Każdy obiekt budowlany, który podlega obowiązkowi pozwolenia na budowę, wymaga przede wszystkim sporządzenia i zatwierdzenia projektu budowlanego. Projekt architektoniczno-budowlany obiektu powinien zawierać zwięzły opis techniczny oraz część rysunkową.

Prawidłowy projekt powinien zawierać kompletne rozwiązania konstrukcyjnomateriałowe wewnętrznych oraz zewnętrznych przegród budowlanych i oszkleń, a w odniesieniu do budynków ogrzewanych i/lub klimatyzowanych także ich właściwości cieplne.

Część rysunkowa projektu powinna przedstawiać elewacje ze wszystkich widocznych stron i niezbędne szczegóły budowlane, mające wpływ na właściwości użytkowe układu funkcjonalnego obiektu budowlanego.

Identyfikacja uczestników procesu budowlanego
Według ustawy Prawo Budowlane, uczestnikami procesu budowlanego jest inwestor, inspektor nadzoru inwestorskiego, projektant, kierownik budowy lub kierownik robót. W celu weryfikacji zgodności oszklenia jeszcze w okresie budowy obiektu, ustalenie imienne firm-uczestników procesu budowlanego i ich przedstawicieli jest warunkiem koniecznym.

Warto zauważyć, że kierownik budowy ma prawo występować do inwestora o uzasadnione zmiany w rozwiązaniach projektowych, a ostatecznie sporządza dokumentację powykonawczą na podstawie projektu budowlanego i zmian dokonanych w trakcie robót budowlanych. Z kolei inspektor nadzoru jest uprawniony do kontroli zgodności realizacji inwestycji z projektem, jakości robót i zgodności wbudowanych materiałów eliminując wadliwe i niedopuszczone do stosowania, a także uczestniczy we wszelkich odbiorach technicznych.

W razie weryfikacji zgodności oszklenia po oddaniu obiektu budowlanego do użytkowania,dokumentacja powykonawcza jest głównym źródłem informacji dotyczących uczestników procesu budowlanego, zastosowanych wyrobów budowlanych, materiałów pomocniczych i elementów systemowych, a także dokumentów ich zgodności z projektem, zwłaszcza według wymagań, wynikających z funkcji projektowanych oszkleń wedle specyfikacji technicznych, tj. stosownych norm zharmonizowanych i aprobat technicznych.

Identyfikacja wyrobu i producenta
Producent określonego typu szyby, systemowej ściany osłonowej, okna lub fasady przeszklonej, chociaż formalnie nie jest uczestnikiem procesu budowlanego, to faktycznie jest Stroną w każdym sporze o jakość i zgodność oszklenia. Wynika to z przepisów ustawy o wyrobach budowlanych, która wdraża postanowienia dyrektywy 89/106/EWG i obliguje producenta do stosownego deklarowania zgodności wyrobu według przewidywanego lub znanego zastosowania.

Pracownicy służb handlowo-technicznych producenta powinni znać przewidywane właściwości użytkowe wyrobu co najmniej z konieczności doboru systemu oceny zgodności według funkcji oszklenia w konkretnym obiekcie, a nawet w określonej strefie zabudowy.

Przykładowo, jeżeli projektant określił dla danej fasady przeszklonej budynku funkcje bezpieczeństwa użytkowania i ochrony przed włamaniem, to producent szyb do tego oszklenia ma obowiązek zastosować odpowiedni plan badań dla tych właściwości podlegających sprawdzeniu i wystawić deklarację zgodności z podaniem parametrów deklarowanych w zakresie wymaganych funkcji użytkowych oraz ich klasyfikacji.

Oszklenia budowlane jako przegrody szklane oraz jednostki w postaci szyb zespolonych, szyb warstwowych, szyb hartowanych i niezliczonych ich kombinacji w postaci określonego typu podlegają zawsze ocenie zgodności według Systemu 1, lub 2+, lub 3, lub, sporadycznie, 4. W każdym z tych systemów oceny uczestniczy producent i ostatecznie tylko producent (lub jego pełnomocny przedstawiciel w UE) ma prawo, a nawet obowiązek wystawienia deklaracji zgodności z dokumentami odniesienia wraz z imienną, pełną odpowiedzialnością.

