Jednym z podstawowych parametrów, określających właściwości użytkowe drzwi są ich wymiary.

 

Projektanci budynków oraz producenci drzwi nie mają pełnej swobody w decydowaniu o tych parametrach wyrobu, gdyż aby drzwi mogły być zastosowane w budownictwie, powinny odpowiadać wymaganiom określonym w przepisach techniczno-budowlanych.

 

Zapewnienie zgodności z tymi wymogami prawnymi może nastręczać pewnych trudności praktycznych zwłaszcza wtedy, gdy do końca nie wiadomo, jakiego wymiaru dotyczy.

 

Czy wymiaru wysokości bądź szerokości w świetle ościeżnicy, w świetle muru, a może w świetle przejścia? Poniżej przedstawiono więc podstawowe uwarunkowania, szczególnie wynikające z zapisów prawnych.

 

2020 03 30 1b

Drzwi stalowe w wersji przeciwpanicznej – mocowanie klapy zabieraka na skrzydle biernym

 

 

Wymagania prawne związane z wymiarami drzwi
Podstawowym aktem prawnym, określającym wymagane obligatoryjnie wymiary drzwi, jest rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie1.

 

W przepisach ogólnych tego dokumentu są zawarte następujące definicje dotyczące wymiarów:
- §9.1. Wymagane w rozporządzeniu wymiary należy rozumieć jako uzyskane z uwzględnieniem wykończenia powierzchni elementów budynku, a w odniesieniu do drzwi – jako wymiary w świetle ościeżnicy,
- §9.2. Grubość skrzydła drzwi po otwarciu nie może pomniejszać wymiaru szerokości otworu w świetle ościeżnicy.

 

Wobec powyższego wymiar przejścia w świetle może się pokrywać z wymiarem wewnętrznym ościeżnicy, co jednak w praktyce nieczęsto się zdarza, a wręcz nie jest możliwe, zarówno w odniesieniu do wymaganej minimalnej szerokości, jak i wysokości drzwi.

 

Wynika to z faktu, iż w drzwiach wymiar „szerokości w świetle” pomniejszona jest często o grubość skrzydła, szczególnie w sytuacji, gdy kąt otwarcia drzwi oscyluje wokół wartości 90⁰. Drzwi otwarte do kąta 90⁰ „wchodzą” zazwyczaj w światło ościeżnicy, pomniejszając jego wartość „netto”, nawet o kilkadziesiąt milimetrów. Ponadto wartość tę mogą umniejszać zamocowane na skrzydle drzwi okucia, takie jak klamki z tarczami oraz dźwignie przeciwpaniczne.

 

W odniesieniu do wysokości w świetle ościeżnicy, minimalna dopuszczalna jej wartość może zostać pomniejszona np. przez uszczelnienie progowe lub montaż innego rozwiązania progowego

 

Powodem ograniczenia wysokości w świetle przejścia mogą być mocowane na drzwiach dodatkowe okucia, np. głowica lub szyna ślizgowa samozamykacza górnego, gdy jego mocowanie znajduje się po stronie przeciwnej do zawiasów lub tzw. „klapa zabieraka” (okucie zainstalowane na skrzydle biernym 2-skrzydłowej wersji drzwi, z pełną funkcją przeciwpaniczną).

 

2020 03 30 1  

 

2020 03 30 1a

Rys. 1. Przekroje drzwi przylgowych wraz z wymiarami

 

Klapa zabieraka ma za zadanie popchnięcie skrzydła czynnego (podczas otwierania drzwi skrzydłem biernym), do kąta otwarcia, umożliwiającego zadziałanie regulatora kolejności zamykania drzwi.

 

Minimalny kąt otwarcia skrzydła czynnego drzwi gwarantuje poprawne zamykanie w odpowiedniej kolejności, tj. najpierw zamyka się skrzydło bierne, a po nim skrzydło czynne, co jest niezwykle istotne w przypadku drzwi przeciwpożarowych i/lub dymoszczelnych.

 

Niewłaściwa kolejność zamykania nie gwarantuje bowiem, iż drzwi spełnią wówczas stawiane im podstawowe parametry techniczno-użytkowe, jak izolacyjność, a przede wszystkim – szczelność ogniowa.

 

2020 03 30 2a

 

Ponadto w powołanym powyżej rozporządzeniu Ministra Infrastruktury znajdują się przepisy określające konkretne wymiary związane z drzwiami, a mianowicie:

 

- § 62.1. Drzwi wejściowe do budynków i ogólnodostępnych pomieszczeń użytkowych powinny mieć w świetle ościeżnicy co najmniej: szerokość 0,9 m i wysokość 2,0 m,
- § 75.1. Drzwi do pomieszczenia przeznaczonego na stały pobyt ludzi oraz do kuchni powinny mieć co najmniej szerokość 0,8 m i wysokość 2,0 m w świetle ościeżnicy,
- § 75.2. W budynku użyteczności publicznej drzwi wewnętrzne, z wyjątkiem drzwi do pomieszczeń technicznych i gospodarczych, powinny mieć co najmniej szerokość 0,9 m i wysokość 2,0 m w świetle ościeżnicy,
- § 239.1. Łączna szerokość drzwi w świetle, stanowiących wyjścia ewakuacyjne z pomieszczenia, należy obliczać proporcjonalnie do liczby osób mogących przebywać w nim równocześnie, przyjmując co najmniej 0,6 m szerokości na 100 osób, przy czym najmniejsza szerokość drzwi w świetle ościeżnicy powinna wynosić 0,9 m, a przypadku drzwi służących do ewakuacji do 3 osób - 0,8 m.

 

Jak z powyższych zapisów wynika, najistotniejszymi w drzwiach i oknach są wymiary w świetle ościeżnicy, zarówno te dotyczące wysokości, jak i szerokości drzwi. Jednak w praktyce pojęcie to jest różnie interpretowane i niejednokrotnie mylone z wymiarami ościeża.

 

(...)

 

W literaturze fachowej najczęściej formułuje się następujące definicje:
- ościeże – wewnętrzna powierzchnia otworu drzwiowego lub okiennego w ścianie budynku, zazwyczaj prostopadła do lica ściany,
- ościeżnica – rama przylegająca do ościeża drzwiowego lub okiennego.

 

Zasadniczym dokumentem normalizacyjnym dotyczącym drzwi zewnętrznych jest norma PNEN 14351-1+A1:20102, która w odniesieniu do wymiarów zawiera tylko następujące zapisy: Wysokość i szerokość światła otworu drzwi zewnętrznych (łącznie z drzwiami balkonowymi) (patrz EN 12519:2004, 3.1) powinna być wyrażona w mm.

 

2020 03 30 2b

 

Tam, gdzie próg i nadproże/ ślemię nie są równoległe, należy określić wysokość minimalną i maksymalną. UWAGA: Wystające okucia budowlane i kąt otwarcia skrzydła mogą ograniczać wysokość i szerokość światła otworu.

 

W dokumentacjach funkcjonujących w procesach produkcyjnych oraz w projektowaniu i realizacji budynków, podawane są różne wymiary związane z drzwiami. Przyjąć jednak można, iż są to z zasady wymiary przedstawione przykładowo na rys. 1.

 

Poszczególne symbole pokazane na schematycznych przekrojach oznaczają:
- h1 – wysokość skrzydła,
- h2 – wysokość ościeża,
- h3 – wysokość zewnętrzna ościeżnicy,
- h4 – wysokość w świetle ościeżnicy,
- s1 – szerokość skrzydła,
- s2 – szerokość ościeża,
- s3 - szerokość zewnętrzna ościeżnicy,
- s4 – szerokość w świetle ościeżnicy.

 

Wybór wymiarów i sposób przeprowadzania pomiarów jest dowolny, obligatoryjnie nieokreślony w żadnym dokumencie techniczno-prawnym obowiązującym w Polsce. Istnieje co prawda z tego zakresu norma PN-ISO 7976-2:19943,, ale ma ona zastosowanie przy weryfikacji zgodności pomiaru oraz gromadzeniu danych dotyczących dokładności pomiaru.

 

Podany w dokumentacji wymiar drzwi w postaci szerokości i wysokości w świetle ościeżnicy nie jest bezpośrednio związany z wymiarami otworu w murze. W praktyce każdy producent posługuje się własną, odmienną konstrukcją drzwi, więc w zależności od niego powiązania pomiędzy poszczególnymi wymiarami są różne.

 

Projektant dysponujący tylko informacjami dotyczącymi jedynie wymiarów w świetle ościeżnicy drzwi, nie ma podstaw do poprawnego zaprojektowania optymalnego otworu w ścianie pod ich montaż.

 

Dlatego też z zasady wykonywane są otwory ścienne o większych niż to konieczne wymiarach („na wszelki wypadek”), co znacznie utrudnia późniejszy montaż drzwi, a także jest przyczyną wielu nieprawidłowości podczas jego przeprowadzania.

 

Występują także odwrotne sytuacje, kiedy próbuje się dostosować drzwi do już istniejącego otworu montażowego, a w ostateczności nie zawsze udaje się ten cel bezkolizyjnie uzyskać, jednocześnie gwarantując w ramach istniejących przepisów dopuszczalny minimalny wymiar w świetle przejścia drzwi.

 

Spotkać jednak można kraje, w których obowiązują dokumenty w randze norm technicznych, precyzyjnie określające wymiary otworów ściennych i drzwi oraz stosowne tolerancje. Taka sytuacja występuje m.in. w Niemczech, co przedstawiono w dalszej części publikacji.

 

2020 03 30 2 

Rys. 2. Usytuowanie otwartego skrzydła drzwi przylgowych obrazuje rys. 2.

 

Interpretacja przepisów dotyczących wymiarowania drzwi
Jak już w publikacji wspomniano, najistotniejszym i najczęściej wymienianym w przepisach wymiarem drzwi jest ich szerokość w świetle ościeżnicy. Istotnie w świetle przywołanych regulacji prawnych grubość skrzydła drzwi po otwarciu nie może pomniejszać wymiaru szerokości otworu w świetle ościeżnicy.

 

Jednak w praktyce, w ogromnej większości przypadków otwarte skrzydło pomniejsza swą grubością szerokość drzwi w świetle ościeżnicy. W konsekwencji – jeśli nawet ościeżnica ma wymiar mierzony w świetle, zgodny z krajowymi przepisami (np. 900 mm), to po otwarciu drzwi o kąt 90° jest on mniejszy o grubość skrzydła np. 50 mm i w praktyce szerokość otworu w świetle ościeżnicy wynosi tylko 850 mm.

 

Dopiero otwarcie skrzydła o kąt od 115° do nawet 130° (w zależności od grubości skrzydła oraz rodzaju drzwi – przylgowe lub bezprzylgowe), tworzy zgodną z przepisami szerokość, w której światło w przejściu pokrywa się ze światłem ościeżnicy. Przedstawioną sytuację w odniesieniu do drzwi przylgowych, przykładowo obrazuje rys. 2.

 

Szersze otwarcie skrzydła, a więc o kąt większy niż powyżej wymieniony, jest oczywiście możliwe. Wymaga jednak zawsze odpowiedniego miejsca w obszarze otworu z zainstalowanymi drzwiami, co nie w każdym przypadku można uzyskać.

 

Dotyczy to np. sytuacji, kiedy drzwi są usytuowane w narożniku pomieszczenia lub na korytarzu (ciąg komunikacyjny), gdzie skrzydło otwiera się bezpośrednio na ścianę, uniemożliwiając otwarcie skrzydła o kąt większy niż 90°. Nie zyskamy wówczas wymaganej szerokości otworu w świetle ościeżnicy.

 

W praktyce można spotkać się z sytuacją, w której inwestor zakupił – zgodnie z zatwierdzoną dokumentacją – drzwi o wymaganej szerokości w świetle ościeżnicy (np. przeciwpożarowe o szerokości 900 mm), które następnie zainstalowano w wyjściu na korytarz.

