Niby to proste…
To dopiero początek dobrej passy fusingu. Odkąd na rynku pojawiły się kilkumetrowe piece do stapiania szkła oraz tafle o wyrównanym współczynniku rozszerzalności, przedmiotów tworzonych techniką witrażu amerykańskiego zaczęło błyskawicznie przybywać.
W rezultacie ze szkła tworzy się już nie tylko drobne figurki i biżuterię, ale również przedmioty codziennego użytku: meble, drzwi, kafle, umywalki, ścianki działowe, lustra, lampy, zegary, świeczniki, patery, wazony, misy i talerze.
Fusing wymaga od twórcy wiedzy, precyzji i doświadczenia. Technika ta, zwana również pate de verre polega na termicznej obróbce tafli szkła w temperaturze nie przekraczającej 950°C.
Fot. 1. Szklana tafla po obróbce termicznej, ułożona w mniejszym piecu; fot. WITRAŻE s.c.
Fot. 2. Szkło po wypale i emaliowaniu. Fragment leży na miękkim, ceramicznym podłożu wykorzystywanym do sporządzania form. Większy piec
Fot. 3. Fagment tafli po wypale i emaliowaniu; fot. WITRAŻE s.c.
Najpierw twórca – przy użyciu materiałów ceramicznych i żaroodpornych – sporządza odpowiednią formę, będącą odlewem wzoru, który zamierza uzyskać w końcowym efekcie. Następnie położoną na dnie pieca matrycę, pokrywa się taflami przygotowanymi do obróbki termicznej.
Przeznaczony do wypalenia materiał umieszcza się w piecu sterowanym mikroprocesorem. Kiedy poddane działaniu wysokiej temperatury szkło zmięknie, opada – pod wpływem własnego ciężaru – na formę, wypełniając jej zagłębienia.
W ten sposób powstaje relief (fot.1) czyli tafla szkła o dowolnie uformowanej powierzchni, która następnie może być poddana obróbce wtórnej – emaliowaniu, piaskowaniu, szlifowaniu, polerowaniu lub gięciu. Kolorowe bądź bezbarwne reliefy wykonuje się ze szkła witrażowego albo okiennego o grubości od 3 do 19 mm.
Mogą być one zarówno proste (powstają bez użycia zaawansowanych technik formowania podłoża), jak i zaawansowane (powstają przy użyciu rozwiniętych metod kształtowania „gruntu”). Te drugie sporządza się w oparciu o projekt malarski, który wykonuje artysta wedle własnej (albo klienta) inspiracji.
Wielkość pojedynczych elementów reliefu może wynieść maks. 1,5x3 m. Przy sporządzaniu większych prac fragmenty te należy łączyć przy użyciu dodatkowych materiałów. Jeśli płaszczyzny są wyjątkowo rozległe, dobrze jest wzmocnić je kolejną warstwą szkła lub poddać tafle procesowi hartowania.
Hartowanie jest obróbką cieplną, która polega na nagrzaniu kryształowego surowca do temperatury odprężania (od 620°C do 680°C), a następnie bardzo szybkim jego ochłodzeniu.
W efekcie zostaje spotęgowana wytrzymałość mechaniczna szkła, które przy ewentualnym stłuczeniu rozpada się na drobne, nieostre kawałki, przez co staje się całkowicie bezpieczne w użytkowaniu. Jest to szczególnie ważne w przypadku przezroczystych elementów (m.in. schodów, ścianek działowych, kabin prysznicowych), będących jednocześnie funkcjonalnym wyposażeniem i aranżacją wnętrz.
Szklane rarytasy
Doskonałym przykładem reliefowego dzieła jest realizacja Pawła Przyrowskiego, która zostanie usytuowana w mieszkaniu nowoczesnego apartamentowca. Barwny panel, będący jednocześnie wiodącym elementem wnętrza ma stanąć przy wejściu do kwatery. Zlokalizowany we wnęce i podświetlony od tyłu, będzie tam pełnił funkcję efektownego, przyciągającego wzrok obrazu. Do sporządzenia reliefowej realizacji użyto szkła o grubości 12 mm.
Tafle zostały połączone poprzez stopienie, a następnie zabarwione frytami i emaliami. Praca składa się kilku elementów, które po ukończeniu zostały scalone w jedną całość. Podczas tworzenia realizacji wzorowano się na uprzednio przygotowanym, malarsko-graficznym projekcie, który krok po kroku, możliwie jak najwierniej, przeniesiono na szkło. Wymiary dzieła to 2,5x90 metrów.
Innym przykładem efektownego reliefu jest zmysłowy i malowniczy obraz, który zawiśnie we wnętrzu sypialnym, a dokładnie w podświetlonej wnęce ściennej. Pracę wykonano poprzez stopienie kilku tafli szkła z kolorowymi frytami.
Dopiero po kilkufazowym procesie termicznego łączenia, na dzieło naniesiono (przy użyciu farby witrażowej) rysunek ilustrujący nagą parę podczas gry wstępnej. Zrobiono to dopiero po wypale ze względu na odmienne wymagania temperaturowe poszczególnych elementów pracy.
Kolorowe fryty należy bowiem stapiać w 800°C, a temperatura utrwalania emaliowanych obrazków nie może przekroczyć 650°C. Witrażowa ilustracja poddana zbyt intensywnej obróbce cieplnej uległaby zniszczeniu.
Z trzech tafli szkła float o grubości 4 mm wykonano panel, który zostanie umieszczony w otworze wykutym w separującej pomieszczenia ścianie. Każdą z warstw dzieła wypalano oddzielnie, po uprzednim posypaniu rozmaitymi frytami. Po procesie termicznego kształtowania gotowe tafle ułożono jedna na drugiej, a następnie stopiono w zwartą całość.
Na tak powstały element naniesiono emalię, po czym, w celu jej utrwalenia, poddano kolejnej obróbce cieplnej. W efekcie powstała głęboko rzeźbiona faktura, z zatopionymi pęcherzykami powietrza i frytami. Wymiary gotowego dzieła – prześwitu o zachwycających, morskich kolorach – wynoszą 190x40 cm.
W dużym formacie
Ze szkła stapianego można wykonywać zarówno filigranowe, jak i wielkopowierzchniowe przedmioty. Do tych drugich zaliczamy m.in. Stelle Hammurabiego, czyli szklany obelisk inspirowany sztuką Mezopotamii. Zapisana pismem klinowy rzeźba tworzy wiodący element konsekwentnie zaprojektowanej aranżacji siedziby firmy doradczej, która znajduje się na warszawskiej Saskiej Kępie.
Dopełnieniem kolumny są umieszczone w sąsiedztwie drewnianych powierzchni, kryształowe ścianki działowe. Zarówno kolumnę, jak towarzyszące jej elewacje wykonano z reliefowanego, stapianego i giętego szkła. Praca powstała przy współpracy artysty Pawła Przyrowskiego i architekta Jacka Rosakiewicza.
Fot. 4. Faktura barwnego panelu; fot. WITRAŻE s.c.
Fot. 5. Efektowny, barwny panel stanie przy wejściu, w mieszkaniu nowoczesnego apartamentowca; fot. WITRAŻE s.c.
Fot. 6. Zmysłowy, szklany obraz do umieszczenia we wnęce sypialni; fot. WITRAŻE s.c.
Fot. 7. Morskie klimaty. Fragment głeboko rzeźbionej faktury; fot. WITRAŻE s.c.
Innym dziełem tego typu, tym razem autorstwa Tomasza Tuszko jest ścianka i wypełnienie drzwi ze szkła artystycznego z motywem jesiennych liści. Praca zdobi wnętrze ośrodka medycznoterapeutycznego zlokalizowanego przy warszawskim Rondzie Wiatraczna. Czerwono-złotobrązowe panele są jednak czymś więcej niż tylko dekoracją. Pełnią również rolę izolacyjną – separują hall od gabinetu medycznego. Relifowane, barwione i gięte szkło umieszczono w łukowych, drewnianych ramach. Wysokość ścianki wynosi 2,70 m a długość 5 m.
Nie mniej spektakularnym wyposażeniem wnętrza, tym razem rezydencji prywatnej w Strzeniówce k/Nadarzyna, jest barwna kabina prysznicowa, pełniąca również funkcje lampy.
Umieszczona na antresoli domu zachwyca intensywnością kolorów. Jest na tyle efektowna i widoczna, że wysuwa się pierwszy plan aranżacji. Do sporządzenia kabiny wykorzystano masywne, reliefowane szkło, które poddano procesowi gięcia. Liściasty motyw reliefu został skomponowany z istniejącą już wcześniej balustradą wykonaną ze stali kutej.
Fot. 8. Obelisk szklany inspirowany sztuką Mezopotamii (Stella Hammurabiego); fot. WITRAŻE s.c.
Fot. 9. Ścianka i wypełnienie drzwi ze szkła artystycznego z motywem jesiennych liści; fot. WITRAŻE s.c.
Fot. 10-12. Kabina prysznicowa z artystycznego szkła giętego; fot. WITRAŻE s.c.
Coraz więcej szkła stapianego W pomieszczeniach mieszkalnych i budynkach użyteczności publicznej natykamy się coraz częściej na szklane elementy wystroju wnętrz. Nikogo już nie dziwi, że z tego surowca wykonuje się meble, zlewy, sufity, schody czy podłogi. Za nowość uznaje się za to szklane wanny, kaloryfery, parapety i nagrobki.
To, o czym jeszcze kilka lat temu nawet nie śniliśmy, dziś stało się namacalną rzeczywistością. Biorąc pod uwagę zróżnicowane właściwości szkła, jak np. uniwersalność, przezierność i niezwykła umiejętność współpracy ze światłem, można się spodziewać, że w najbliższych latach jego rola zostanie jeszcze bardziej spotęgowana, a postępujący rozwój technologiczny przyczyni się do zniesienia kolejnych granic jego zastosowania. Trudno zatem odgadnąć, czym jeszcze zaskoczy nas ten magiczny surowiec.
Magdalena Prokop-Duchnowska
Zdjęcia: WITRAŻE s.c. oraz Autor
Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym
inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne
więcej informacj: Świat Szkła 9/2011
