Kilkanaście ostatnich lat ubiegłego wieku charakteryzowało się miedzy innymi istotnym zwiększeniem zakresu stosowania różnego rodzaju dodatkowych przekryć ochronnych otworów okiennych i drzwiowych w budynkach. Wyroby te, usytuowane zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz obiektów, chronią pomieszczenia lub ich najbliższe otoczenie przed niekorzystnym oddziaływaniem warunków atmosferycznych (słońce, deszcz, wiatr). Ze względu na rosnącą liczbę realizowanych obiektów, zawierających maksymalną ilość przeszkleń, produkcja wyrobów budowlanych związanych z powyżej wymienioną ochroną wyraźnie wzrosła i to w zakresie ilości jak i różnorodności rozwiązań konstrukcyjnych.

Wprowadzenie
Powstała więc potrzeba opracowania dla tej grupy wyrobów budowlanych jednolitych wymagań i metod badań, usystematyzowania i ujednolicenia nazw oraz określenia klas odporności, trwałości, dokładności wykonania itp.

Dla zrealizowania tych zadań, wynikających z jednej strony z wymagań klienta i użytkownika, a z drugiej strony z potrzeb producenta i montażysty, niezbędna stała się normalizacja tych zagadnień w skali europejskiej.

W tym celu Komisja Europejska udzieliła Europejskiemu Komitetowi Normalizacyjnemu (CEN) mandat M/101 (CONSTRUCT 94/125) na opracowanie europejskich norm zharmonizowanych na „drzwi, okna, żaluzje, bramy i związane z nimi okucia”. Na tej podstawie, działający w ramach CEN Komitet Techniczny TC 33 „Drzwi, okna, żaluzje, okucia budowlane i ściany osłonowe” opracował serię projektów norm europejskich dotyczących żaluzji oraz zasłon zewnętrznych i wewnętrznych.

Do końca września 2005 roku polski Komitet Normalizacyjny wdrożył do swego katalogu kolejne normy ustanowione przez CEN a dotyczące żaluzji oraz zasłon).


Z norm europejskich wdrożonych już do katalogu Polskich Norm jako najważniejsze uznać należy:
. normę terminologiczną – PN-EN (U) 13561:2005,
. normy wyrobu, określające wymagania eksploatacyjne łącznie z bezpieczeństwem:
. żaluzji – PN-EN (U) 13659:2005,
. zasłon zewnętrznych – PN-EN (U) 13561:2005,
. zasłon wewnętrznych – PN-EN (U) 13120:2005.

Pierwsza z wymienionych norm, nie podlegająca harmonizacji, zawiera terminy i definicje wszystkich typów żaluzji i zasłon oraz porządkuje techniczne nazewnictwo obowiązujące na rynku tych wyrobów.

Pozostałe normy są zharmonizowane i poza wymaganiami oraz klasyfikacją zawierają załączniki harmonizacyjne, system oceny zgodności i określają zasady oznakowania wyrobów znakiem CE.

Normy dotyczące wyrobu posiadają jednak wyróżnik (U), co oznacza, że wydano je tylko w języku oryginału (niemieckim, francuskim i angielskim).

Żaluzje zewnętrzne
Norma PN-EN (U) 13659:2005 podaje wymagania eksploatacyjne, które powinny być spełnione przez żaluzje zamontowane w budynku. W normie uwzględniono również znaczące zagrożenia dotyczące konstrukcji, transportu, instalowania, działania i konserwacji żaluzji.

Przedstawiona norma ma zastosowanie do wszystkich żaluzji, jak również wyrobów podobnych, niezależnie od ich zastosowania i rodzaju użytych do ich wykonania materiałów.

Są to następujące wyroby:
. żaluzje listewkowe zewnętrzne,
. żaluzje zwijane zwane także roletami,
. okiennice rozwierane, składane, harmonijkowe i przesuwne.

Powyższe wyroby mogą być uruchamiane ręcznie, z zastosowaniem sprężyny kompensacyjnej lub bez niej, albo za pomocą silnika elektrycznego (wyroby z napędem).

Dodać tutaj należy, że dotychczas w ustawodawstwie polskim okiennice rozwierane (najczęściej występujące) były umieszczone w „wykazie wyrobów budowlanych nie mających istotnego wpływu na spełnienie wymagań podstawowych oraz wyrobów wytwarzanych i stosowanych według uznanych zasad sztuki budowlanej”, będącym załącznikiem do rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracyjnych z dnia 24 lipca 1998 r.