 

W trakcie odbioru budynku, przedstawiciel straży pożarnej po otwarciu drzwi o kąt ok. 100° (tylko na tyle pozwalało ich usytuowanie w otworze budowlanym) zmierzył szerokość otworu pomiędzy wewnętrzna krawędzią ościeżnicy, a skrzydłem wchodzącym w jej światło, a więc zmniejszonym o pewną lub całkowitą jego grubość (np. 50 mm).

 

Wynik pomiaru, przeprowadzonego zgodnie z wymaganiami „warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki” (§9.1 i §9.2) wykazał, iż szerokość ta, wynosząca tylko 850 mm, nie jest zgodna z wymaganiami odpowiednich przepisów. W związku z tym faktem przeprowadzający kontrolę sporządził negatywną opinię, skutkującą nieudzieleniem pozwolenia na użytkowanie.

 

Jeszcze bardziej niekorzystna sytuacja występuje w przypadku drzwi, gdzie zainstalowano zamknięcie przeciwpaniczne, uruchamiane prętem poziomym, zwanym także dźwignią przeciwpaniczną.

 

Okucie to, zamontowane na skrzydle drzwiowym, odstaje od jego płaszczyzny na odległość z zasady nie mniejszą niż 100 mm.

 

Na rys. 3 przedstawiono przykładowe drzwi wyposażone od strony wewnętrznej w dźwignię przeciwpaniczną, w których skrzydło jest otwarte o kąt 90°. Jeżeli teoretyczny wymiar szerokości w świetle ościeżnicy wynosi 900 mm, to rzeczywisty jest pomniejszony o odstającą dźwignię oraz część grubości skrzydła i wynosi tylko 764 mm.

 

Analogiczna sytuacja występuje w odniesieniu do wysokości w świetle ościeżnicy, którą pomniejszają zainstalowane okucia jak samozamykacze, regulatory kolejności zamykania skrzydeł drzwi, a także progi i ich uszczelnienia. Przykładowo przedstawiony na rys. 4 samozamykacz zainstalowany do ościeżnicy drzwi zmniejsza rzeczywistą wysokość w świetle ościeżnicy o około 120 mm.

 

2020 03 30 3

 

2020 03 30 3a 

Rys. 3. Wymiary szerokości drzwi z dźwignią przeciwpaniczną

 

2020 03 30 4

 

2020 03 30 4a

 

Rys. 4. Usytuowanie samozamykacza po stronie przeciwnej do zawiasów

 

 

Wymiarowanie drzwi w Niemczech
Zagadnienia wymiarowania drzwi, otworów drzwiowych i związanych z tym tolerancji reguluje w Niemczech norma DIN 18100⁴. Z kolei powiązana z nią norma DIN 4172⁵ dotyczy modułowej koordynacji w budownictwie, obejmującej także drzwi.

 

W zakresie tych wyrobów moduły wymiarowe są stopniowane co 125 mm i w odniesieniu do szerokości wynoszą np. 875 mm, 1000 mm, 1125 mm, 1250 mm, a w stosunku do wysokości np. 2000 mm, 2150 mm, 2250 mm, 2375 mm, 2500 mm.

 

Przedstawiony wymiar modułowy jest teoretycznym wymiarem otworu w murze tzw. „Baurichtmass” oznaczanym jako BRM. Jest to wymiar zamówieniowy, niezależny od konstrukcji drzwi, ale z którym związane są pozostałe wymiary. Taki sposób wymiarowania, w zależności od rodzaju ościeżnicy, obrazują rys. 5 i 6.

 

Najważniejszą zaletą tego systemu jest bezpośrednie  powiązanie wymiaru BRM (zamówieniowego) z wymiarem otworu w murze, co eliminuje problem z jego przygotowaniem, bez względu na rodzaj drzwi oraz ich producenta.

 

Pomimo, iż wymiar „Baurichtmass” nie jest związany z wymiarem w świetle ościeżnicy, to jego moduły są tak zdefiniowane, że wymiary modularne BRM gwarantują uzyskanie nie mniejszych, a z zasady większych, od wymaganych polskimi przepisami, wymiarów w świetle ościeżnicy.

 

Poprzeć to można przykładem odnoszącym się do najczęściej wymaganego polskimi przepisami wymiaru szerokości drzwi w świetle ościeżnicy tj. 900 mm. Niemieckim odpowiednikiem tego wymiaru jest BRM wynoszący 1000 mm (na dokumentacji budowlanej i w zamówieniu podawany

 

 

jest wymiar 1000 mm), który – w zależności od konstrukcji drzwi – daje odpowiednio wymiar szerokości w świetle ościeżnicy w granicach od 918 do 934 mm.

 

2020 03 30 5

Rys. 5. Wymiarowanie drzwi z ościeżnicą obejmującą lub kątową

 

2020 03 30 6

Rys. 6. Wymiarowanie drzwi z ościeżnicą blokową

 


Podsumowanie
Na podstawie przedstawionych w publikacji regulacji prawnych, uwarunkowań technicznych i przykładów stwierdzić należy, iż samo określenie w dokumentacji obiektu wymaganej przepisami szerokości drzwi w świetle ościeżnicy jest niewystarczające.

 

Niezbędne jest jeszcze przeprowadzenie analizy rzeczywistych warunków wbudowania drzwi. Celem jest zawsze stwierdzenie możliwości otwarcia skrzydła drzwiowego o odpowiedni kąt, gwarantujący uzyskanie wymaganej szerokości otworu w świetle ościeżnicy. Ponadto rozważenia i dodatkowej analizy wymaga zmniejszenie rzeczywistej szerokości w świetle ościeżnicy poprzez zainstalowane w drzwiach okucia, zwłaszcza przeciwpaniczne.

 

Identyczna sytuacja występuje w odniesieniu do wysokości drzwi w świetle ościeżnicy. Poprzez zamontowanie w nich okuć, takich jak np. samozamykacze oraz progi i związane z nimi uszczelnienia, następuje zmniejszenie rzeczywistej wysokości elementów drzwiowych. W związku z powyższym wymaga to także przeprowadzenia stosownych analiz.

 

Podkreślić należy, że przedstawione analizy powinny być przeprowadzone na etapie projektowania, jeszcze przed podjęciem decyzji o przyjęciu ostatecznego rozwiązania technicznego, umieszczanego następnie w dokumentacji obiektu.

 

Ewentualne przeoczenia na tym etapie, mogą bowiem skutkować niepotrzebnymi (a czasem i trudnymi technicznie lub kosztownymi dla inwestora) komplikacjami w trakcie prowadzenia robót budowlanych, albo w czasie już samego odbioru budynku.

 

Przy tej okazji warto zasygnalizować, iż kolejnym problemem, jednak całkowicie zależnym od instytucji tworzących przepisy techniczno-prawne, jest uporządkowanie systemu wymiarowania drzwi oraz otworów ściennych do tych wyrobów.

 

Celem jest uniknięcie różnych interpretacji „pojęcia” wymiarów, występujących przy zamawianiu drzwi oraz związanych z wykonywaniem otworów ściennych. Należałoby zatem tak zdefiniować pojęcie „wymiaru drzwi”, aby stał się on jednoznacznym punktem odniesienia, chociażby dla wymiaru otworu budowlanego, czy też konstrukcji mocującej drzwi. Może właśnie doświadczenia i wzory niemieckie mogłyby okazać się bardzo pomocne?

 

(...)

 

Dariusz Potrzebski
Hörmann Polska

 

Literatura:
¹ Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690 z późniejszymi zmianami).


² PN-EN 14351-1+A1:2010 Okna i drzwi – Norma wyrobu, właściwości eksploatacyjne – Część 1: Okna i drzwi zewnętrzne bez właściwości dotyczących odporności ogniowej i/lub dymoszczelności.


³ PN-ISO 7976-2:1994 Tolerancje w budownictwie – Metody pomiaru budynków i elementów budowlanych – Usytuowanie punktów pomiarowych.


⁴ DIN 18100 Otwory ścienne do drzwi o wymiarach zgodnych z normą DIN 4172


⁵ DIN 4172 Wymiary w budownictwie (Maßordnung im Hochbau).

 

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym 

Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne 
Więcej informacji:  Świat Szkła 03/2020
   

 

 

 

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.