Na szczególne miejsce wśród współczesnych architektów i konstruktorów zasługuje hiszpański mistrz Santiago Calatrava. Wykształcenie artystyczne i techniczne, pasje i uzdolnienia rzeźbiarskie Calatravy powodują, że jego projekty nabierają niezwykłych kształtów, a przy tym nie tracą funkcjonalności i nowoczesności.
Ten wybitny twórca nieustannie eksperymentuje z tworzywem i formą, zadziwiając swoimi kolejnymi projektami, a jednocześnie sprawiając, że są one w stanie sprostać coraz to nowym wyzwaniom w zakresie wytrzymałości i bezpieczeństwa przy osiąganiu jednocześnie wrażenia lekkości i nowoczesnej formy. Calatrava stworzył około 50 mostów na świecie i tworzy budynki o rzeźbiarskich odważnych kształtach.
Wprowadzenie
Ogromną rolę w projektach Calatravy odgrywa światło. Ażurowe konstrukcje oraz wykorzystywanie w zaskujący nieraz sposób szklanych elementów zapewniają bardzo dobre doświetlenie obiektów, a wykorzystywanie gry świateł do podświetlenia wybranych elementów eksponuje walory architektoniczne, dodając niejednokrotnie lekkości [1].
Rozmach i niepokorne formy hiszpańskiego architekta, Santiago Calatravy bywają często krytykowane, ale posiadają też olbrzymie grono fascynatów.
Wybitny architekt, nadaje swoim projektom znamiona dynamiki, wyrażając je w postaci smukłych rzeźb zawieszonych na moment w przestrzeni, w unikalnej równowadze sił, w „zamrożonym” ruchu. W rozwiązaniach dekomponuje siły mas do ich elementów składowych. Zamiast koncentrować masę na podparciu, zgodnie z prawem grawitacji, przesuwa ją w inny punkt, rozwiązując problemy strukturalne przez analizę sił rozciągania, ściskania i skręcenia.
W swoich szkicach kompozycji szczególną uwagę poświęca połączeniom, które stają się esencjonalne w jego fascynacji ruchem. Symetria i asymetria konstrukcji stają się dla niego istotnymi elementami dynamiki. Autor projektów mostowych zrealizowanych przede wszystkim w Europie udowadnia, że most może być wspaniałym dopełnieniem miejsca, w którym został zbudowany a nawet być jego integralną częścią.
Stacja Orient w Lizbonie
Wystawa EXPO w Lizbonie w 1998 r. była przyczynkiem do powstania wielu ciekawych architektonicznie budowli w portugalskiej stolicy. Powstał piękny most podwieszony Vasco da Gama Bridge, wybudowano ciekawe pawilony wystawowe oraz niebywały w charakterze dworzec kolejowy (rys. 1 i 2), zaprojektowany przez zespół Santiago Calatravy.
Rys. 1. Dworzec kolejowy w Lizbonie
Rys. 2. Piękno zadaszenia nad peronami stacji kolejowej
Konstrukcje słupów, zwieńczonych elementami na bazie motywów roślinnych, połączone są tam z konstrukcjami powłokowymi, których przeszklenia stanowią o harmonii całości i niezwykłych efektach w porze dziennej, dzięki doświetleniu, a w porze nocnej za sprawą swoistych iluminacji. Czym byłaby ta przestrzeń bryły dworca bez tafli szklanych?
Konglomeratem wielu stalowych elementów. Dzięki powierzchniom przezroczystym zyskała nowy wymiar, stała się lekką, zwiewną konstrukcją, działającą frapująco na obserwatora.
Smukłe kładki dla pieszych
Współczesne szkło daje możliwości projektantom i architektom na niespotykaną dotąd skalę, czego przykładem jest realizacja Calatravy w Wenecji – kładka nad Canale Grande (rys. 3), ale też inne projekty kładek dla pieszych. Lekkie w wyrazie artystycznym, ażurowe konstrukcje są uzupełnione przez szklane tafle, które kreują dodatkowy wymiar artystyczny. Tworzywo, jakim jest nowoczesne szkło w rękach hiszpańskiego twórcy architekta-rzeźbiarza jest wykorzystywane z rozmachem, udowadniając, że jest to zarówno trwały, bezpieczny oraz piękny materiał.
Kładka dla pieszych nad Canale Grande ma prawie sto metrów rozpiętości, stalową konstrukcję nośną i schody na pomoście ze szkła hartowanego, jak również szklane balustrady.
Rys. 3. Wenecka kładka dla pieszych Santiago Calatravy – połączenie stali i szkła
Inne dzieło Calatravy to Most Sundial w Redding - pierwszy wykonany projekt w Stanach Zjednoczonych (rok 2004 – rys. 4). Jest to konstrukcja kładki podwieszonej, jednopylonowej z jednostronnie mocowanymi linami wantowymi. Kolumna pylonu ma kształt iglicy, pomost jest konstrukcją kratownicową złożoną z trzech grubościennych rur, na których oparto pokład – chodnik kładki. Pokład jest wyłożony 2245 przeciwpoślizgowymi szklanymi panelami oraz 280 kawałkami płyt granitowych, wyznaczającymi ścieżkę dla rowerzystów [1].
Rys. 4. Kładka dla pieszych Sundial w USA
W porze wieczornej kładka jest podświetlona 219 lampami umieszczonymi pod szklanym pokładem, co daje inspirujący efekt architektoniczny, który nie byłby możliwy bez transparentności paneli szklanych.
Nie byłoby też możliwe stworzenie takiej konstrukcji bez aplikacji współczesnego szkła hartowanego, klejonego, o wybitnych parametrach wytrzymałościowych.
