Zasady ogólne dotyczące wyjść ewakuacyjnych zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690 + zmiany) oraz w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 roku w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 121, poz. 1138).

 

Zasady ogólne dotyczące wyjść ewakuacyjnych 
Zgodnie z warunkami technicznymi, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie wymagane jest aby budynki i urządzenia z nimi związane były zaprojektowane i wykonane w sposób zapewniający w razie pożaru możliwość ewakuacji ludzi.

Drzwi stanowiące wyjścia ewakuacyjne z pomieszczenia, w którym może przebywać jednocześnie więcej niż 300 osób oraz drzwi umieszczone na drodze ewakuacyjnej z tego pomieszczenia, powinny być wyposażone w urządzenia przeciwpaniczne.

Pod pojęciem urządzeń przeciwpanicznych rozumie się specjalne urządzenia, instalowane na drzwiach ewakuacyjnych, umożliwiające łatwe i pewne otwarcie drzwi od wewnątrz pomieszczenia, zgodnie z kierunkiem ewakuacji ludzi na korytarzach lub klatkach schodowych, bez względu na blokady i zamki uniemożliwiające otwarcie tych drzwi od zewnątrz.

W obiektach przeznaczonych na pobyt ludzi zabronione jest zamykanie drzwi na drogach ewakuacyjnych w sposób uniemożliwiający ich natychmiastowe użycie, a także uniemożliwianie lub ograniczenie dostępu do wyjść ewakuacyjnych.

Stosowanie na drogach ewakuacyjnychdrzwi rozsuwanych może mieć miejsce jeżeli te drzwi przeznaczone są nie tylko do celów ewakuacyjnych a ich konstrukcja zapewnia:
. otwieranie automatyczne (napęd elektromechaniczny) i ręczne bez możliwości ich blokowania (utrzymania w stanie zamkniętym), 
. samoczynne rozsunięcie skrzydeł drzwi i pozostanie w pozycji otwartej w razie pożaru lub awarii drzwi.

Jeżeli drzwi przesuwne z napędem elektromechanicznym stanowią jedyne wyjście ewakuacyjne z pomieszczenia, w którym może przebywać więcej niż 300 osób, albo są zabudowane na drodze ewakuacyjnej z takiego pomieszczenia, to wymagane jest aby napęd tych drzwi był wyposażony dodatkowo w system okuć przeciwpanicznych.

Okucia przeciwpaniczne do drzwi przesuwnych pozwalają na rozwarcie skrzydeł przesuwnych pod wpływem niewielkiej siły wywieranej na skrzydło.

Możliwość rozwarcia przez wypchnięcie dotyczy skrzydeł przesuwnych drzwi jak również naświetli bocznych.

Przykładowe rozwiązanie drzwi dwuskrzydłowych przesuwnych z naświetlami bocznymi wyposażonych w system ewakuacyjny okuć przeciwpanicznych przedstawiono na rys. 1 i 2.

 

 
ewakuacyjne drzwi
 
ewakuacyjne drzwi
 Rys. 1. Przykładowe rozwiązanie drzwi dwuskrzydłowych z naświetlami bocznymi, wyposażonych w system ewakuacyjny

 

Urządzenia techniczne służące do ewakuacji ludzi należy użytkować i utrzymywać w stanie zgodnym z warunkami technicznymi i wymaganiami ustalonymi przez producenta, w szczególności należy poddawać je okresowym przeglądom i konserwacji.

Ogólne wymagania dotyczące wyjść ewakuacyjnych są źródłem konfliktu pomiędzy służbami odpowiedzialnymi za zabezpieczenie mienia przed kradzieżą a służbami zajmującymi się bezpieczeństwem pożarowym.

Ze względu na bezpieczeństwo pożarowe, drzwi na drogach ewakuacyjnych od strony ewakuacji powinny mieć funkcje umożliwiające ich otwarcie w każdej sytuacji i niezależnie od pory dnia i innych uwarunkowań, bez potrzeby posiadania klucza lub przedmiotu, który go zastępuje.

