Jeśli wspomina się o dostępności drzwi, wielu najpierw myśli o wysokości progów i wystarczająco szerokich drzwiach.

Dostępność (brak barier architektonicznych) obejmuje jednak też wiele innych aspektów.

Zgodnie z serią norm DIN 18040 [1, 2] drzwi muszą być wyraźnie dostrzegalne, łatwe do otwierania i zamykania oraz umożliwiać bezpieczne przejście.

Fot. 1. Łatwo dostrzegalne elementy drzwi wewnętrznych

Związane z tym wymagania dotyczące drzwi można podzielić na cztery kryteria:

- dostępność (brak barier architektonicznych),
- rozpoznawalność,
- użyteczność,
- przejezdność.

Poniżej znajdują się wskazówki i porady dotyczące zwiększenia rozpoznawalności (całych drzwi oraz ich elementów) z wykorzystaniem urządzeń pomagających w orientacji, szczególnie osobom niedowidzącym.

Fot. 2. Kontrast kolorów i kontrast luminancji.
Elementy na górze: „Niebieski na niebieskim” może być wyraźnie widocznym kontrastem, jeśli różnica jasności (jasny/ciemny) odcieni kolorów jest wystarczająco wyraźna/duża.
Elementy na dole: Jaskrawe (zwracające uwagę) kontrasty kolorów są wyraźnie widoczne tylko wtedy, gdy kolory mająróżne jasności (kontrast jasny/ciemny) [źródło: Dietmar Böhringer [4]]

Wskazówki zapewniajace orientację osób niepełnosprawnych
Aby zapewnić bezpieczeństwo użytkowników „drzwi muszą być wyraźnie dostrzegalne”, elementy sterujące (klamki, pochwyty) muszą wyróżniać się z otoczenia. Stosowanie kolorowych elementów z możliwie najwyższym kontrastem luminancji1 jest konieczne, szczególnie dla osób z wadami wzroku.

Norma DIN 18040-1 [1] wymaga łatwego znajdywania i rozpoznawania drzwi, a ich funkcja musi być również łatwo dostrzegalna dla osób z zaburzeniami widzenia, na przykład poprzez:
- zamontowanie klamki, skrzydła i ramy drzwi wyraźnie rozpoznawalnych za pomocą zmysłu dotyku,
- zaprojektowanie wizualnie kontrastujących elementów, np. bardzo jasna ściana / ciemna rama drzwi, jasne skrzydło drzwi / ciemna krawędź zewnętrzna (zamykająca) i okucia,
- wykonanie progów drzwiowych kontrastujących wizualnie z wykładzinami podłogowymi.

Kontrast kolorów nie może być utożsamiany lub mylony z kontrastem luminancji (różnica jasnośćciemność).

Kontrast kolorystyczny może wspomagać kontrast luminancji, ale nie może go zastąpić. W słabym oświetleniu, dla osób niedowidzących lub nierozróżniających kolory niezbędna jest różnica między jasnym i ciemnym odcieniem, jak pokazano na fot. 2.

Orientację osób niedowidzących w budynku można również poprawić, między innymi, poprzez różne kolory elementów drzwi i wykładzin podłogowych.

¹ Luminancja świetlna. Żródła światła lub powierzchnie, które świecą (ponieważ odbijają padające nań światło) można scharakteryzować ze względu na odbierane wrażenie jaskrawości. W tym celu wprowadzono pojęcie luminancji, która jest miarą „jasności” świecących powierzchni. Luminancja jest wielkością zależną od kierunku padania promieni świetlnych. Ponadto zależy ona od natężenia oświetlenia na obserwowanym obiekcie, właściwości odbiciowych powierzchni obiektu (barwa, stopień chropowatości) oraz od jego pola pozornej powierzchni świecącej.

Fot. 3. Szklane drzwi bez oznaczeń zapewniających bezpieczeństwo stanowią miejsce niebezpieczne w związku z możliwym „zderzeniem”.

Oznaczenia umieszczane na szklanych drzwiach poprawiające bezpieczeństwo
Nieoznakowane, całoszklane drzwi i duże przeszklenia w zwykłych drzwiach są niebezpiecznym elementem nie tylko dla osób z ograniczonym zmysłem wzroku, w związku z możliwym „uciekaniem wizualnym” przezroczystych powierzchni przeszklonych.

Dotyczy to zwłaszcza szklanych drzwi w korytarzach, ponieważ droga, po której odbywa się ruch pieszych, jest wyraźnie widoczna – „kontynuowana wizualnie“ za szklanymi drzwiami.