Identyfikacja wyrobu i producenta (oraz importera) jest możliwa zwykle podczas oględzin technicznych oraz badania dokumentów źródłowych, w tym wspomnianej dokumentacji powykonawczej. Gdy szyba jest prawidłowo oznakowana lub istnieje wiarygodna etykieta, to identyfikacja typu wyrobu, daty produkcji oraz producenta jest łatwa. Czasem identyfikacja wymaga demontażu szyby z okna, z fasady, a nawet poprzez usunięcie wstęgi spoiwa konstrukcyjnego, ale zawsze identyfikacja typu wyrobu i producenta jest niezbędna dla prawidłowej weryfikacji zgodności oszklenia w zabudowie.

W okresie trzech lat nowo wybudowanego budynku działa zwykle rękojmia, a w określonym zakresie także gwarancje wykonawcy i dostawców materiałów, co umożliwia weryfikację zgodności oszklenia w razie reklamacji jakości i/lub wystąpienia wad ukrytych.

Kryteria oceny wadliwości
Przedstawione kryteria oceny wadliwości opracowałem, wykorzystując wymagania Polskich Norm, stanowiących także wierny przekład norm europejskich oraz norm międzynarodowych.

Zasady ogólne oceny jakości według PN-ISO 2859-1:2003

WADA: Odstępstwo od właściwości jakościowej, które powoduje, że produkt nie spełnia wymagań związanych z zamierzonym użytkowaniem – nieprzydatność do użytkowania
NIEZGODNOŚĆ: Odstępstwo od właściwości jakościowej, które powoduje, że produkt nie spełnia ustalonych wymagań – może powodować zmniejszenie przydatności. Niezgodności mogą być klasyfikowane w kolejności malejącego znaczenia (A, B, ...C), a ustalenie takich wymagań może być uzgodnione pomiędzy producentem i odbiorcą.
JEDNOSTKA NIEZGODNA: wyrób mający jedną lub więcej wad i/lub niezgodności

Metody badania wadliwości oraz kryteria oceny według użytego szkła i Polskich Norm

Szkło float dla formatek o wymiarach ścisłych i szkło hartowane, tj. szyby zahartowane ze szkła float, według PN-EN 572-8:2005

Obserwacja prostopadle z odległości 2 m okiem nieuzbrojonym, w warunkach dziennego oświetlenia. Wymiary wad i cechy fizyczne sprawdzane z dowolnie małej odległości przy użyciu przyrządów miarowych i optycznych.

Kategorie wad punktowych według tablicy A1 w normie [mm];
0,2 < A ≤ 0,5; 0,5 < B ≤1,0;
1,0 < C ≤ 3,0; D > 3,0.
Dopuszczalne wady punktowe (niezgodności), według tablicy 6, poniżej.

Powierzchnia szyby [m2] do odrębnej kwalifikacji wad odpowiednio: do 5 m2, od 5 do 10 m2 i od 10 do 20 m2.

Skupisko wad punktowych kategorii B, gdy co najmniej dwie występują w odległości od siebie do 500 mm.
Dopuszczalne wady liniowe/wydłużone (niezgodności) stanowi średnia liczba 0,05 wady na 20 m2 szkła.

Szkło warstwowe, tj. szyby warstwowe z użyciem formatek szkła float i/lub szkła zahartowanego, według PN-EN ISO 12543-6:2000

Obserwacja prostopadle z odległości 2 m okiem nieuzbrojonym, w warunkach dziennego oświetlenia. Wymiary wad i cechy fizyczne sprawdzane z dowolnie małej odległości przy użyciu przyrządów miarowych i optycznych.
Wady niedopuszczalne w polu widzenia to pęknięcia, zmarszczki, smugi i wady większe niż 3 mm.

Wielkość wad punktowych
d [mm] w zakresach: 0,5 < d ≤1,0 oraz 1,0 < d ≤3,0
Dopuszczalne wady punktowe (niezgodności) w polu widzenia: według tablicy 1, poniżej.

Skupisko wad punktowych
, gdy cztery lub więcej wad jest w odległości wzajemnej do 200 mm, i odpowiednio do 180, 150 i 100 mm dla szyb złożonych z 3-ch , 4-ech oraz 5-ciu i więcej warstw szkła.
Powierzchnia szyby [m2] do odrębnej kwalifikacji wad punktowych: do 1 m2, od 1 do 2 m2, od 2 do 8 m2 i ponad 8 m2.

Pas brzeżny
wzdłuż obwodu od krawędzi szyby, w którym nie ocenia się wadliwości, o szerokości 15 mm dla szyb o powierzchni do 5 m2 oraz o szerokości 20 mm dla szyb o powierzchni ponad 5 m2.
Dopuszczalne wady liniowe/wydłużone (niezgodności) w polu widzenia, według tablicy 2, poniżej.
Powierzchnia szyby [m2] do odrębnej kwalifikacja wad liniowych: do 5 m2, od 5 do 8 m2 i ponad 8 m2.

Dokumentowanie wad i niezgodności
Oględziny techniczne charakteryzują się tym, że łączą normowe metody obserwacji przy uwzględnieniu powyżej wskazanych kryteriów wadliwości i zapewniają dokumentowanie stwierdzonych wad i/lub niezgodności. W przypadku wyrobów ze szkła, dokumentowanie obejmuje oznakowanie wyrobów oraz występujące wady przy użyciu specjalnych technik fotograficznych, w zróżnicowanych warunkach oświetlenia naturalnego i sztucznego w celu eliminacji lub ograniczając refleksy światła odbitego.

Przykładowo, w dokumentacjach fotograficznych wad i niezgodności oszklenia wykorzystuję światło błyskowe oraz światło naturalne spolaryzowane, wykonuję zdjęcia cyfrowe z ustawianiem ostrości na normową odległość obserwacji 2 m, a także, stosując technikę super-macro, uzyskuję czytelne obrazy z odległości poniżej 5 cm. Każda fotografia ma naniesiony numer ewidencyjny pracy z datą oględzin technicznych, a także – w miarę potrzeb – oznaczenie istotnych obszarów i miejsc wystąpienia wad albo niezgodności jednostek oszklenia lub błędów przy ich montażu.

Tablica 6, według PN-EN 572-8:2005

Tablica 1, według PN-EN ISO 12543-6:2000

Tablica 2, według PN-EN ISO 12543-6:2000

Weryfikacja jakości i zgodności
Poniżej przedstawiam kilkanaście przykładów weryfikacji jakości i zgodności różnych typów wyrobów szklanych i oszklenia w zabudowie wraz ze stosowną dokumentacją fotograficzną i krótkim komentarzem.

Na skutek zalania wodą pryzmy ze szkłem matowionym, na granicy osuszonego papieru przekładkowego w kontakcie ze szkłem, a także w różnych obszarach tafli występują plamy i naloty spowodowane powierzchniową korozją szkła (w czerwonych owalach).
Cała ta partia dostawy szkła przez niezgodne magazynowanie na otwartym powietrzu, nie może być użyta do dalszego przetwórstwa.

Zdjęcie wykonane w technice super-macro daje bezpośredni obraz otoczenia miejsca inicjacji pękania szkła. Na pierwszym planie znajduje się charakterystyczny „motylek spękania szkła” (w czerwonym większym owalu), a dzięki korzystnemu oświetleniu podczas wykonywania zdjęcia, udało się także uchwycić punkt, w których znajduje się kryształek siarczku niklu (w czerwonym wewnętrznym owalu), który jest bezpośrednią przyczyną spontanicznego spękania szyby hartowanej.