(Dz. u. Nr 99, poz. 637). W związku z tym nie wymagały żadnych dokumentów dopuszczających do obrotu i stosowania w budownictwie jak np. deklaracja zgodności z Polska Normą wyrobu lub Aprobatą Techniczną. Wraz z wejściem w życie omawianej normy sytuacja ulega diametralnej zmianie i okiennice podlegają wymaganiu oznakowania znakiem budowlanym i związanej z tym procedurze.

Norma PN-EN (U) 13659:2005 określa:
. odporność na obciążenie wiatrem i śniegiem,
. siłę operacyjna i konstrukcję mechanizmu sterującego,
. niewłaściwe użytkowanie i odporność mechanizmu blokującego,
. trwałość mechaniczną (powtarzalne cykle robocze),
. odporność na uderzenia,
. bezpieczeństwo użytkowania,
. zagadnienia higieny, zdrowia i środowiska,
. tolerancje wymiarowe,
. zagadnienia dostawy i składowania,
. informacje dotyczące użytkowania,
. ocenę zgodności.

Posiada także załączniki, z których najważniejszy jest ZA, odnoszący się do postanowień dyrektywy Unii Europejskiej 89/106/EEC „wyroby budowlane”.

Załącznik informuje że norma została opracowana na podstawie Mandatu M/101 „Drzwi, okna, żaluzje, bramy, związane z nimi okucia”. Potwierdza też, że spełnienie wymagań normy daje podstawę domniemania przydatności żaluzji i okiennic do zamierzonego ich stosowania.

Zawiera również ostrzeżenie, że do wyrobów objętych zakresem omawianej normy europejskiej mogą mieć zastosowanie inne wymagania i inne dyrektywy Unii Europejskiej.

W załączniku określono, że obligatoryjnym (podstawowym) wymaganiem, jaki powinny spełniać żaluzje i okiennice objęte normą PN EN (U) 13659:2005, jest odporność na działanie wiatru w deklarowanej przez producenta klasie. Załącznik podaje również procedurę poświadczania zgodności żaluzji i okiennic. Zgodnie z decyzją Komisji Europejskiej (99/93/WE) i załącznikiem III do mandatu M/101 do wyrobów objętych tą normą należy stosować system 4. oceny zgodności.

System 4. polega na deklarowaniu zgodności wyrobu przez producenta na podstawie:
. wstępnego badania typu prowadzonego przez producenta,
. zakładowej kontroli produkcji.

Występują więc w tym przypadku tylko zadania dla producenta, bez konieczności angażowania jednostki akredytowanej. Jeżeli jednak producent nie ma możliwości przeprowadzenia badań typu, powinien zlecić ich przeprowadzenie akredytowanemu laboratorium. Po spełnieniu wymagań wynikających z systemu oceny zgodności producent powinien wydać deklarację zgodności, upoważniającą do oznakowania wyrobu znakiem CE.

Dokument ten powinien być przedstawiony w języku państwa członkowskiego UE, w którym wyrób będzie użytkowany.
Załącznik ZB stanowi, że odpowiednie rozdziały normy PN-EN (U) 13659:2005 dotyczące żaluzji i okiennic z napędem mechanicznym są zharmonizowane z postanowieniami innej Dyrektywy „nowego podejścia” 98/37/EEC Bezpieczeństwo maszyn.

Zasłony zewnętrzne
W normie PN-EN (U) 13561:2005 podano wymagania eksploatacyjne, które powinny być spełnione przez zasłony zewnętrzne zamontowane w budynku oraz uwzględniono zagrożenia, które wynikają z konstrukcji, transportu, instalowania i konserwacji.

Powyższa norma ma zastosowanie do poniżej wymienionych zasłon zewnętrznych jak również wyrobów podobnych, niezależnie od ich konstrukcji i rodzaju użytych materiałów:
l markiz z ramionami składanymi, nożycowymi, odchylanymi i wodzonymi,
l markiz pionowych, fasadowych, werandowych i koszowych,
l markiz do okien dachowych,
l moskitier,
l osłon przeciwsłonecznych poziomych i pionowych.

Mogą to być wyroby uruchamiane ręcznie, z zastosowaniem sprężyny kompensacyjnej lub bez niej, a także za pomocą silnika elektrycznego.

Stwierdzić tutaj także należy, że dotychczas osłony przeciwsłoneczne określano jako żaluzje budowlane zewnętrzne stałe aluminiowe lub stalowe (SWW 0624-441 i SWW 0625-441) i w związku z tym, na podstawie „wykazu wyrobów budowlanych nie mających istotnego wpływu na spełnienie wymagań podstawowych...” nie wymagały procedury dopuszczającej do obrotu i stosowania w budownictwie”.

Norma PN-EN (U) 13561:2005 zmienia ten stan prawny i osłony przeciwsłoneczne podlegają rygorom dopuszczenia do obrotu i stosowania na zasadach określonych w ustawie o wyrobach budowlanych.

Powyższa norma określa:
. odporność na obciążenie wiatrem, śniegiem i nagromadzoną wodą,
. siłę operacyjną i konstrukcję mechanizmu sterującego,
. działanie w warunkach mrozu i niewłaściwe użytkowanie,
. trwałość mechaniczną (powtarzalne cykle robocze),
. bezpieczeństwo użytkowania,
. zagadnienia higieny, zdrowia i środowiska,
. informację dotyczącą użytkowania,
. ocenę zgodności.

W normie podano także, że nie obejmuje ona odporności na obciążenie wiatrem wyrobów stałych i półstałych jak np. markiz koszowych i osłon przeciwsłonecznych. Dodano jednak, że wyroby te nie są zwolnione od wymagań dotyczących odporności na obciążenie wiatrem, mimo że do chwili obecnej nie została ustalona żadna metoda badania.

W związku z powyższym producent dokonujący ocenę zgodności z normą PN-EN (U) 13561:2005 musi sam ustalić wymagania i metodykę badań dotyczących obciążenia wiatrem markiz koszowych lub osłon przeciwsłonecznych.

Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Przemysłu Elementów Wyposażenia Budownictwa „METALPAST” z Poznania, udzielający aprobaty techniczne na osłony przeciwsłoneczne, stosował wymagania i badania ujęte w normie na żaluzje tj. PN-EN (U) 13659:2005. Prezentowana norma, dotycząca zasłon zewnętrznych również posiada załączniki, w tym ZA, odnoszący się do dyrektywy 89/106/EEC. Są tam zapisy analogiczne jak w normie PN EN (U) 13659:2005.

Zasłony wewnętrzne
Ostatnią z serii norm wyrobu dotyczących żaluzji i zasłon jest PN-EN (U) 13120:2005, która, tak jak dwie poprzednie, podaje wymagania eksploatacyjne z uwzględnieniem ewentualnych zagrożeń, które powinny być spełniane przez zasłony wewnętrzne.

Norma obejmuje wyroby stosowane tylko wewnątrz budynków  i są to:
. żaluzje listewkowe wewnętrzne, w tym również międzyszybowe,
. zasłony pionowe, zwijane, fałdowane, zaciemniające i przyciemniające.

Przy zasłonach wewnętrznych występuje podobny problem jak przy omawianych już żaluzjach i zasłonach zewnętrznych, tj. ujęcie żaluzji wewnętrznych i międzyszybowych w dotychczasowym „wykazie wyrobów budowlanych nie mających istotnego wpływu na spełnienie wymagań podstawowych...”. Zwalniało to te wyroby z obowiązku posiadania dokumentów dopuszczających do obrotu i stosowania w budownictwie na podstawie deklaracji zgodności z Polska Normą wyrobu lub aprobatą techniczną.

Z chwilą wprowadzenia normy europejskiej PN-EN (U) 13120:2005 sytuacja ulega zmianie, gdyż zostają określone wymagania i ustalony system oceny zgodności. Będzie to jednak dotyczyć głównie wyrobów wyposażonych w napęd mechaniczny, gdyż tylko dla takich ustalono system oceny zgodności. Umożliwi to jednak znakowanie tych wyrobów (po dokonaniu oceny zgodności) znakiem CE, co pozwoli na ich wprowadzenie na całym obszarze Unii Europejskiej.

Omawiana norma zawiera wymagania, właściwości, informacje i załączniki zbieżne z przedstawionymi już przy prezentowaniu norm PN-EN (U) 13659:2005 i PN-EN (U) 13561:2005.

inż. Zbigniew Czajka
COBR PEWB „Metalplast” Poznań

więcej informacji: Świat Szkła 11/2005

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.