Szkło w budownictwie. Termicznie hartowane bezpieczne szkło sodowo-wapniowo-krzemianowe. Czess 1: Definicje i opis

 


Właściwości użytkowe i techniczne zasadnicze tzw. krytyczne
Wytrzymałość mechaniczna szkła na zginanie
Wytrzymałość mechaniczna termicznie hartowanego szkła bezpiecznego (dla szkła sodowo-wapniowo-krzemianowego) o grubości nominalnej dŠ4 mm powinna osiągać co najmniej wartości podane w tabeli 1.
Sprawdzanie wytrzymałości szkła na zginanie przeprowadza sie na 10 próbkach szyb termicznie hartowanych o wymiarach 360x1100 mm, zgodnie z wymaganiami normy PN-EN 1288-3 Szkło w budownictwie. Określenie wytrzymałości szkła na zginanie. Czess 3: Badanie na próbkach podpartych w dwóch punktach (czteropunktowe zginanie).


Widok prasy do przeprowadzenia tego badania obrazuje fot. 1.

 

Wynik badania wytrzymałości mechanicznej na zginanie należy uznać za zgodny z wymaganiami, jeżeli próbka przejdzie przez to badanie z wynikiem pozytywnym, tzn. wynik obliczony zgodnie z wzorem 1 PN-EN 1288-3 spełnia wymagania podane w tabeli 1.

 

Wytrzymałość szkła na uderzenie wahadłem (elementem z oponami).
Sprawdzenie wytrzymałości szkła na uderzenie wahadłem (elementem z oponami) należy przeprowadzić wg punktu 5.3 normy EN 12600:2002 Szkło w budownictwie – Badanie wahadłem – sposób badania udarności i klasyfikacja dla szkła płaskiego.


Do sprawdzenia tej odporności należy pobrać, co najmniej 4 próbki o wymiarach 876(±2)x1938(±2) mm.

Stanowisko do badania udarności szyb hartowanych przedstawiono na Rys. 2.
Wynik badania wytrzymałości na uderzenie wahadłem należy uznać za dobry, jeżeli każda z badanych szyb uzyska co najmniej klase 3C bezpieczeństwa według normy EN 12600.

 

Charakter siatki spękań
Badanie charakteru siatki spękań szkła po rozbiciu.
Badanie charakteru siatki spękań szkła hartowanego bezpiecznego po rozbiciu należy przeprowadzić zgodnie z punktem 8 normy PN-EN 12150-1:2000 Szkło w budownictwie. Termicznie hartowane bezpieczne szkło sodowo-wapniowo-krzemianowe. Czess 1: Definicje i opis. W celu sklasyfikowania szkła sodowo- wapniowo-krzemianowego, termicznie hartowanego jako szkła bezpiecznego minimalna liczba odłamków w wybranym kwadracie o boku 50 mm dla każdej próbki powinna odpowiada wartościom podanym w tabeli 2.


Największa długość pojedynczego odłamka w ocenianym obszarze badanej próbki nie może przekraczać 100 mm. Wynik badania fragmentacji próbek hartowanych po rozbiciu należy uznać za zgodny z wymaganiami, gdy wszystkie badane próbki spełniają wymagania podane w tabeli 2, z wyłączeniem pasa brzeżnego o szerokości 25 mm i obszaru o promieniu 100 mm wokół punktu uderzenia.

 


Właściwości istotne
Kształt, wymiary i tolerancje wymiarowe

Kształt bezpiecznych szyb hartowanych termicznie i ich wymiary powinny być uzgodnione pomiędzy producentem i odbiorca.


Grubość szkła i odchyłki grubości podano w tablicy 1 normy PN-EN 12150-1, a tolerancje wymiarów szerokości i długości szyb prostokątnych podano w tabeli 2 tejże normy.
Dla szkła termicznie hartowanego bezpiecznego o kształcie prostokątnym podaje sie jako pierwszy wymiar szerokosci B, a nastepnie wymiar długości H.
Odkształcenia obrzeza podczas hartowania pionowego nie mnoga przekraczać wartości dopuszczalnych określonych w punkcie 6.2.4 normy PN-EN 12150-1.



Materiał
Szkło do termicznego hartowania powinno być wykonane z masy szklanej odpowiadającej normie PN-EN 572-1:1999:1999 Szkło w budownictwie. Podstawowe wyroby ze szkła sodowo-wapniowo-krzemianowego. Definicje oraz ogólne właściwości fizyczne i mechaniczne.

 

W szybach emaliowanych barwa i jej intensywność powinna być zgodna z wzorcem usta- lonym miedzy producentem i odbiorca np. w oparciu o wzorzec RAL.

 

Wykonanie
Sposób wykonania, wykończenie obrzeza, otwory, wycięcia nacięcia
Obrzeza przed hartowaniem powinny być wykończone stosownie do wymagan podanych w punkcie 7 normy PN-EN 12150-1, a wady wykonania ocenia sie zgodnie z wymaganiami norm PN-EN 572-1,2,4,5 oraz PN-EN 12150-1.

 

Znakowanie
Termicznie hartowane bezpieczne szkło sodowo-wapniowo-krzemianowe odpowiadające wymaganiom niniejszych kryteriów technicznych i normy PN-EN 12150-1:2000, powinny byc oznakowane trwale przez naniesienie napisu zawierającego co najmniej:
a) nazwe lub znak firmowy producenta,

b) numer normy PN-EN 12150,
c) znak bezpieczenstwa „B”.

Wynik badania właściwości istotnych należy uznać za zgodny z wymaganiami jeżeli liczba kwalifikacyjna Ac – wynosi 0 a liczba dyskwalifikacyjna Re – wynosi 1. Według normy PN-ISO 2859-1+AC1=1996 akceptowany po- ziom jakości AQL– 4,0 %, poziom kontroli II ogólny.
Sposób pobierania próbek do badan
Próbki do badan należy pobierać według punktu 3.4 normy PN-83/N-03010 Statystyczna kontrola jakości. Losowy wybór jednostek produktu do próbki łącznie w liczbie 19 sztuk, o wymiarach 360(±5)x1100(±5) mm oraz 6 sztuk o wymiarach 876(±2)x1938(±2) mm i dostarczyć je do akredytowanego Laboratorium Bazdawczego.


Ogólny wynik badania
Wyniki badan pełnych należy uznać za zgodne z wymaganiami Kryteriów Technicznych,

jeżeli wyniki badan właściwości krytycznych oraz istotnych sa pozytywne.

 

Szyby termicznie hartowane, bezpieczne, gięte
Gięte termicznie hartowane szkło nie jest objęte norma PN-EN 12150-1, ponieważ dostępne dane sa niewystarczające do znormalizowania wyrobu, natomiast podane w normie i kryteriach wymagania dotyczące grubości, wykończenia obrzeży i siatki spękań odnoszą sie również do giętego termicznie hartowanego bezpiecznego szkła sodowo-wapniowo-krzemianowego (załacznik B – informacyjny normy). Kryteria Techniczne Nr 27/S/2003 zostały ustanowione decyzja Dyrektora Instytutu Szkła i Ceramiki w Warszawie dnia 25 czerwca 2003 r.
i obowiązują od dnia 1 sierpnia br

 

Tadeusz Tarczon
ISiC
Kraków

 

Uwaga! Dla szkła wzorzystego, a takze szkła do szklenia fasad nalezy w zamówieniu okreslic kierunek wzoru lub kierunek hartowania w odniesieniu do jednego z wymiarów.

 

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym 
Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne 
Więcej informacji: Świat Szkła 10/2003
  

 



  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.