W celu przedstawienia ogólnych zasad stosowania i mocowania szkła w konstrukcjach budowlanych uważam za wskazane przy każdej okazji przypominać podstawowe zasady techniczno-prawne i propagować zainteresowanie prawem budowlanym. Dotyczy to zarówno Uczestników, jak przedstawicieli Stron procesu budowlanego.
Wybrane zasady prawa budowlanego
Ustawa prawo budowlane określa wymagania podstawowe, reguluje zasady stosowania wyrobów w budownictwie, ustala specjalności budowlane oraz samodzielne funkcje techniczne i określa przez to Uczestników procesu budowlanego.
Te wymagania podstawowe dla obiektu budowlanego to: bezpieczeństwo konstrukcji, bezpieczeństwo pożarowe, bezpieczeństwo użytkowania, odpowiednie warunki higieniczne i zdrowotne oraz ochrona środowiska, ochrona przed hałasem i drganiami, oszczędność energii i odpowiednia izolacyjność cieplna przegród.
Podstawową zasadą stosowania wyrobów w budownictwie jest, aby te wyroby były wytworzone w celu zastosowania obiekcie budowlanym w sposób trwały, aby miały właściwości użytkowe umożliwiające prawidłowo zaprojektowanym i wykonanym obiektom budowlanym spełnienie w/w wymagań podstawowych oraz aby zostały wprowadzone do obrotu zgodnie z przepisami ustawy o wyrobach budowlanych.
Uprawnienia budowlane są udzielane w następujących specjalnościach: architektonicznej, konstrukcyjno-budowlanej, drogowej, mostowej, kolejowej, wyburzeniowej, telekomunikacyjnej, instalacyjnej w zakresie sieci i urządzeń cieplnych, lub wentylacyjnych, lub gazowych, lub wodociągowych i kanalizacyjnych, a ponadto instalacyjnej w zakresie sieci, lub instalacji i urządzeń elektrycznych lub elektroenergetycznych.
Samodzielne funkcje techniczne to w ogólności: projektowanie, sprawdzanie projektów architektoniczno-budowlanych i sprawowanie nadzoru autorskiego, kierowanie budową lub innymi robotami budowlanymi, kierowanie wytwarzaniem konstrukcyjnych elementów budowlanych oraz nadzór i kontrola techniczna wytwarzania tych elementów, wykonywanie nadzoru inwestorskiego, sprawowanie kontroli technicznej utrzymania obiektu budowlanego i rzeczoznawstwo budowlane.
Ustawa o wyrobach budowlanych wdraża Dyrektywę 89/106/EWG, podaje definicję wyrobu budowlanego oraz zobowiązuje producenta do oceny zgodności według przewidywanego zastosowania, określa zasady nadzoru publicznego i powołuje organy nadzoru budowlanego. Definicja wyrobu budowlanego umożliwia rozróżnianie wyrobu budowlanego i zestawu wyrobów od elementu budowlanego, a ma to duże znaczenie w przypadku konstrukcyjnego elementu budowlanego.
Dla każdego producenta wyrobów budowlanych, w tym szklanych wyrobów budowlanych, ważny jest prawidłowy dobór systemu oceny zgodności według przewidywanego zastosowania typu wyrobu w danym obiekcie budowlanym. Warto tutaj wspomnieć, że ostatnia nowelizacja tej ustawy wnosi szeroki zakres uprawnień Organów nadzoru budowlanego w działaniach kontrolnych również w odniesieniu do producenta wyrobu budowlanego.
Ustawa o normalizacji umożliwia stosowanie uznanych reguł technicznych i metodyk badawczych, definicji, oznaczeń i symboli do powszechnego stosowania.
Warto w tym miejscu zaznaczyć przykładowo, że zgodnie z nazewnictwem normowym nie ma szkła „laminowanego”, a jest szkło warstwowe, nie ma „szkła pół-hartowanego”, a jest szkło termicznie wzmocnione, nie ma szkła „hartowanego chemicznie”, a jest szkło chemicznie wzmocnione, nie ma „szklenia strukturalnego”, ale jest system oszklenia ze szczeliwem konstrukcyjnym, itd.
Warunki techniczne dotyczące budynków i ich usytuowania w odniesieniu do oszkleń podają wymagania w zakresie bezpieczeństwa pożarowego, bezpieczeństwa użytkowania oraz izolacyjności cieplnej przegród oszklonych.
Odnośnie bezpieczeństwa użytkowania, rozporządzenie określa wymogi dla balustrad szklanych i okien połaciowych, natomiast nie ma wymagań (aplikacji) dla stosowanych klas szyb bezpiecznych, ochronnych oraz wielu odmian tzw. szyb antywłamaniowych. Stanowi to istotne luki w przepisach wykonawczych prawa budowlanego.
Rozporządzenie MI w sprawie systemów oceny zgodności, wymagań jakie powinny spełniać notyfikowane jednostki uczestniczące w ocenie zgodności oraz sposobu oznaczania wyrobów budowlanych oznakowaniem CE.
Istotne zasady, wynikające z tego rozporządzenia są takie, że producent wyrobu budowlanego poprzez wystawienie Deklaracji zgodności oświadcza, że wyrób (typ wyrobu budowlanego) jest zgodny ze zharmonizowaną specyfikacją techniczną (Polską Normą) lub Europejską Aprobatą Techniczną, a tę Deklarację zgodności wystawia po przeprowadzeniu oceny zgodności i oznakowaniu, ale przed wprowadzeniem wyrobu budowlanego do obrotu.
Rozporządzenie w sprawie sposobów deklarowania zgodności oraz znakowania wyrobów budowlanych [B]. Wyrób budowlany jest zgodny ze specyfikacją techniczną (Polska Norma lub Aprobata Techniczna), jeżeli spełnia odpowiednie do jego przeznaczenia wymagania, określone w tej specyfikacji, mające wpływ na spełnienie przez obiekt budowlany wymagań podstawowych.
Z tych dwóch ostatnich rozporządzeń wynikają dwie możliwe procedury oceny zgodności, tj. procedura krajowa i/ lub unijna, ale w każdej z nich wymagane jest Wstępne badanie typu oraz Zakładowa kontrola produkcji.
Charakterystyki użytkowe (typy szyb) i normy odniesienia
Bezpieczeństwo w przypadku pożaru – Odporność ogniowa, według PN-EN 13501-2 +A1:2010 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków. Część 2: klasyfikacja na podstawie wyników badań odporności ogniowej, z wyłączeniem instalacji wentylacyjnej. Dopuszcza się klasyfikację ognioodporności elementów oszkleniowych według PN-EN 357:2005 Szkło w budownictwie.
Ognioodporne elementy oszkleniowe z przezroczystych lub przejrzystych wyrobów szklanych- Klasyfikacja ognioodporności. (oryg.)
Bezpieczeństwo pożarowe- Reakcja na ogień, według PN-EN 13501-1+A2:2010 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków- Część 1: klasyfikacja na podstawie wyników badań reakcji na ogień.
Bezpieczeństwo pożarowe - Oddziaływanie ognia zewnętrznego, według PN-EN 13501-5+A1:2010 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków- Część 5: klasyfikacja na podstawie wyników badania oddziaływania ognia zewnętrznego na dachy.
Bezpieczeństwo użytkowania- Odporność na pociski, według PN-EN 1063:2002 Szkło w budownictwie - Badania i klasyfikacja odporności na uderzenie pocisku.
Bezpieczeństwo użytkowania- Odporność na wybuch, według PN-EN 13541:2002 Szkło w budownictwie- Bezpieczne oszklenia- Badania i klasyfikacja odporności na siłę eksplozji.
Bezpieczeństwo użytkowania- Odporność na włamanie, według PN-EN 356:2000 Szkło w budownictwie- Szyby ochronne- Badania i klasyfikacja odporności na ręczny atak.
Bezpieczeństwo użytkowania- Odporność na uderzenie wahadłem, według PN-EN 12600:2004 Badanie wahadłem. Udarowa metoda badania i klasyfikacji szkła płaskiego.
Bezpieczeństwo użytkowania- Odporność mechaniczna na nagłe zmiany temperatury i różnice temperatur, według ogólnie przyjętych wartości dla poszczególnych rodzajów, np. szkła sodowo-wapniowo-krzemianowego, boro-krzemianowego, tworzywa szklano- krystalicznego, itd.
Bezpieczeństwo użytkowania- Odporność mechaniczna na wiatr, śnieg, obciążenia trwałe i/ lub dodatkowe, według PN-EN 12150-1:2002 Szkło w budownictwie- Termicznie hartowane bezpieczne szkło sodowo-wapniowo-krzemianowe-Część 1: Definicje i opis.
Bezpośrednia izolacyjność od dźwięków powietrznych, według PN-EN 12758:2005 Szkło w budownictwie. Oszklenie i izolacyjność od dźwięków powietrznych. Opisy wyrobu oraz określenie właściwości.
Oszczędność energii i zatrzymywania ciepła- właściwości termiczne, według PN-EN 673:1999/A1:2002 Szkło w budownictwie - Określenie współczynnika przenikania ciepła „U”- Metoda obliczeniowa.
Oszczędność energii i zatrzymywania ciepła - właściwości radiometryczne: współczynniki przepuszczalności i odbicia światła, według PN-EN 410:2001 (oraz Ap1:2003 i Ap2:2003) Szkło w budownictwie - Określenie świetlnych i słonecznych właściwości oszklenia.
Oszczędność energii i zatrzymywania ciepła- właściwości radiometryczne: charakterystyki energii słonecznej, współczynniki charakterystyki energii słonecznej, według PN-EN 410:2001 (oraz Ap1:2003 i Ap2:2003) Szkło w budownictwie- Określenie świetlnych i słonecznych właściwości oszklenia.
Tablica. Wytrzymałość szkła w MPa na zginanie, w zabudowie
Projektowanie oszklenia, „dobór szyb”
Wobec braku specjalizacji budowlanej w zakresie oszkleń, projektowanie fasad, elewacji i witryn przeszklonych, a nawet dobór jednostek oszklenia może wykonać jedynie uprawniony projektant w nieograniczonym zakresie w specjalności architektonicznej i/ lub konstrukcyjno-budowlanej.
Obiekt budowlany, którego dotyczy pozwolenie na budowę, wymaga przede wszystkim sporządzenia i zatwierdzenia projektu budowlanego, a dokumentacja, oprócz projektu budowlanego, powinna zawierać projekty wykonawcze w zakresie rozwiązań budowlano-konstrukcyjnych i materiałowych wewnętrznych oraz zewnętrznych przegród budowlanych i oszkleń, a w odniesieniu do budynków klimatyzowanych lub ogrzewanych – także ich właściwości cieplne.
Luki w prawie budowlanym W polskim prawie budowlanym brak specjalności w zakresie stosowania szkła, co ma wpływ na niedobór wyspecjalizowanych rzeczoznawców i projektantów.
Znane Warunki techniczne dotyczące budynków i ich usytuowania; w odniesieniu do oszkleń podają wprawdzie wymagania w zakresie bezpieczeństwa pożarowego, bezpieczeństwa użytkowania oraz izolacyjności cieplnej przegród oszklonych, ale to bezpieczeństwo użytkowania jest określone tylko dla balustrad szklanych i okien połaciowych.
Nie ma wymagań (aplikacji) dla znanych klas szyb bezpiecznych, szyb ochronnych oraz wielu odmian szyb antywłamaniowych. Nie ma też regulacji w zakresie technicznych zasad stosowania oszkleń mocowanych liniowo i/ lub punktowo.
Niemieckie Zasady techniczne do wykorzystania
Techniczne zasady dotyczące wymiarowania i wykonania punktowo mocowanych oszkleń (TRPV) (wersja ostateczna – sierpień 2006 r) wymieniają dostępne produkty szklane, wymagania ogólne w zakresie konstrukcji oszkleń oraz szczególne oddziaływania występujące przy punktowym mocowaniu oszklenia. Opracowanie zawiera dodatkowe wymagania dotyczące oszkleń pionowych i sufitowych (nad głową).
Techniczne zasady stosowania oszkleń mocowanych liniowo (TRLV), (wersja ostateczna – sierpień 2006 r) wymieniają dostępne produkty szklane, dodatkowe regulacje dotyczące oszkleń „nad głową” i dotyczące oszkleń pionowych, a także oszkleń, na które można wchodzić.
