| Najnowsza japońska „architektura materiałów”: szkło oraz aluminium, metal i ceramika |
| Data dodania: 29.06.22 |
|
Artykuł jest kontynuacją cyklu poświęconego najnowszym, przełomowym realizacjom architektonicznym wyrażających estetykę nowoczesnych materiałów w połączeniu ze szkłem. W częściach 1 [1] i 2 [2] omówione zostały budynki łączące szkło i stal, a w częściach 3 [3] i 4 [4] szkł w kombinacji ze stalą i drewnem. Obecna praca omawia rolę estetyczną szkła w realizacjach łączących szkło z aluminium, a także z metalem oraz ceramiką.
Wstęp
Określenie „architektura materiałów” nawiązuje do sposobu kreowania obiektów architektonicznych, w którym głównym środkiem wyrazu i inspiracją w rozwoju koncepcji są materiały budowlane oraz tworzywa naturalne. „Materiały” są ważnym kluczem do analizy twórczości Kumy, ponieważ są one podstawowym tworzywem służącym do wyrażenia idei budynku [5].
W 2018 r. odbyła się w Tokio wystawa prezentująca jego dorobek pt. „Kengo Kuma: A LAB for materials” (Kuma no mono Kuma Kengō to sasayaku busshitsu, kataru busshitsu). Kengō Kuma buduje swoje koncepcje wykorzystując naturalne właściwości materiałów, odpowiednio je „nawarstwiając” i powiązując z otoczeniem – które jest zresztą punktem wyjściowym, ponieważ architekt czerpie z tworzyw lokalnych – odnosząc je do tradycyjnej architektury i estetyki japońskiej.
Szkło jest jednym z wiodących tworzyw zarówno w twórczości Kumy, jak i innych japońskich architektów. Stosując szkło Kuma stara się uzyskać wrażenie transparentności poprzez nawiązanie do tradycyjnej architektury japońskiej. Nie stosowano w niej szkła, ale kształtowano przestrzenie pośrednie pomiędzy zewnętrzem i wnętrzem w postaci takich elementów, jak werandy (engawa) czy też głębokie okapy dachów oraz papierowe ekrany (shōji), które łączyły ludzi znajdujących się w środku budynku z ogrodem na zewnątrz. Przy zastosowaniu szkła istotne jest także zharmonizowanie obiektu z otoczeniem naturalnym, aby pogłębić efekt jego przezierności.
W poprzednich pracach dotyczących szkła w połączeniu ze stalą, a także z drewnem, wyróżniono efekty maksymalnej przezroczystości i symbiozy; płynności, ruchu i miękkich przestrzeni; widoku dzięki transparentności; elegancji (elewacje luksusowych marek); ekspresji (dramatyczne fasady oraz wyraziste szklane bryły); połączenia szkła z zielenią (zielona architektura); nawiązania do tradycji (przenikanie i lekkość); efekt ekspresji konstrukcji oraz efekty symbiozy z otoczeniem (podporządkowanie i ekspresję formy).
Budynek jest usytuowany na działce pomiędzy wysokimi drzewami, stąd ma nietypowy plan i kształt [6]. Konstrukcja czterokondygnacyjnego obiektu w kształcie litery „S” oparta jest na stalowych ramach. W centrum znajduje się duże atrium, które stanowi wolną przestrzeń, łączącą wszystkie funkcje w trzech wymiarach. Nieregularna powierzchnia bryły z nawarstwianymi przeszkleniami została pokryta siatką cięto-ciągnioną z aluminium, co nadało mu płynną, organiczną formę (fot. 1). Ponieważ siatka ta jest gruboziarnista, odbija i reaguje na zmieniające się światło w zależności od pory roku i dnia. Wpływa to na niejednoznaczny wizerunek budynku, który czasem wydaje się bardziej solidny, a czasem całkowicie przejrzysty.
Na całkowicie przeziernej ścianie osłonowej odbijają się sąsiednie budynki (fot. 2). Szkło i aluminiowa siatka nadają bryle lekkości. Dzięki takim łagodnym i niejednoznacznym cechom, budynek wtapia się w drzewa i stanowi spokojną przystań dla studentów i naukowców.
Fot. 1. Tokio – „Hisao and Hiroko Taki Plaza”, 2019
Fot. 2. „Hisao and Hiroko Taki Plaza” – detal fasady
Budynek głównej siedziby marki Louis Vuitton – „Louis Vuitton Namiki Store” (Rui Vuiton Ginza Namiki-dōri-ten; 2021), zaprojektowany przez Juna Aoki (Jun Aoki & Associates), przypomina pulsującą wodę. Za projekt wnętrza odpowiedzialni byli architekci – amerykański Peter Marino oraz japoński Ryū Kosaka (A.N.D.). Jest to drugi szczególnie wyróżniający się architekturą sklep Vuittona, po otwartym sklepie flagowym w Osace w 2020 roku [2]. Bryła oparta jest na konstrukcji ram stalowych, które zostały „obleczone” szklaną ścianą osłonową. Obecnie, kiedy przy zastosowaniu współczesnych technik szklarskich, możliwy jest niemal każdy kształt, projekt ten jest manifestem nieograniczonych możliwości szkła.
Złożona z dwóch warstw szkła fasada jest zarówno monolityczna, jak i nasycona płynnością niczym „słup wody” (fot. 3). Metafora wody powtarza się w całym budynku: na szklanej fasadzie – pokrytej powłoką dichroiczną (szkło, które zostało pokryte w próżni wieloma cienkimi warstwami tlenków metali) – oraz we wnętrzach. Tutaj klientów wita gigantyczna meduza wraz ze spiralnymi schodami i zakrzywionymi meblami przypominającymi wodne elementy (fot. 4). Spoglądając z zewnątrz widać, że ściana osłonowa jest gładka i obła, co było trudne do zrealizowania w zagrożonej trzęsieniami ziemi Japonii (fot. 5) [7]. Fot. 3. Tokio – „Louis Vuitton Namiki Store”, 2021
Fot. 4. „Louis Vuitton” – szkło we wnętrzu
Fot. 5. „Louis Vuitton” – detal ściany osłonowej
Praktycznie bezszwowe, zewnętrzne tafle zakrzywiają się i falują, a ich trójwymiarowa powierzchnia jest wzbogacona szkłem dichroicznym, które odbijając światło tworzy głębię poprzez nieskończoną ilość wariantów kolorystycznych. Opracowano metodę podparcia szkła dwuwarstwowego poprzez wstawienie aluminiowej ramki krawędziowej w powierzchnię klejącą między szkłami. Na poziomie ulicy, budynek odzwierciedla dynamizm Ginzy. Wyżej, sąsiednie budynki stają się falującymi zjawami, podczas gdy krajobraz nieba przesuwa się po szkle, wyznaczając każdego dnia upływ czasu.
Dwa programy publiczne – centrum społeczności i biblioteka – zostały połączone w jednym budynku, zaprojektowanym jako miejsce spotkań ludzi i dzielenia się wiedzą. Obiekt tworzą bryły, które są oddzielone na parterze i stopniowo łączą się w części górnej.
Konstrukcyjnie budynek składa się z ramy w kształcie klatki z kwadratowymi stalowymi słupami o boku 100 mm rozmieszczonymi na zewnętrznym obwodzie. Pomieszczenia łączy płyta żelbetowa oraz stalowe belki. Zbudowany ze stali, oraz żelbetu i szkła budynek został owinięty „miękką”, lekko odbijającą siatką metalową, która nadała mu poczucie jedności (fot. 6).
Fot. 6. Tokio – „Nakamachi Terrace Community Center and Library”, 2015
Fot. 7. „Nakamachi Terrace” – detal przeszklenia
Siatka zmniejsza przezierność znajdującego się pod nią szkła, dzięki czemu światło, które wydobywa się z budynku jest delikatne. Przeszklenia od wewnętrzej strony trzonu są przezroczyste, a konfiguracja szklanych płyt dość skomplikowana (fot. 7). Całość kompozycji robi wrażenie dynamicznej, ale szkło i siatka nadają jej także pewien efemeryczny kontekst.
Efekt stalowej siatki widoczny jest także na fasadzie butiku „Valentino Ginza” (Vuarentino Ginza) mieszczącym się w budynku „Ginza Six” (Ginza Shikkusu; 2017) w Tokio. Duży obiekt zaprojektowany przez architekta Yoshio Taniguchi (Taniguchi Design Institute) oraz Kajima Design ma kształt pudełka, a prosta fasada nawiązuje do tradycyjnej japońskiej kultury poprzez zastosowanie motywu okapu hishahi oraz przegrody noren, która jest dwudzielną zasłoną zawieszaną przez wejściu do sklepów oraz w domach.