 

 ewakuacyjne drzwi
 Rys. 2. Drzwi przesuwne z funkcją przeciwpaniczną

Nieuzasadnione użycie takich drzwi powoduje, że drzwi przestają być przegrodą ograniczającą dostęp od strony zewnętrznej, co może skutkować, że do zabezpieczonego pomieszczenia mogą mieć dostęp osoby nieuprawnione, w tym zajmujące się kradzieżą. Rozwiązaniem problemu zabezpieczenia mienia przed kradzieżą przez wyjścia ewakuacyjne jest zastosowanie jednostki centralnego zarządzania wyjściami ewakuacyjnymi, pozwalającej na kontrolę i nadzorowanie wszystkich takich wyjść w danym obiekcie.

System ten może współpracować z instalacją sygnalizacji pożaru, który w razie pożaru spowoduje otwarcie wyjść ewakuacyjnych a także stwarza możliwość natychmiastowego odblokowania całej strefy za pomocą przycisku na jednostce centralnej. Sytuacji użycia drzwi ewakuacyjnych mogą towarzyszyć elementy sygnalizacji dźwiękowej i świetlnej, zainstalowane obok każdego zarządzanego wyjścia.

Polecenia otwierania drzwi przesyłane przez system centralnego zarządzania wyjściami ewakuacyjnymi powinny posiadać najwyższy priorytet dla każdego sterowalnego elementu zabezpieczenia przeciwpożarowego.

Rozwiązywanie konfliktu interesów związanych z bezpieczeństwem przeciwpożarowym i ochroną mienia przed kradzieżą przez unieruchamianie urządzeń służących ewakuacji przy pomocy mechanicznych blokad pod postacią kłódek i łańcuchów lub zamknięć linkowych jest działaniem niedopuszczalnym. Działania takie naruszają postanowienia wynikające z ustawy Prawo budowlane zgodnie z którym obiekt budowlany należy użytkować w sposób zgodny z jego przeznaczeniem oraz utrzymywać w należytym stanie technicznym, nie dopuszczając do pogorszenia jego właściwości technicznej i użytkowej, w szczególności w zakresie związanym z wymaganiami podstawowymi, do których należą bezpieczeństwo pożarowe i bezpieczeństwo użytkowania.



Europejskie normy zharmonizowane na okucia ewakuacyjne i przeciwpaniczne
Na liście norm zharmonizowanych z dyrektywą 89/106/EWG dotycząca wyrobów budowlanych znajdują się następujące zamknięcia do drzwi ewakuacyjnych.

PN-EN 179:1991/A1:2002 Okucia budowlane. Zamknięcia awaryjne do wyjść uruchamiane klamką lub płytką naciskową. Wymagania i metody badań.

PN-EN 1125:1999/A1:2002 Okucia budowlane. Zamknięcia przeciwpaniczne do wyjść uruchamiane prętem poziomym. Wymagania i metody badań.

PN-EN 1935-2003. Okucia budowlane. Zawiasy jednoosiowe. Wymagania i metody badań.

Drzwi wyjść ewakuacyjnych powinny być wyposażone w okucia odpowiadające wymaganiom w/w norm europejskich wdrożonych do zbioru polskich norm.

Zasada działania zamknięć awaryjnych i zamknięć przeciwpanicznych jest taka sama i polega w obydwu przypadkach na tym, że od strony ewakuacji (od strony wewnętrznej) uruchomienie i odblokowanie zamka jest możliwe w każdej sytuacji, bez posiadania przynależnego klucza lub innego przedmiotu, który go zastępuje. Dostęp od strony zewnętrznej pomieszczenia wtedy, gdy zamek jest zamknięty na klucz, nie jest możliwy.

Wyróżnikiem dla zamknięć awaryjnych i przeciwpanicznych jest element wykonawczy, służący do uruchomienia i odblokowania zamknięcia.