Wymóg rozpoznawalności tych elementów nie jest tylko wymogiem z zakresu budownictwa bez barier (budynków dostępnych dla niepełnosprawnych), ale istnieje od wielu lat w różnych przepisach.

Najważniejszym przykładem jest w Niemczech Kodeks Budownictwa (MBO), którego artykuł 37 ust. 2 stanowi:

Szklane drzwi i inne szklane powierzchnie, które sięgają do podłogi w ogólnodostępnych obszarach ruchu ludzi, muszą być oznakowane, aby można je było łatwo rozpoznać.

Fot. 4. Przeszklone ściany działowe bez oznaczeń dotyczących bezpieczeństwa. Trudno je zobaczyć, ponieważ szklane skrzydła są ruchome i po przesunięciu jednego przejście odsłoniete przez to skrzydło jest mozliwe, ale – w zależności od pogody – więcej lub mniej szklanych skrzydeł jest przesuniętych, trudno więc przewidzieć, gdzie akurat znajduje się oś przejścia przez tę przegrodę.

Wspólną dla tych ogólnych przepisów regułą jest to, że chociaż zwykle określają one cel ochrony i zapewnienia bezpieczeństwa osób czyli „łatwej rozpoznawalności” elementów drzwi, prawie nie ma w nich żadnych sugestii dotyczących rozwiązań, w jaki sposób można to osiągnąć w konkretnym indywidualnym przypadku.

Normy dotyczące budownictwa bez barier zawierają wyraźne wymagania co do tego, w jaki sposób tę rozpoznawalność można osiągnąć także dla osób niedowidzących , ale normy nie są obowiązkowe, jeśli nie są przywołane w przepisach.

Fot. 5. Orientacja wizualna dla osób z wadami wzroku umożliwiona poprzez umieszczenie oznaczenia bezpieczeństwa na drzwiach

Aby zapewnić dostrzeżenie wyżej wymienionych drzwi szklanych i drzwi przeszklonych o dużej powierzchni, należy je oznakować znakami bezpieczeństwa zgodnie ze specyfikacjami normatywnymi w DIN 18040 i DIN 32975 [3], spełniającymi następujące wymagania:
- rozciągają się na całej szerokości szkła,
- są bardzo kontrastowe wizualnie,
- każde oznaczenie zawiera jasne i ciemne części (zmienny kontrast), aby uwzględnić zmieniające się warunki oświetlenia w otoczeniu,
- są umieszczone na wysokości od 40 do 70 cm i od 120 do 160 cm powyżej górnej krawędzi (powierzchni) gotowej podłogi.

Fot. 6. Przykład wykonania znaków bezpieczeństwa na dworcu kolejowym

Zmieniający się kontrast, który spełnia wymagania normowe, można również osiągnąć poprzez umieszczenie: napisów, piktogramów, loga itp.

Więcej informacji można znaleźć w raporcie z badań Widoczność poprzez projektowanie kontrastów, opublikowanym przez Federalny Instytut Budownictwa, Urbanistyki i Badań Przestrzennych (BBSR) w grudniu 2017 r. [5]. 

Przedstawicielem Instytutu ift Rosenheim w Polsce jest Andrzej Wicha:  Adres poczty elektronicznej jest chroniony przed robotami spamującymi. W przeglądarce musi być włączona obsługa JavaScript, żeby go zobaczyć.

Literatura
[1] DIN 18040-1:2010-10 Budownictwo bez barier – Zasady projektowania – Część 1: Budynki ogólnodostępne.

[2] DIN 18040-2:2011-09 Budownictwo bez barier – Zasady projektowania – Część 2: Mieszkania.

[3] DIN 32975:2009-12 Projektowanie informacji wizualnych w przestrzeni publicznej do budynków bez barier.

[4] Böhringer, Dietmar: Projektowanie budynków bez barier z umieszczeniem kontrastowych wzorów i napisów. Fraunhofer IRB Verlag, grudzień 2011 r.

[5] Lohaus, I.; Meyer, S.; Kreiser, S.; Schulze, C.; Rehberg, K.; Glasow, N.; Voříšková, S.: Dostępność wizualna dzięki projektowaniu kontrastów. Prace badawcze Politechniki Drezdeńskiej, Wydział Architektury, Instytut Architektury Krajobrazu. Fraunhofer IRB Verlag, 2018.

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym 

Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne 
Więcej informacji:  Świat Szkła 04/2020