Początek linii spękania od krawędzi szkła warstwowego (w czerwonym owalu) w szybie zespolonej wystąpił od strony pomieszczenia. Spękanie stanowi wadę szyby zespolonej, która powinna być niezwłocznie wymieniona na pełnowartościową.

W wielkoformatowej witrynie nastąpiły spękania promieniste, przechodzące następnie w postać nieregularnych krzywych nakładających się na siebie. Wskazuje to, że spękaniu uległy obie tafle szkła warstwowego, przy czym najpierw nastąpiło spękanie w wyniku zginania szkła, a następnie spękanie szkła „rozwijało się” jako nieregularne linie, typowe dla działań termicznych, w czasie dalszego użytkowania witryny.

Fotografia wykonana została przy odległości 2 m aparatu od szyby i stanowi przykład występowania i nagromadzenia rys zarówno z jednej, jak i z drugiej (zewnętrznej) strony szyby zespolonej (w czerwonych owalach). Wiele widocznych rys i ich nagromadzenie występuje w centralnym obszarze szyby, zwanym także strefą widoczności, a tym samym uniemożliwia użytkowanie okna zgodnie z przeznaczeniem.

Zdjęcie zostało wykonane z użyciem techniki super-macro, a przedstawia wadliwe wykonanie ukosu odsłoniętej krawędzi szyby. Na fragmencie (w czerwonym owalu) widoczne są wręby wskazujące użycie niesprawnego narzędzia i/lub maszyny do polerowania krawędzi szyby przed hartowaniem.

Zdjęcie zostało wykonane przy użyciu filtra polaryzacyjnego w celu wykluczenia istnienia plam od brudu wewnątrz zespolenia, które stanowiły domniemany powód reklamacji jakości tego oszklenia. Gdy szyby zespolone są wykonane wyłącznie ze szkła termicznie hartowanego, wtedy, szczególnie w świetle odbitym, ujawniają się smugi opalizujące zwane plamami lamparta. Smugi opalizujące mogą być też zbieżne ze zjawiskiem technologicznym, zwanym „falistością od wałków”.
Plamy lamparta są typową właściwością fizyczną szkła termicznie hartowanego. Przedstawione zjawiska natury fizycznej nie stanowią niezgodności ani wady oszklenia, co pozwoliło w tym przypadku na oddalenie reklamacji jakościowej.

Krawędź otworu wykonanego w szkle ma ślady zgrubnego szlifu, lecz w strefie ukosu (w czerwonym owalu) występują liczne szczerby od narzędzia szlifierskiego, stanowiące miejsce potencjalnej inicjacji spontanicznego pękania szyby hartowanej termicznie. Ta obserwacja wskazuje na brak zakładowej kontroli produkcji i jest niezgodnością w zakresie wykonania tej szyby hartowanej.

Szczerba na krawędzi szyby (w zielonym owalu), która powstała zapewne w trakcie montażu szyby w otworze okiennym i została wykryta dopiero podczas dokładnego przeglądu oszklenia. Wada tej szyby zespolonej kwalifikuje ją do wymiany na nową.

Odkryta podkonstrukcja na prawej stronie fasady osłonowej po demontażu szyb ukazuje słupy i rygle rurowe, do których bezpośrednio są mocowane stalowe krzyżaki dwuramienne i jednoramienne (w zielonych owalach). Ustaliłem, że krzyżaki te nie uzyskały aprobaty technicznej i zostały użyte w tej fasadzie bez zabezpieczeń przeciwobrotowych lub kontrujących. Wady te, łącznie z wykrytymi szczerbami na krawędziach wielu szyb hartowanych, spowodowały spękanie i konieczność wymiany znacznej liczby jednostek tego oszklenia (widoczne luki na zdjęciu).

Zdjęcie wykonane z odległości normowej 2 m od szyby zespolonej izolacyjnej o powierzchni do 5 m2, pokazuje widoczną wadę punktową w postaci tzw. jądra z otoczką (w czerwonym owalu), kategorii normowej C (dla szkła float: od 1 do 3 mm). To wada niedopuszczalna, która zobowiązuje do wymiany szyby zespolonej na nową.

Spękanie skrośne poprzez całą składową szybę warstwową ze wskazaniem miejsca nakładania się spękania obydwu tafli szkła warstwowego (w czerwonym kółku), co także jest przykładem wystąpienia znacznych naprężeń zginających w strefie środkowej szyby. Występuje w tym przypadku błąd montażowy oszklenia i/lub niezgodność w systemie montażu ściany osłonowej, które wiążą się z nadmiernymi ugięciami elementów.

Po demontażu listwy systemowej (przylgowej), dociskającej szybę do wewnętrznych elementów uszczelnienia okna stałego wielkogabarytowej witryny, widoczny jest otwór po śrubie montażowej (w czerwonym kółku). Wystąpiło silne ugięcie szkła i spękanie obydwu jego warstw w obrębie śruby mocującej na skutek wzrostu ciśnienia gazu w komorze szyby w wyniku intensywnego nagrzania się tego gazu od reflektora projekcyjnego, co w tym przypadku stanowi wadliwe i niezgodne z przeznaczeniem, użytkowanie oszklenia tej witryny.

Po odkryciu dolnej listwy dociskowej i uszczelniającej szybę w oknie stałym widoczne są trzy podparcia: dwa prawidłowe przy narożnikach są oznaczone (w zielonych owalach), natomiast trzeci, w strefie środkowej krawędzi szyby, stanowi poważny błąd montażowy i systemowy (w czerwonym owalu). Błędny montaż tego oszklenia spowodował między innymi ugięcia szkła i spękanie obu warstw w narożniku tej szyby.

Wykonane zdjęcie w narożniku oszklenia w celu identyfikacji znaku lub nazwy producenta składowej, zewnętrznej szyby hartowanej wskazuje, że producentem tego szkła hartowanego jest firma GLAVERBEL, ale w treści brak obowiązującego numeru normy, co stanowi niezgodność. Wadliwe oznakowanie nie pozwala stwierdzić, czy jest to bezpieczne szkło hartowane termicznie, czy po hartowaniu zostało poddane wygrzewaniu zwanym także testem HST, a w tej zabudowie wymaganym przez projektanta.

Na zdjęciu (w czerwonym owalu) pokazane jest położenie otworu do zamocowania szklanego żebra, a także podział łączenia okładzin z blachy stalowej, zbiegający się z krawędzią otworu w szkle. Na linii tego łączenia występuje brak usztywnienia szkła przez te okładziny. Brak usztywnienia wyznacza w ten sposób prawdopodobną linię zginania szyby w najsłabszej jej strefie, tj. w bliskości krawędzi wywierconego otworu w szkle. Występuje tutaj błąd projektanta, który nie uwzględnił faktu, iż krawędzie szlifowane są potencjalnym miejscem inicjacji pękania szkła termicznie hartowanego.

Wykonane zdjęcie w trybie super-macro przynosi istotną obserwację, że spękanie następuje w warstwie szkła przyległej do ramki dystansowej szyby zespolonej (kółko czerwone), a ponadto, że w strefie szczeliwa (uszczelnienie wewnętrzne szyby zespolonej pasmem butylu) znajduje się ciało obce. Zwykle grubość pasma butylu, który jest trwale plastycznym materiałem, wynosi 0,2 mm, co oznacza, że twarde ciało obce widoczne na zdjęciu „przebiło” tę wstęgę uszczelnienia powodując bezpośredni kontakt tafli szkła z metalową ramką szyby zespolonej, wywołując naprężenie zginające szkło. Na tym ujęciu widać, że połyskliwy kawałek metalu jest bezpośrednią przyczyną pęknięcia szkła

Na przepustach z czarnego tworzywa pobranych ze zdemontowanych żeber szklanych mocowanych punktowo wykonałem pomiary jego twardości.
Pomiary te wykazują twardość 94-95 Shore’a A, gdy twardość elastycznych warstw pośrednich w mocowaniu punktowym szkła według zasad technicznych (TRPV) powinna być w granicach pomiędzy 60 i 80 stopni Shore’a A.