W przypadku zamknięć awaryjnych jest nim klamka, a w przypadku zamknięć przeciwpanicznych dźwignia panikowa, zdolna do odblokowania drzwi również w sytuacji naporu tłumu osób zamierzających się ewakuować.

Drzwi ewakuacyjne oraz awaryjne, niezależnie od wyposażenia, sposobu otwierania (rozwierane, przesuwne) oraz użytych środków do ich otwierania i zamykania (otwieranie ręczne, otwieranie przez napęd elektromechaniczny), podlegają ocenie zgodności w systemie 1, polegającym na certyfikacji wyrobu, przeprowadzonej przez akredytowaną/notyfikowaną jednostkę certyfikującą wyroby budowlane.

Niezależnie od obowiązku przeprowadzenia certyfikacji elementu otworowego jakim są drzwi ewakuacyjne, procesowi potwierdzenia zgodności na drodze certyfikacji podlegają również okucia stosowane do tych drzwi, a w szczególności zamknięcia awaryjne i przeciwpaniczne, zawiasy oraz napędy z funkcją antypaniczną.

Inwestorzy, wykonawcy i zarządcy obiektów budowlanych powinni wymagać od dostawcy drzwi ewakuacyjnych i awaryjnych deklarowania ich zgodności na drodze certyfikacji oraz stosowania do produkcji tych drzwi certyfikowanych okuć, dla których producent wydał wymaganą deklarację zgodności.

W deklaracji zgodności dla tych wyrobów powinien być podany numer certyfikatu oraz nazwa akredytowanej/notyfikowanej jednostki certyfikującej, która udzieliła certyfikacji.

Same wyroby powinny być oznakowane znakiem budowlanym lub znakiem a oznakowaniu powinna towarzyszyć odpowiednia informacja, której zakres określony jest w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 11.08.2004 roku w sprawie sposobów deklarowania zgodności wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym.

Wyjścia ewakuacyjne, a ochrona obiektu przed nadużyciem (kradzieżą, wandalizmem) Zarządcy starają się tak zabezpieczyć drzwi ewakuacyjne aby osoby niepowołane nie miały możliwości wejścia z zewnątrz do obiektu lub też, aby nie miały możliwości samowolnego niekontrolowanego opuszczenia go.

Ten cel bywa osiągany poprzez różne działania, zaczynając od rozwiązań najzwyczajniej prymitywnych po rozwiązania profesjonalne, technicznie zaawansowane, które nie naruszają podstawowej funkcji jaką mają pełnić wyjścia ewakuacyjne, polegającej na niczym nieograniczonej możliwości bezpiecznego opuszczenia strefy zagrożenia objętej  pożarem lub paniką, w sposób nie wymagający posiadania klucza lub przedmiotu, który go zastępuje.

Rozwiązaniem w tym obszarze, które w żadnym przypadku nie powinno mieć miejsca, jest blokowanie zamknięć awaryjnych przy pomocy kłódek, łańcuchów, zamknięć linkowych podobnych do stosowanych do zabezpieczenia przed kradzieżą rowerów, itp. rozwiązań.

Zamknięcia awaryjne i ewakuacyjne są kosztownymi wyrobami o zaawansowanych technicznie rozwiązaniach i ograniczenie ich funkcji przez powyższe działania jest bezsensownym marnotrawstwem, jak też poważnym naruszeniem prawa budowlanego, które powinno być bezwzględnie karane.

Działania takie są także zagrożeniem dla życia lub zdrowia ludzi, którzy w sytuacji paniki lub potrzeby ewakuacji nie będą w stanie uruchomić wyjść ewakuacyjnych. Swobodna i nieskomplikowana ewakuacja z równoczesnym zapewnieniem kontroli użycia wyjść będzie zapewniona, jeżeli zostanie zastosowany system zarządzania i nadzoru wyjściami ewakuacyjnymi.