Miasto Sztuki i Nauki w Walencji
Znamienne jest, że ten nieszablonowy twórca, jakim jest Santiago Calatrava, był wychwalany przez architektów, gdy projektował mosty o zaskakujących kształtach i za to samo ganiony przez mostowców nawykłych do oszczędnej i przemyślanej, rzec można ascetycznej formy ustroju nośnego. Obecnie zaś, gdy realizuje dzieło swego życia – budowę Miasta Sztuki i Nauki w rodzimej Walencji – jest przeciwnie.
Teraz to koledzy po fachu, a także mieszkańcy tego miasta zarzucają mu zbytni rozmach i rozrzutność. A powstają tam budowle zadziwiające. Zdaniem jednego z koryfeuszy polskiego mostownictwa, każde pokolenie inżynierów powinno zostawić po sobie dzieła świadczące o możliwościach twórczych i technologicznych swych czasów... Oglądając dzieła Calatravy odnosi się wrażenie, że kres tych możliwości zanika. Za przyczyną wspomagania komputerowego maleją ograniczenia projektowe, a przyglądając się ostatnim realizacjom w Walencji zda się, że niezadługo zanikną także – wykonawcze [2].
Futurystyczny kompleks w Walencji w Hiszpanii, zwany jest przez mieszkańców miasta jako dzielnica „przyszłości”. Zaprojektowany został przez Santiago Calatrava przy współpracy Felixa Candela. Na całość kompleksu składają się: centrum kulturalne i rozrywkowe awangardowe budynki. Mieści się tu największe w Europie oceanarium a także delfinarium, kino IMAX, restauracje i muzea. Całość obejmuje obszar
350 000 m² (rys. 5).
Centrum jest „miastem w mieście” składa się z następujących struktur:
L’Hemisfèric – to konstrukcja architektoniczna o łącznej powierzchni całkowitej 13 000 m². Znajduje się tutaj planetarium, kino nadające filmy w formacie IMAX, można tu także obejrzeć spektakl laserowy,
L’Oceanogràfic – otwarte w 2002 r. największe oceanarium Europy o łącznej powierzchni 110 000 m². Usytuowane jest tu 13 ekosystemów światowych mórz i 500 gatunków pływających zwierząt; zawiera m.in. także rekonstrukcje podziemnych krajobrazów, ogromne delfinarium czy wyspy lwów morskich,
El Museu de les Ciències Príncipe Felipe (Muzeum Nauki) – wielkie muzeum XXI wieku, w którym eksponowane są najnowsze osiągnięcia nauki i techniki. Znajduje się tu gigantyczne wahadło Foucaulta oraz interaktywne wystawy naukowe, gdzie zwiedzający mogą brać czynny udział w eksperymentach,
El Palau de les Arts Reina Sofía – gigantyczna konstrukcja owalna zawierająca różne sceny – zamknięte i na wolnym powietrzu, wystawiane są tu spektakle i koncerty sceniczne oraz grana jest opera,
L’Umbracle – budynek położony w południowej części kompleksu; ma 320 m szerokości i 60 m długości, w jego skład wchodzi także dwupiętrowy parking dla samochodów osobowych (łącznie do 900) oraz autobusów (do 20). Zdobi go ogród porośnięty drzewami zawierający szeroką gamę roślin różnych gatunków [3].
Rys. 5. Miasto Sztuki i Nauki w Walencji
Santiago Calatrava znawca konstrukcji powłokowych, odważnie formuje nimi przestrzeń swoich zadziwiających obiektów (rys. 5 i 7). Wszelkie przeszklenia wydają się być w nich koniecznością, aby wydobyć dodatkowy wymiar wizualny, aby idealnie doświetlić bryły, aby uzyskać idealną grę światła i cienia. Połączenie kunsztu inżynierskiego z wrażliwością artysty sprawia, że wypełniona przestrzeń emanuje pięknem, będąc jednocześnie piekielnie trudnym przypadkiem konstrukcyjnym.
Jednym z pomysłów, eksploatowanym przez Calatravę obecnie, jest wykorzystanie możliwości zmniejszenia zginania elementów ściskanych i zginanych przez zakrzywienie ich osi zgodnie z krzywą sznurową sił ściskających te elementy bez mimośrodów.
Efekty tego zabiegu można dostrzec w kształtach pylonu – mostu Samuela Becketta w Dublinie oraz mostu na terenie Miasta Sztuki i Nauki w Walencji (rys. 6) [2].
Rys. 6. Most wantowy Santiago Calatravy
Zakończenie
Analizując zagadnienia konstrukcyjne projektów Calatravy należy powiedzieć – genialny inżynier. Rozpatrując efekty estetyczne oglądanych budowli, jawi się określenie: kreator piękna przestrzeni, którego by nie było bez połączenia rzetelnego rzemiosła z nieziemską wrażliwością.
Rys. 7. Przeszklenia kształtujące artystyczny wymiar przestrzeni
dr inż. Beata Stankiewicz
Wydział Budownictwa
Politechnika Opolska
Bibliografia
[1] Stankiewicz B.: Mosty Santiago Calatravy ze szklanymi panelami pomostów. „Szkło i Ceramika” 1/2010
[2] Stańczyk A.: Niekonwencjonalne mostownictwo Calatravy. „Drogownictwo” 10/2010
[3] wikipedia
Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym
inne arykuły tego autora:
- Santiago Calatrava – kreator piękna przestrzeni , Beata Stankiewicz, Świat Szkła 1/2011więcej informacji: Świat Szkla 3/2005
- Efektowne i efektywne realizacje przezroczystych ekranów akustycznych, Beata Stankiewicz, Świat Szkła 3/2005
- Specyfika przezroczystych ekranów akustycznych , Beata Stankiewicz, Świat Szkła 2/2005
więcej informacji: Świat Szkła 1/2011
inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne
