Najprostszym sposobem dostosowania izolacyjności cieplnej okien do obowiązujących, wymagań byłaby ich wymiana, jednak wiąże się to z utratą wartości historycznej budynku. Idealnym rozwiązaniem jest odnowienie starych zabytkowych okien, jednak niemożliwe jest wówczas osiągnięcie żądanych przepisami wartości ich parametrów.

 

Wartymi do rozparzenia są rozwiązania wiążące renowację istniejącej stolarki okiennej z wymianą oszklenia, bądź skrzydła wewnętrznego lub montażem dodatkowego skrzydła od strony wewnętrznej. Uzyska się wówczas oczekiwany efekt energetyczny zachowując jednocześnie, chociaż częściowo zabytkową strukturę okna. 

 

 

Renowacja zabytkowych okien

 

Niewątpliwą zaletą pozostawienia zabytkowej stolarki okiennej jest fakt, że okna nie będą odbiegać od oryginału. Prawidłowo odnowiona stolarka okienna nie zaburzy zabytkowego charakteru założeń architektonicznych budynku, a oryginalne okna będą świadczyć o wartości historycznej obiektu. Poprawne wykonanie renowacji zabytkowych okien generuje oczywiście pewne problemy. Przede wszystkim trzeba się liczyć z wysokimi kosztami, gdyż renowacje należy powierzyć wykwalifikowanej w tego typu pracach ekipie.

 

Niedopuszczalne jest odnawianie tak wartościowego elementu historycznego we własnym zakresie, metodami „chałupniczymi” przy użyciu niewłaściwych materiałów, co może doprowadzić do jego bezpowrotnego uszkodzenia. Niestety, prawidłowe wykonanie renowacji jest czasochłonne i uciążliwe, stwarza, bowiem, szereg niedogodności i utrudnień dla właścicieli pomieszczeń, które trzeba będzie, na czas konieczny do przeprowadzenia prac, wyłączyć z użytkowania.

 

Prawidłowo przeprowadzona renowacja stolarki obejmuje usunięcie starych powłok malarskich, niezbędne naprawy stolarskie, zabiegi dezynfekcji drewna, wzmacnianie struktury drewna, uzupełnienie ubytków w drewnie, rekonstrukcję brakujących elementów ozdobnych, naniesienie nowych powłok zabezpieczających, odnowienie lub ewentualną wymianę okuć na spełniające wymogi konserwatorskie, odnowienie bądź uzupełnienie brakującego oszklenia, wymianę kitów szklarskich oraz odnowienie lub wymianę obróbek blacharskich. Przykład prawidłowo przeprowadzonej renowacji okna przedstawiono na fot. 1.

 

 

2017 5 18 1

Fot. 1. Przykład renowacji okna, willa Kindemanna w Łodzi [1]

 

 

 Renowacja zabytkowych okien połączona z wymianą szyb lub skrzydeł

 

Zaletą tego typu działań w zabytkowych budynkach jest przede wszystkim poprawa izolacyjności termicznej i akustycznej okien bez naruszania wartości artystycznej i założenia architektonicznego fasady – oczywiście tylko w przypadku, gdy ingerencja nie dotyczy skrzydła zewnętrznego. Już choćby tylko wymiana szyb na nowe, nawet związana z koniecznością ich uzupełnienia, zmienia wygląd okna, gdyż stare metody produkcji szkła przez wydmuchiwanie powodowały powstawanie ciekawych efektów, np. falistości powierzchni, pęcherzyków czy nierównomierności barwy, trudnych do odtworzenia.

 

Pewne ograniczenia pojawiają się przy wymianie skrzydła zewnętrznego zwłaszcza, jeśli istniejące okno pojedyncze miało określone podziały. Wówczas ich wierne odtworzenie na powierzchni szyby może być kłopotliwe i nie przynieść spodziewanego efektu (rys. 1).

 

 

 

2017 5 18 2

 2017 5 18 3

Rys. 1. Zamiana skrzydła okna krosnowego na skrzydło z szybą zespoloną, przekrój poziomy (a) i pionowy (b) [2]

 

 

Lepszym rozwiązaniem w przypadku wymiany skrzydła zewnętrznego na skrzydło z szybą zespoloną jest odtworzenie szczeblin wewnątrz zestawu.

 

W oknie z dwoma skrzydłami dobrym rozwiązaniem będzie wymiana skrzydła wewnętrznego na skrzydło jednoramowe z szybą zespoloną (rys. 2).

 

 

2017 5 19 1

2017 5 19 2

Rys. 2. Wymiana skrzydła wewnętrznego na jednoramowe z szybą zespoloną w oknie skrzynkowym, przekrój poziomy (a) i pionowy (b) [2]

 

(...)

 

 

Pozytywnym przykładem renowacji okien z wymianą skrzydła wewnętrznego jest remont przeprowadzony w pałacu w Pławniowicach, gdzie odtworzono ich podział wewnątrz zamontowanej szyby zespolonej oraz przywrócono dawną kolorystykę (fot. 2).

 

 

2017 5 19 3

Fot. 2. Renowacja okien w pałacu w Pławniowicach [3]

 

 

Renowacja zabytkowych okien połączona z montażem dodatkowego skrzydła

 

W przypadku okna z pojedynczym skrzydłem pojedynczo szklonym można dokonać jego przebudowy, montując dodatkowe skrzydło jednoramowe, np. z szybą zespoloną od strony wewnętrznej. Dobrym i znacznie prostszym rozwiązaniem jest montaż skrzydeł lub paneli szklonych na sezon grzewczy. Skrzydła, bądź panele można zamontować, jako stałe, ale też otwieralne lub przesuwne w celu łatwiejszego dostępu do oka właściwego (fot. 3).

 

 

2017 5 19 4

Fot. 3. Przykłady zastosowania dodatkowego panelu bądź skrzydła [4]

 

 

Ciekawym i stosunkowo tanim rozwiązaniem jest zastosowanie panelu z tworzywa sztucznego o wysokiej jakości pasującego do wewnętrznej powierzchni istniejącego okna, który może być utrzymywany np. przy pomocy pasków magnetycznych (fot. 4). Paski mocowane do ramy okna mogą być malowane na ten sam kolor, co drewno. Optymalna grubość szczeliny powietrznej pomiędzy szybami a panelem wynosi 20 mm.

 

 

 2017 5 19 5

Fot. 4. Przykład zastosowania dodatkowego panelu z tworzywa [4, 5]

 

 

Wymiana okien

 

Najlepsze efekty odnoszące się do zwiększenia izolacyjności termicznej i efektywności energetycznej budynku uzyskuje się przy wymianie stolarki okiennej. Wymiana okien w budynkach zabytkowych w myśl obowiązujących przepisów klasyfikuje się jako remont i wymaga pozwolenia na budowę [6, 7]. W budynku wpisanym do rejestru zabytków na wymianę stolarki budowlanej należy uzyskać zgodę wojewódzkiego konserwatora zabytków.

 

W budynku, który nie jest wpisany do rejestru zabytków, lecz jest objęty ochroną konserwatorską (na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub ujętym w gminnej ewidencji zabytków) wojewódzki konserwator zabytków jest zobowiązany zająć stanowisko w sprawie wniosku o pozwolenie na budowę w terminie 30 dni od dnia jego doręczenia [5, 6].

 

Wymiana okien zawsze jednak pociąga za sobą utratę wartości historycznej obiektu. Nowa stolarka okienna powinna być dokładną repliką starej, gdyż poprawnie wykonana kopia nie naruszy przynajmniej stylu architektonicznego fasady (fot. 5).

 

 

2017 5 20 1

Fot. 5. Przykład prawidłowego odtworzenia starego okna [8]

 

 

Istnieje oczywiście ryzyko, że wykonane okna mogą nawet znacznie odbiegać od oryginału, a zmiana stylu, jak również kolorystyki stolarki okiennej doprowadzi do utraty architektonicznego charakteru budynku (fot. 6).

 

 

2017 5 20 2

Fot. 6. Przykład nieprawidłowego odtworzenia starego okna [9]

 

 

Dlatego też wymianę okien w budynkach zabytkowych powinno realizować się wyłącznie przy bardzo złym stanie technicznym starych. Na polskim rynku istnieje oczywiście wielu producentów replik starych okien o dobrych parametrach cieplnych, jednak ważne jest tu –obok odpowiedniej izolacyjności cieplnej – aby nowa stolarka odtwarzała dokładnie ozdobne detale i podziały pierwowzoru (fot. 7).

 

 

2017 5 20 3

Fot. 7. Wybrane przykłady odtworzenia detali i podziałów starych okien [10, 11, 12]

 

 

Niezwykle ważne jest również, żeby okna miały jednolity charakter dla całego budynku oraz odpowiednią kolorystykę, co decyduje o efekcie końcowym.

 

Godny naśladowania pod względem zachowania architektonicznego wyglądu fasady jest przykład wymiany okien w pałacu króla Jana III Sobieskiego w Wilanowie (fot. 8).

 

 

2017 5 21 1

Fot. 8. Przykład wymiany okien w pałacu w Wilanowie [13]

 

 

Wymiana okien może być znakomitym sposobem na odzyskanie historycznego wyglądu elewacji, jak miało to miejsce przypadku barokowego pałacu Oppersdorfów we Wrocławiu (fot. 9).

 

 

2017 5 21 2

Fot. 9. Przykład wymiany okien i odtworzenia elewacji, pałac Oppersdorfów we Wrocławiu [14] okna [9]

 

 

Dodatkowe rozwiązania

 

Izolacyjność cieplną okien można dodatkowo poprawić poprzez zastosowanie powłoki niskoemisyjnej o niższym współczynniku emisyjności promieniowania podczerwonego niż szkło zwykłe. Szyba taka odbija promieniowanie niskotemperaturowe, a przepuszcza promieniowanie widzialne. W przypadku zamontowania dodatkowego skrzydła z szybą zespoloną, izolacyjność cieplną zestawu można zwiększyć stosując w przestrzeni międzyszybowej gaz o niskiej przewodności cieplnej. Obecnie powszechnie stosuje się argon, natomiast krypton oraz ksenon są stosunkowo drogie.

 

W budynkach o wysokiej efektywności energetycznej mostki cieplne odgrywają ważną rolę, a ich tworzenie się może zwiększyć zapotrzebowanie na ciepło o około 15%. Wpływ na ograniczenie strat ciepła poprzez eliminację mostków cieplnych na styku ściana-okno ma właściwe mocowanie stolarki. Okno poprawnie zamocowane w murze powinno całkowicie kryć się za węgarkiem (jeśli taki istnieje), a w przypadku docieplenia od strony wewnętrznej – zalecanego w przypadku budynków zabytkowych – ościeże powinno być odpowiednio zaizolowane. Gotowe rozwiązanie proponuje producent mineralnych płyt izolacyjnych Multipor [15].

 

Przy zalecanym dociepleniu tylko usytuowanie okien całkowicie od strony wewnętrznej pozwoli na całkowite wyeliminowanie mostków cieplnych, jednak dla budynków zabytkowych zmiana umiejscowienia okna w murze zmienia wygląd elewacji.

 

 

Podsumowanie

 

Chociaż w oknach tkwi znaczny potencjał racjonalizacji zużycia energii to zwiększanie ich izolacyjności cieplnej, zwłaszcza w budynkach zabytkowych jest związane z szeregiem ograniczeń. Przywracanie istniejącej stolarce dawnej świetności tak czasochłonne jak i kapitałochłonne stwarza pokusę naginania bądź omijania istniejących rygorystycznych przepisów prawnych w tym zakresie. Istnieje wiele sposobów właściwego podejścia do problemu zwiększania efektywności energetycznej zabytkowych obiektów w zakresie odnowy własności termoizolacyjnych okien.

 

Przy realizacji określonych działań niewątpliwie trudnym, a czasami niemożliwym do wykonania zadaniem jest zachowanie w pełni historycznego charakteru budynku. Idealnym rozwiązaniem byłoby tu z pewnością odnowienie zachowanych elementów budynku. Oczywiście, jeśli stolarka okienna jest poważnie uszkodzona czy wręcz zdewastowana konieczne jest jej zastąpienie najlepiej przez wierną replikę wykonaną z analogicznych jak pierwowzór materiałów zachowując tym samym styl architektoniczny budynku. Najważniejsze jest jednak by poprzez niewłaściwe, samowolne działania czy remonty wykonywane we własnym zakresie nie dopuścić do dewastacji zabytkowej struktury, uniemożliwiając bezpowrotnie jej odtworzenie.

 

 

 

dr inż. Anna Lis
Politechnika Częstochowska

 

 

Literatura

1. www.chemiabudowlana.info

2. Tajchman J.: Chrońmy dawne okna. „Aedifico at Conservo”, 2010, s. 16-30

3. https://palac.plawniowice.pl

4. http://www.selectaglaze.co.uk

5. www.indowwindows.com

6. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. prawo budowlane (DzU z 1994 r., nr 89, poz. 414. ze zmianami, tekst jednolity Dz.U. z 2016 r., poz. 290)

7. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (DzU z 2003 r., nr 162, poz. 1568 ze zmianami, tekst jednolity DzU z 2014 r., poz. 1446)

8. http://www.bracianowaccy.pl

9. Renowacja starych okien w kamienicy. http://blog.oknonet.pl/

10. http://www.gidanex.pl

11. http://bestokna.pl

12. http://www.polonis.pl

13. http://www.milewski.com.pl

14. Wrocławski Pałac Oppersdorfów – w nowym kontekście, https://odbudowarekonstrukcjapogania.wordpress.com

15. http://www.ytong-silka.pl/

16. Bajno D.: Mineralne płyty izolacyjne Multipor - ocieplenie od wewnątrz. „Izolacje” 4/2015

 

 

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym 
Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne 
Więcej informacji: Świat Szkła 05/2017


 

 

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.