Istotą tego systemu jest zastosowanie urządzeń blokujących ruch klamki lub pręta uruchamiającego zamknięcie przeciwpanikowe od strony ewakuacji, które można w każdej sytuacji zwolnić przez naciśnięcie na przycisk zwolnienia blokady kontrolera wyjść, co powoduje natychmiastowe odblokowanie drzwi z równoczesnym przekazaniem obsłudze lub służbom nadzoru informacji o użyciu danych drzwi ewakuacyjnych oraz fakcie, że drzwi te są otwarte i nie zabezpieczają chronionego pomieszczenia przed dostępem osób z zewnątrz .


Informacja ta może być przekazywana w kilku opcjach:
. przez sygnał dźwiękowy, pochodzący od załączanej syreny alarmowej umieszczonej bezpośrednio w obudowie kontrolera;
. przez sygnał dźwiękowy syreny alarmowej i/lub sygnał świetlny z odbiornikiem sygnału, zawieszonej na ścianie, załączanej na drodze sygnału od nadajnika do odbiornika drogą radiową, przy czym nadajnik sygnału umieszczony jest w obudowie kontrolera.

Zwalnianie kontrolera wyjść ewakuacyjnych poza opcją ręcznego użycia przycisku znajdującego się na korpusie kontrolera może także następować na drodze zdalnego sterowania:
. przez elektrospust uruchamiany sygnałami od czujek przeciwpożarowych reagujących na dym lub temperaturę, z równoczesnym załączeniem syreny alarmowej i/lub sygnalizacji świetlnej;
. przez uruchomienie ręczne na stanowisku zarządzania ochroną obiektu na drodze bezprzewodowej, za pomocą sygnału radiowego z równoczesnym załączeniem sygnału dźwiękowego i/lub świetlnego.

Drzwi ewakuacyjne wyposażone w zamknięcie awaryjne lub przeciwpaniczne, zablokowane przy pomocy użycia kontrolera wyjść, który w sposób mechaniczny blokuje ruch klamki lub dźwigni panicznej, nie mogą być w żaden sposób uruchomione od strony zewnętrznej przez osoby nieupoważnione.

Przykładowe zastosowanie kontrolera wyjść ewakuacyjnych przedstawiono na rys. 3.

 
ewakuacyjne drzwi
 Rys. 3. Kontroler wyjść ewakuacyjnych zamontowany na skrzydle drzwiowym
1 – klamka, 2 – przycisk zwalniający, 3 – zamek wyłączający syrenę alarmową i blokujący urządzenie w stanie czuwania, 4 – osłona kontrolera, 5 – syrena

 

Dostępne są także inne rozwiązania zdalnego nadzorowania użycia drzwi ewakuacyjnych z wykorzystaniem kontaktronów, elektromagnetycznych blokad drzwi w stanie zamkniętym itp. rozwiązań.

W takich sytuacjach system ochrony dróg ewakuacyjnych powinien zapewniać, że drzwi ewakuacyjne otworzą się szybko i pewnie w przypadku konieczności ewakuacji, a jednocześnie muszą być zastosowane takie środki ostrożności, które pozwolą uniknąć nadużyć (niekontrolowane wejście, kradzież).

Najczęściej każdy taki system tworzą trzy podstawowe moduły, a mianowicie: terminal drzwiowy, elektroblokada i moduł centrali zasilająco-koordunującej, które zapewniają bezpieczne wyjście ewakuacyjne i solidną kontrolę dostępu.

Moduł elektroblokady zapewnia, że drzwi ewakuacyjne są zawsze zablokowane. Tylko autoryzowane osoby mogą przejść bez wszczynania alarmu. W przypadku ewakuacji, drzwi są bezzwłocznie zwalniane po naciśnięciu przycisku ewakuacyjnego w terminalu drzwiowym i zdolne do otwarcia.

Moduł centrali pozwala na koordynację całego procesu ewakuacji w obiekcie, w połączeniu  z systemem przeciwpożarowym.

System ochrony dróg ewakuacyjnych może współdziałać z zamkami przeciwpanicznymi lub ewakuacyjnymi, pozwalając na uzyskanie rozbudowanej funkcji użytkowej, która powoduje, że wyjścia ewakuacyjne są dostępne z obu stron dla uprawnionych użytkowników, a dla pozostałych osób zablokowane. Panel sterujący systemu pozwala na kontrolowanie i monitorowanie systemu z pomieszczenia ochrony i nadzoru obiektu.

Modułowy system ochrony dróg ewakuacyjnych oraz kontroler wyjść ewakuacyjnych jako rozwiązania mechaniczno-elektroniczne są oceniane jako optymalne rozwiązania, które gwarantują sprawną ewakuację i zapewniają niezbędną ochronę obiektu przed nadużyciami (kradzieże i wandalizm).



Podsumowanie
Drogi i wyjścia ewakuacyjne powinny umożliwiać szybkie i bezpieczne opuszczenie strefy zagrożenia objętego pożarem lub paniką.

Obiekty użyteczności publicznej, centra handlowe, szpitale, targi, hotele, lotniska gromadzą większą ilość osób. Przebywające tam osoby powinny mieć zapewnianą stałą możliwość łatwego otwarcia drzwi, zgodnie z kierunkiem ewakuacji, bez użycia klucza lub innego przedmiotu, który go zastępuje.

Równocześnie wyjścia ewakuacyjne muszą chronić mienie i obiekt przed nadużyciami typu kradzieże i wandalizm.

Zarządcy obiektów starają się tak zabezpieczyć drzwi ewakuacyjne, aby osoby niepowołane nie miały możliwości wejścia z zewnątrz do obiektu oraz aby nie miały możliwości opuszczenia go bez wiedzy służb nadzoru i zarządzania ochroną budynku.

Działania prowadzone w tym obszarze przez zarządców nie mogą powodować naruszenia przepisów techniczno-prawnych wynikający z ustawy Prawo budowlane i rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków i innych obiektów budowlanych i terenów.

Zastosowane zamknięcia awaryjne i przeciwpanikowe oraz urządzenia kontroli ich użycia, a także kompletne drzwi, powinny być oznakowane znakiem budowlanym lub znakiem CE, po wydaniu przez producenta deklaracji zgodności i dokonaniu certyfikacji tych wyrobów, potwierdzających ich zgodność z istniejącymi specyfikacjami technicznymi, którymi są Europejskie Normy zharmonizowane, wdrożone do zbioru Polskich
Norm.

Zamknięcia awaryjne przeciwpanikowe oraz urządzenia kontroli powinny być utrzymywane przez zarządcę w stanie zgodnym z warunkami technicznymi i poddawane okresowym przeglądom i konserwacji zgodnie z warunkami określonymi przez wytwórcę.

Wszystkie działania związane z przeglądami okresowymi i czynnościami dotyczącymi konserwacji powinny być odnotowane w stosownej dokumentacji.

 

mgr inż. Stanisław Baraniak
ITB Oddział Wielkopolski w Poznaniu

 

Literatura
1. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16.06.2003 roku w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków i innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. nr 121, poz. 1138).
2. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 roku w sprawie warunków jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. nr 75, poz. 690+zmiany).
3. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 roku (Dz.U. nr 106, poz. 1126 z 2000 r. + zmiany). 4. PN-EN 179:1999/A1:2002 Okucia budowlane. Zamknięcia awaryjne do wyjść uruchamiane klamką lub płytką naciskową. Wymagania i metody badań.
5. PN-EN 1125:1999/A1:2002 Okucia budowlane. Zamknięcia przeciwpaniczne do wyjść uruchamiane prętem poziomym. Wymagania i metody badań.
6. PN-EN 1935:2003 Okucia budowlane. Zawiasy jednoosiowe. Wymagania i metody badań. 

więcej informacji: Świat Szkła 9/2006

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.