Techniczne zasady dotyczące stosowania oszkleń zabezpieczających przed wypadnięciem (TRAV), w wersji ze stycznia 2003 r., obok zakresu obowiązywania, określają dostępne produkty szklane i ogólne wymagania dla nośnych elementów konstrukcji tych oszkleń budowlanych. Te zasady techniczne zmierzają do stwierdzenia nośności przy działaniu statycznym, a także przy oddziaływaniach podobnych do uderzeń, wynikających z zachowania bezpieczeństwa użytkowania (klasyfikacja wg. EN 12600).
Systemy oceny zgodności dla oszkleń
System 1 obejmuje płyty ze szkła płaskiego i giętego, szkło profilowane, szyby zespolone izolacyjne, kształtki szklane i płyty ścienne z kształtek szklanych oraz systemy oszklenia ze spoiwem konstrukcyjnym typu II i IV; przeznaczone i stosowane do przeszkleń zapewniających odporność ogniową, oszklenia pancerne i przeciwwybuchowe, służące do wydzielania stref pożarowych, na ściany zewnętrzne i przekrycia.
System 2+ obejmuje systemy oszklenia ze spoiwem konstrukcyjnym typu I i III, przeznaczone i stosowane na ściany zewnętrzne i przekrycia. Te systemy oszkleń są wyposażone w dodatkowe elementy zabezpieczające i/ lub ograniczające przed wypadnięciem szyby w przypadku destrukcji spoiny ze szczeliwem konstrukcyjnym.
System 3 obejmuje płyty ze szkła płaskiego i giętego, szkło profilowane, szyby zespolone izolacyjne, kształtki szklane i płyty ścienne z kształtek szklanych; przeznaczone i stosowane do spełniania wymagań reakcji na ogień w klasach A1- E, dla wyrobów wymagających badań odporności na ogień zewnętrzny, inne zastosowania podlegające ryzyku i zapewniające bezpieczeństwo użytkowania oraz dotyczące oszczędności energii lub zmniejszenia hałasu.
System 4 obejmuje płyty ze szkła płaskiego i giętego, szkło profilowane, szyby zespolone izolacyjne, kształtki szklane i płyty ścienne z kształtek szklanych, które są stosowane dla wyrobów nie wymagających badań odporności na ogień zewnętrzny oraz klasa F, tj. wyroby uważane za spełniające wymagania bez badań i inne.
Deklarowanie zgodności
Producent (Dostawca) wyrobu budowlanego, który go wprowadza do obrotu i stosowania w budownictwie, według „filozofii Dyrektywy budowlanej” powinien dowieść, że określony typ wyrobu jest zgodny z wymaganiami podstawowymi dla przewidywanego zastosowania w obiekcie budowlanym.
Deklaracja Zgodności jest najważniejszym oświadczeniem producenta jako Strony w procesie budowlanym gdyż obliguje do pełnej odpowiedzialności, wskazuje na deklarowane cechy techniczne typu jako dane do identyfikacji typu w powiązaniu z programem badań.
Producent szkła i szklanych wyrobów budowlanych powinien znać i/ lub wskazać przewidywane użycie w obiekcie budowlanym oraz zastosować adekwatny do tego program badań dla deklarowanych parametrów.
Oznakowanie [B] i Krajowa Deklaracja Zgodności musi być poprzedzone oceną zgodności, wykonaną przez producenta według systemów 3 i 4, oraz z udziałem jednostki akredytowanej w przypadku zastosowania systemu 1 i 2+. Dopiero taka Deklaracja upoważnia producenta do wprowadzenia wyrobu na rynek krajowy.
Oznakowanie CЄ i Deklaracja WE musi być poprzedzone oceną zgodności, wykonaną przez producenta według systemów 3 i 4, oraz z udziałem jednostki notyfikowanej w przypadku zastosowania systemu 1 i 2+. Dopiero taka Deklaracja upoważnia producenta do wprowadzenia wyrobu na rynek europejski (w tym krajowy), z uwzględnieniem dodatkowych przepisów niektórych państw wspólnoty.
Czynnik niszczący – uginanie szkła
W tablicy są zestawione normowe wartości właściwej wytrzymałości dla poszczególnych rodzajów szyb na zginanie w konfrontacji z wartościami pomiarowymi i obliczeniowymi, które są przyjmowane (jako najwyższa odporność) do projektowania oszkleń. Iloraz wartości wytrzymałości właściwej do jej wartości obliczeniowej stanowi niejako współczynnik bezpieczeństwa materiałowego, obejmujący nieuchwytne defekty masy szkła i jego powierzchni oraz defekty obróbki krawędzi.
Badania i weryfikacja zgodności
Producent powinien znać przeznaczenie typu szyby w budynku i mocowania (w tym posadowienia), bowiem w tym zakresie ustala plan i wykonuje systematyczne badania.
Planowanie i wykonywanie badań w ramach ZKP, następuje także według charakterystyki typu i mocowania.
Przy produkcji wszelkich odmian szyb termicznie hartowanych, obowiązuje badanie co najmniej jednej próbki dziennie w zakresie lokalnej i całkowitej wypukłości, charakteru siatki spękań, a także wytrzymałości mechanicznej na zginanie na próbkach reprezentujących wszystkie typy w okresie tygodnia.
owszechność stosowania wyrobów szklanych w budownictwie nie znajduje oparcia w prawie budowlanym, w którym dotąd nie określono specjalności w zakresie oszkleń budowlanych. Nie ma wskazań aplikacji dla znanych klas szyb bezpiecznych, klas szyb ochronnych oraz klas wielu odmian szyb antywłamaniowych. Nie ma też regulacji w zakresie technicznych zasad stosowania oszkleń mocowanych liniowo i/ lub punktowo.
Nie ma w Polsce rzeczoznawców budowlanych w zakresie stosowania szkła, a w praktyce występują niedomagania w projektowaniu i weryfikacji projektów oszkleń budowlanych, co wskazuje na pilną konieczność doskonalenie kadr w zakresie sztuki stosowania szkła w budownictwie.
Producenci szyb przeznaczonych do mocowania w konstrukcjach budowlanych lekceważą obowiązek planowych badań, a zwłaszcza wytrzymałości szkła na zginanie. Na tym tle w praktyce występują wady rzeczowe i prawne w deklarowaniu zgodności.
Wojciech Korzynow
www.stronaszklar.neostrada.pl
Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym
inne artykuły autora:
- Mocowanie szkła w konstrukcjach budowlanych okiem praktyka, Wojciech Korzynow, Świat Szkła 2/2011
- Trwałość szyb zespolonych w budownictwie , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 1/2011
- Weryfikacja zgodności oszklenia w zabudowie , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 10/2010
- Czy rzeczywiście alternatywa? , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 12/2009
- Ocena zgodności typu szkła warstwowego , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 12/2009
- Planowanie badań szyb hartowanych lub szyb zespolonych izolacyjnych. Część 3 , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 3/2009
- Planowanie badań szyb hartowanych lub zespolonych izolacyjnych. Część 2 , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 1/2009
- Planowanie badań szyb hartowanych lub zespolonych izolacyjnych. Część 1 , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 12/2008
- Szkła budowlane o podwyższonej wytrzymałości , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 11/2007
- Deklarowanie zgodności typów szkła dla budownictwa , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 9/2007
- Wady szyb zespolonych izolacyjnych , Wojciech Korzynow , Świat Szkła 1/2007
- Badanie wytrzymałości szkła hartowanego , Wojciech Korzynow , Świat Szkła 10/2006
- Ważniejsze parametry wyrobów ze szkła, niezbędne do deklarowania zgodności z określonym przeznaczeniem , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 6/2006
- Deklarowanie zgodności typu szyb zespolonych z zastosowaniem szkieł bezpiecznych i ochronnych , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 2/2006
- Badania komponentów przy produkcji szyb zespolonych izolacyjnych , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 11/2005
- Wady szkła float i szyb zespolonych , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 5/2005
- Typy szyb zespolonych. Część 3 , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 4/2005
- Typy szyb zespolonych. Cz. 2 , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 2/2005
- Typy szyb zespolonych. Cz. 1 , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 1/2005
inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne
więcej informacj: Świat Szkła 2/2011