Skutki wadliwości i niezgodności oszklenia
Najgorszym z możliwych skutków niezgodności oszklenia jest brak spełnienia lub naruszenie któregokolwiek z podstawowych sześciu wymagań w budownictwie, według art. 5.1.1 ustawy Prawo Budowlane, a zwłaszcza w przypadku przegród oszklonych: bezpieczeństwa pożarowego, bezpieczeństwa użytkowania oraz oszczędności energii i odpowiedniej izolacyjności cieplnej przegród.

Szczegółowe wymagania oraz przepisy administracyjne i karne, w przypadku braku zgodności, są zawarte w Ustawie o wyrobach budowlanych, która obecnie jest przedmiotem zasadniczej nowelizacji. Istotą nowelizacji jest zaostrzenie kontroli znakowania i zgodności materiałów budowlanych u sprzedawcy wyrobu, u producenta wyrobu oraz na placu budowy, obejmujące również importerów. Następuje dalsze rozszerzenie uprawnień organów nadzoru budowlanego, które w razie uzasadnionych wątpliwości co do zgodności wyrobu budowlanego z wymaganiami, określonymi w ustawie, mogą żądać od producenta albo od importera w wyznaczonym terminie sprawozdań z przeprowadzonych badań, informacji o zakładowej kontroli produkcji, a nawet zasięgać opinii biegłych, jeżeli jest to niezbędne na potrzeby kontroli.

Podczas kontroli mogą być badane wymagane procedurą certyfikacji dokumenty techniczne, a upoważniony kontrolujący może pobierać nieodpłatnie próbki do badań w celu ustalenia, czy kontrolowane wyroby wykazują deklarowane przez producenta właściwości użytkowe. W przypadku stwierdzenia poprzez wykonane badania, że dany wyrób nie spełnia wymagań określonych w ustawie, podmiot kontrolowany pokrywa koszty badań, naraża się na sankcje administracyjne w postaci wstrzymania lub wycofania wyrobu z obrotu, a nawet nakazu odkupienia wyrobu na żądanie osób, które faktycznie nim władają.

Wojciech Korzynow
www.szybexp.of.pl

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym

inne artykuły autora:

- Trwałość szyb zespolonych w budownictwie , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 1/2011

- Weryfikacja zgodności oszklenia w zabudowie , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 10/2010

- Czy rzeczywiście alternatywa? , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 12/2009

- Ocena zgodności typu szkła warstwowego , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 12/2009

- Planowanie badań szyb hartowanych lub szyb zespolonych izolacyjnych. Część 3 , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 3/2009

- Planowanie badań szyb hartowanych lub zespolonych izolacyjnych. Część 2 , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 1/2009 

- Planowanie badań szyb hartowanych lub zespolonych izolacyjnych. Część 1 , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 12/2008

- Szkła budowlane o podwyższonej wytrzymałości , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 11/2007

- Deklarowanie zgodności typów szkła dla budownictwa , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 9/2007

- Wady szyb zespolonych izolacyjnych , Wojciech Korzynow , Świat Szkła 1/2007

- Badanie wytrzymałości szkła hartowanego , Wojciech Korzynow , Świat Szkła 10/2006

- Ważniejsze parametry wyrobów ze szkła, niezbędne do deklarowania zgodności z określonym przeznaczeniem , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 6/2006

- Deklarowanie zgodności typu szyb zespolonych z zastosowaniem szkieł bezpiecznych i ochronnych , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 2/2006

- Badania komponentów przy produkcji szyb zespolonych izolacyjnych , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 11/2005

- Wady szkła float i szyb zespolonych , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 5/2005

- Typy szyb zespolonych. Część 3 , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 4/2005

- Typy szyb zespolonych. Cz. 2 , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 2/2005

- Typy szyb zespolonych. Cz. 1 , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 1/2005

inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne

więcej informacj: Świat Szkła 10/2010

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.