Dior, Valentino, Céline, Fendi (fot. 30; [2]), Saint Lauren i Van Cleef & Arpels – to sześć sklepów, których fasady wychodzące na ulicę Chūō-dōri, tworzą fasadę „Ginza Six” nawiązując do wiodącego motywu noren [8]. W elewacji sklepu „Valentino Ginza” (Vuarentino Ginza; 2017), zaprojektowanej przez Davida Chipefielda (David Chipefield Architects), metalowa siatka filtrująca światło przenikające przez szkło spełnia funkcję noren – symbolicznie oddzielając wnętrze od świata zewnętrznego (fot. 8).
Forma tego wielofunkcyjnego budynku nawiązuje do otoczenia – nieuporządkowanej atmosfery tętniącej życiem dzielnicy wzdłuż kanału w Jokohamie. Dzięki zastosowaniu materiału o pochodzeniu przemysłowym, udało się nadać mu świeży wyraz wytwarzając pewien „dysonans” architektoniczny. Zewnętrzna część budynku z mozaiką z aluminiowych krat o różnych wymiarach dodaje głębi i filtruje światło z mieszczących się w nim sklepów, tworząc charakterystyczny profil, który nocą przekształca się w siatkę wzorzystego światła.
W przyszłości „Delis Yokohama” zostanie połączony bezpośrednio kładką z dworcem Yokohama Station, a obecnie jest już nowym punktem orientacyjnym we wschodniej części stacji, która rozwija się i przyciąga uwagę jako dzielnica promująca kulturę uliczną. Aluminiowe kraty wyglądają ciężko, ale zróżnicowanie ich kierunków oraz sąsiedztwo szkła zmniejsza optycznie ciężar (fot. 10). Szkło jest zbrojone i wraz z aluminiową kratą i ciemną metalową stolarką nadaje budynkowi charakter industrialny.
Fot. 8. Tokio – „Ginza Six”, 2017 – elewacja „Valentino Ginza”
Fot. 10. „Delis Yokohama” – detal elewacji
Przykładem zastosowania paneli w połączeniu ze szkłem jest fasada budynku „Ginza Place” (Ginza Pureisu; 2016) autorstwa architektów z firmy Klein Dytham Architecture oraz Taisei Design Planners Architects, znajdującego się przy centralnym skrzyżowaniu Ginza 4-chōme w Tokio. Kompozycja budynku inspirowana jest znajdującym się przy tym samym skrzyżowaniu zabytkowym budynkiem „Wakō” (1932) w stylu art-deco oraz ażurem w kształcie plecionej siatki sukashibori stosowanym w tradycyjnym japońskim rzemiośle i ceramice [9].
Imponująca fasada wykonana jest z 5315 pojedynczych paneli aluminiowych (fot. 11). Każdy z użytych paneli jest zrobiony z jednego kawałka blachy aluminiowej, który został złożony, zespawany i pomalowany proszkowo, a następnie przymocowany do wykonanej na zamówienie metalowej konstrukcji nośnej.
Na 3 i 7 kondygnacji znajdują się tarasy widokowe, z których można podziwiać znajdujący się naprzeciwko budynek „Wakō” oraz kultowe skrzyżowanie ulic Chūō-dōri i Harumi-dōri. Panele o kształcie rombów tworzą wrażenie delikatnej kraty, która dodatkowo wieczorem jest iluminowana kolorowym oświetleniem. Przeszklenia na fasadzie odbijają krajobraz miejski Ginzy (fot. 12).
Fot. 11. Tokio – “Ginza Place”, 2016
Znajdująca się również na Ginzie, w sąsiedztwie, siedziba domu mody „Bottega Veneta Ginza” (Bottega Vueneta Ginza Furaggushippu; 2018) mieści się w budynku pokrytym srebrnymi metalowymi panelami. W niektórych miejscach zamiast paneli znajdują się transparentne okna (fot. 13). Na gładkiej ścianie utworzona została powierzchnia o geometrycznym wzorze nawiązującym do tradycyjnej sztuki origami.
Fot. 13. Tokio – „Bottega Veneta Ginza”
Fot. 14. Tokio – „Vacheron Constantin Ginza”, 2021
Podobny wzór kraty widać na elewacji głównej siedziby najstarszego producenta zegarków – „Vacheron Constantin Ginza” (Vuashuron Konsutantan Ginza butikku; 2021). Sklep zajmuje dwie kondygnacje w budynku „Tenshōdō Building” (Tenshōdō biru) na Ginzie.
Dzięki nowej elewacji obiekt, mimo prostopadłościennego kształtu, sprawia wrażenie dynamicznej bryły (fot. 14). Budynek pokryty mozaiką ma przeszklony narożnik, który jest atrakcyjnym elementem architektonicznym. Mozaika nawiązuje do kształtu krzyża maltańskiego, który jest znakiem firmowym Vacheron Constantin. Szklane ściany osłonowe na parterze są całkowicie przezierne i integrują sklep z ulicą (fot. 15).
Fot. 15. „Vacheron Constantin Ginza” – detal
drugiej stronie ulicy, po przekątnej w stosunku do sklepu „Prada Aoyama” (Purada Aoyama-ten; 2004) tych samych autorów, który wyróżnia się także swoją szklaną architekturą (fot. 35, fot. 36; [2]). W przeciwieństwie do przezroczystości całkowicie przeszklonego budynku firmy Prada, dyskretna metaliczna powierzchnia fasady „Miu Miu Aoyama” jest mało przejrzysta, co nadaje jej także bardziej intymny charakter (fot. 17).
Architekci, zamiast podobnie jak „Pradę” wyróżnić budynek i stworzyć wokół niego wolną, odrębną przestrzeń kontrastującą z chaosem przestrzennym ulicy Aoyama-dōri, wykreowali obiekt przypominający bardziej dom niż sklep, a także będący bardziej ukryty niż otwarty, bardziej dyskretny niż ekstrawagancki, oraz bardziej nieprzejrzysty niż przezroczysty [10]. Szklane ściany osłonowe mają właściwości refleksyjne i zamiast oczekiwanej przezroczystości widzowie spotykają się z autorefleksją. Muszą zaglądać do środka, aby zorientować się, że jest to sklep.
Fot. 16. Tokio – „Miu Miu Aoyama”, 2015
Fot. 17. „Miu Miu Aoyama” – detal elewacji i dachu
Fot. 18. Tokio – „Sumida Hokusai Museum”, 2016
Fot. 19. „Sumida Hokusai Museum” – detal przeszklenia
Po oszlifowaniu powierzchni przezroczystych płyt akrylowych o grubości 29 mm wypolerowano je ręcznie, a następnie płytki te nałożono na półprzezroczysty akryl o grubości 5 mm z wydrukowanymi obrazami przetworzonymi w 3D. Rezultatem jest fasada, która rzuca obraz drapowanych tkanin sukienek, które postrzega się jako „falujące” [12]. Fasada, która jest także podświetlana oświetleniem LED, wyraża również rytm utworzony przez ramy paneli. Na parterze jest przezierna szklana ściana osłonowa, poprzez którą widać wnętrza sklepu.
Podobnie pionowy rytm podkreśla również zaprojektowana przez Kajimę Design elewacja „Céline Ginza” (Serīnu Ginza; 2017). Wykonana z dużych płytek terakoty w kształcie litery C odznacza się delikatną ekspresją kolorów, które różnią się w zależności od wykonanej ręcznie glazury (fot. 22). Pod spodem znajdują się przezierne szyby. Projekt elewacji odwołując się do lokalnych materiałów z prefektury Gifu oraz mistrzostwa ręcznej pracy rzemieślników, której zasady przekazywane są z pokolenia na pokolenie, nawiązuje tutaj do koncepcji „miejsca” i „czasu” [13]. Fasada sklepu Céline, podobnie jak Diora, wyróżnia się też głębią.
Fot. 20. Tokio – „Ginza Six”, 2017 – elewacje, „Maison Christian Dior Ginza” i „Céline Ginza”
Fot. 24. „Suntory Museum of Art” – detal fasady
Ceramika odzwierciedla charakter ekspozycji muzealnych. Cienkie płytki ceramiczne zostały wzmocnione aluminiowymi wytłoczkami, co pozwoliło na zastosowanie niewielkich krawędzi detali (fot. 24). Szkło ścian osłonowych w połączeniu z delikatną porcelaną tworzy wrażenie przezroczystości.
We wnętrzach są także odniesienia do tradycji w postaci drewna (np. podłoga z białego dębu z przetworzonych beczek po whisky Suntory oraz ekrany z drewna paulowni, z którego wykonywane są komody do przechowywania kimon) czy papieru washi, który tworząc naturalne ciepło, wpuszcza jednocześnie delikatne światło. Szkło ściany podzielonej pionowymi żaluzjami ma właściwości refleksyjne i odbija na elewacji otaczające drzewa. C.d.n.
dr Ewa Maria Kido
Bibliografia
Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne |
