Właściwie dobrane i usytuowane w oknach uszczelki gwarantują zachowanie odpowiedniej izolacyjności termicznej, wpływającej na zmniejszenie strat energii cieplnej w budynkach. Jednocześnie zabezpieczają przed możliwością wnikania wilgoci i hałasu oraz ograniczają nadmierną infiltrację powietrza w pomieszczeniach.

 

Dostępne są coraz nowocześniejsze rozwiązania uszczelek okiennych, charakteryzujących się wyższą wytrzymałością, a także korzystniejszymi parametrami użytkowymi.

 

 

Problematyka szczelności okien
Oknem nazywamy wyrób budowlany zamykający otwór w ścianie i umożliwiający doświetlenie pomieszczenia oraz jego wentylację, przy czym ostatnia funkcja dotyczy jedynie okna otwieranego. W skład takiego okna wchodzi co najmniej jedna część ruchoma określana jako skrzydło (zazwyczaj przeszklona), oraz część nieruchoma – ościeżnica.

 

Budowlane wyroby otworowe, w tym okna, podlegają wymaganiom normy zharmonizowanej PN-EN14351-1:2006+A1:2010 Okna i drzwi. Norma wyrobu, właściwości eksploatacyjne. Część 1: Okna i drzwi zewnętrzne bez właściwości dotyczących odporności ogniowej i/lub dymoszczelności. Wynikają z niej konieczne do spełnienia, m.in. przez okno, właściwości, na które jego uszczelnienie ma bardzo duży wpływ.

 

W problematyce szczelności okien decydujące znaczenie mają dwa zagadnienia:
- szczelność samego okna,
- szczelność związana z osadzeniem i zamocowaniem w otworze ściennym. Niniejsza publikacja odnosi się tylko do zagadnień związanych z elementami zapewniającymi szczelność samych okien.

 

Do określonych w powyższej normie właściwości okien, zależnych od ich szczelności, zalicza się zasadniczo: wodoszczelność, przepuszczalność powietrza, izolacyjność akustyczną oraz odporność na wielokrotne otwieranie i zamykanie. Istotne są również wymagania odnoszące się do trwałości okien.

 

W normie znajduje się zapis, iż trwałość wodoszczelności i przepuszczalności powietrza jest zależna głównie od uszczelek, które w związku z tym powinny być wymienialne. Dodano także, iż te elementy powinny spełniać wymagania indywidualnych europejskich norm wyrobu.

 

Zadaniem instalowanych w oknach uszczelek jest mocowanie i uszczelnianie oszklenia, pełnienie roli przylgi, regulacja przepływu powietrza przez szczelin infiltracyjne itp.

 

W literaturze fachowej przyjmuje się, że uszczelki właściwie i skutecznie spełniają swoje zadania w oknie, jeżeli mają następujące cechy:
- dużą odporność na promieniowanie słoneczne (UV) i działanie innych czynników atmosferycznych jak wilgoć, para wodna, zmienna temperatura i przenikanie kurzu,
- stosowną plastyczność i elastyczność w zakresie temperatur od -50°C do +120°C,
- twardość w granicach od 40°Sh do 90°Sh,
- odporność na częste otwieranie i zamykanie okna,
- odporność na sklejanie, odbarwianie i działanie czynników chemicznych jak kwasy, ługi itp.

 

Okna, jako typowe wyroby budowlane podlegają obligatoryjnym wymaganiom zawartym w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690 z późniejszymi zmianami). Dotyczy to także problematyki szczelności okien, z czym bezpośrednio jest związany współczynnik przenikania ciepła oraz wymagania odnoszące się do izolacyjności akustycznej i wentylacji.

 

W obecnie obowiązujących warunkach technicznych, a dokładniej określając w „Załączniku 2. Wymagania izolacyjności cieplnej i inne wymagania związane z oszczędnością energii” znajduje się m.in. zapis, iż wartości współczynnika przenikania ciepła U(max) okien (z wyjątkiem połaciowych) nie mogą być większe niż 1,1 [W/(m²∙K)], a od 01.01.2021 r. nie większe niż 0,9 [W/m²∙K)]. Dla ścisłości należy dodać, że dotyczy to pomieszczeń o temperaturze obliczeniowej ti ≥ 16°C.

 

 2019 10 32 1

Rys. 1. Osadzenie uszczelek przylgowych i przyszybowych

 

2019 10 32 2

Rys. 2. Przykład zastosowania uszczelki samoprzylepnej Rys.

 

2019 10 32 3 

3. Uszczelki przylgowe do okien PCV ALUPLAST z wymiarami

 

 

(...)

 

Normy dotyczące uszczelek
Wymagania dotyczące uszczelnień wyrobów otworowych m.in. okien oraz metodyka ich badań są zawarte w grupie norm PN-EN 12365 od części 1 do 4. Najszersze z nich zastosowanie ma norma PN-EN 12365-1:2006 Okucia budowlane. Uszczelki i taśmy uszczelniające do drzwi, okien, żaluzji i ścian osłonowych. Część 1: Wymagania eksploatacyjne i klasyfikacja.

 

Do najistotniejszych wymagań zaliczyć należy konieczność dopasowania do tolerancji wymiarowych materiałów konstrukcyjnych okien, kompatybilność fizyczną i chemiczną ze stykającymi się powierzchniami, zdolność do przenoszenia naprężeń mechanicznych wywołanych normalnym użytkowaniem itp.

 

Norma zawiera także klasyfikację, wyrażoną sześciocyfrowym systemem kodowania. Podaje również metody badań, które są szczegółowo określone w poniższych normach badawczych:

- PN-EN 12365-2:2006 Okucia budowlane. Uszczelki i taśmy uszczelniające do drzwi, okien, żaluzji i ścian osłonowych. Część 2: Liniowa siła ściskająca. Metody badań,
- PN-EN 12365-3:2006 Okucia budowlane. Uszczelki i taśmy uszczelniające do drzwi, okien, żaluzji i ścian osłonowych. Część 3: Oznaczenie powrotu poodkształceniowego. Metoda badania,
- PN-EN 12365-4:2006 Okucia budowlane. Uszczelki i taśmy uszczelniające do drzwi, okien, żaluzji i ścian osłonowych. Część 4: Oznaczenie powrotu poodkształceniowego po przyspieszonym starzeniu. Metoda badania.

 

 

Rodzaje uszczelek okiennych
Uszczelką określany jest materiał uszczelniający dobrze przylegający do powierzchni dwóch elementów, których połączenie należy uszczelnić.

 

Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje tych wyrobów stosowanych w oknach:
- uszczelki przylgowe – osadzane w specjalnych kanałach kształtownika, z którego wykonuje się ramy skrzydła i ościeżnicy okna, mających za zadanie uszczelnienie styku tych elementów,
- uszczelki przyszybowe – stosowane do mocowania oszklenia, przy czym jedna z nich jest osadzana w specjalnym kanale kształtownika ramy skrzydła, a druga w kanale listwy przyszybowej, a obie mają za zadanie także uszczelnienie oszklenia, oraz w przypadku okien aluminiowych i stalowych – osłonę przed bezpośrednim stykiem szkła i metalu.

 

Sposób osadzenia uszczelek przylgowych oraz przyszybowych w przykładowym oknie aluminiowym firmy ALUPLAST ilustruje rys. 1.

 


Z kolei, ze względu na sposób budowy, w uszczelce występują: część mocująca – osadzana w specjalnym kanale kształtownika okna, oraz część uszczelniająca – opierająca się na kształtowniku, z którego wykonano okno, po jego zamknięciu. Uszczelki są osadzane częścią mocującą w kanale ramy ruchomego skrzydła oraz w kanale ramy ościeżnicy, na trwale zamocowanej w otworze okiennym. Samo osadzenie jest wykonywane zazwyczaj w sposób ciągły na całym obwodzie ramy bez naprężania, a połączenie końcówek sytuuje się w połowie długości górnego poziomego ramiaka okna.

 

Część uszczelniająca, zwana także piórem, powinna po zamknięciu okna ułożyć się na kształtowniku ramy w sposób równoległy do uszczelnianej płaszczyzny. Wymaga to dokładnego wyregulowania luzu w oknie. Uszczelki przyszybowe, stosowane także do wypełnień nieprzeźroczystych, dobiera się stosownie do grubości instalowanej tafli szklanej lub elementu wypełniającego oraz do wymiarów listew przyszybowych danego okna.

 

Poza przedstawionymi powyżej standardowo stosowanymi uszczelkami, spotykane są jeszcze wyroby specjalne, jak np. uszczelki i taśmy pęczniejące, instalowane w oknach przeciwpożarowych, charakteryzujące się procesem wielokrotnego zwiększenia swej objętości pod wpływem temperatury, powodującym powstanie niepalnej, izolującej od ognia masy.

 

Ten rodzaj uszczelek występuje zazwyczaj w formie pasków o grubości 2 mm oraz szerokości w zakresie od 10 mm do 40 mm. Ponadto występują jeszcze uszczelki samoprzylepne, przewidziane głównie do stosowania przez indywidualnych użytkowników, przeważnie do renowacji okien. Przykład zastosowania takiej uszczelki marki

 

Diall profil E pokazano na rys. 2.

 

Ze względu na rodzaj i specyfikę coraz nowocześniejszych materiałów, z jakich zbudowane są uszczelki okienne, wyspecyfikować można następujący ich podział:
- uszczelki z materiałów jednorodnych,
- uszczelki z materiałów wielokomponentowych,
- uszczelki z materiałów zintegrowanych,
- uszczelki z materiałów o różnej twardości.

 

 2019 10 32 4

Rys. 4. Uszczelka przyszybowa do okien PCV ALUPLAST z wymiarami

 

2019 10 32 5

Rys. 5. Przekrój uszczelki okiennej typu Q-Lon

 

 2019 10 32 6

Rys. 6. Budowa zamocowanej w ościeżnicy uszczelki typu Q-Lon

 

 

Podstawowe materiały służące do produkcji uszczelek

Guma
Guma jest produktem wulkanizacji kauczuku naturalnego lub syntetycznego z dodatkiem siarki, zmiękczaczy, wypełniaczy, pigmentów i innych dodatków. Stanowi tradycyjny materiał do produkcji różnego rodzaju elementów uszczelniających. Ze względu na uleganie z upływem czasu niekorzystnym zmianom tzw. procesowi starzenia, jest coraz rzadziej stosowana do produkcji uszczelek okiennych.

 


Kauczuk syntetyczny EPDM
Kauczuk syntetyczny EPDM jest terpolimerem składającym się głównie z mieszaniny monomerów etylenowo-propylenowych. Cechuje się możliwością skrajnie szybkiej wulkanizacji podczas wytłaczania profili uszczelek oraz wysoką stabilnością cieplną i odpornością na ściskanie.

 

Wyróżnia się także tzw. powrotem poodkształceniowym, polegającym na dużej zdolności do odwracalnej deformacji pod wpływem działania sił mechanicznych, bez zmiany ciągłości jego struktury. Uszczelki wykonane z tego materiału wykazują się podwyższoną odpornością na procesy starzenia, w pełni zastępując wyroby z gumy.

 

 

Termoplastychne elastomery TPE i TPE-V
Termoplastyczne elastomery TPE są zbudowane z polimerów lub ich mieszaniny, mających w temperaturze użytkowania właściwości podobne do gumy.

 

Zanikają one jednak w temperaturze przerobu, dzięki czemu jest możliwe dalsze przetwórstwo, przy czym pojawiają się znów, gdy materiał powraca do temperatury użytkowania. Wyroby wykonane z TPE cechują się m.in. bardzo korzystną udarnością i elastycznością nawet w niskiej temperaturze, wysokim pochłanianiem energii mechanicznej, dobrą odpornością na ścieranie oraz dużą elastycznością powrotu do pierwotnego kształtu.

 

Do tej grupy elastomerów zalicza się również mieszaniny polimerów i stopów sieciowanych w warunkach dynamicznych, zwanych termoplastycznymi wulkanizatami o symbolu TPE-V. Tworzywo to łączy zalety EPDM i TPE, co w wyniku daje bardzo dobrą odporność na działanie niekorzystnych czynników atmosferycznych oraz stabilność termiczną w połączeniu z odpornością na odkształcenia.

 


Plastyfikowany polichlorek winylu PVC
Jest to tworzywo termoplastyczne, z którego można łatwiej i taniej wykonywać uszczelki okienne. Warunkują to jednak odpowiednie receptury modyfikowanego polichlorku winylu z mieszaninami kauczuków nitrylowych, jako środków pozwalających otrzymanie tworzywa spełniającego wymagania uszczelnień. Uszczelki z PVC mają także wady, jak mała odporność termiczna, dość niska sprężystość i zdolność utrzymania pierwotnego kształtu oraz duży skurcz termiczny. Z tego powodu ich zakres stosowania w oknach jest dość ograniczony.

 


Materiały wielokomponentowe
Dla uzyskania lepszych parametrów wytrzymałościowych i odpornościowych uszczelek, wprowadzono rozwiązania z kombinacją wielu materiałów. Przykładem może być uszczelka o konstrukcji składającej się z pianki poliuretanowej stanowiącej jej wypełnienie, powlekanej cienką warstwą osłonową polipropylenu oraz termoplastycznego elastomeru TPE, jako elementu końcowego uszczelki.

 

Taki zestaw komponentów powoduje, że uszczelka ma świetną pamięć kształtu, bardzo niski poziom rozciągania, wysokie własności tłumiące hałas, szeroki zakres temperatury pracy itp.

 


Materiały zintegrowane
W ostatnim czasie coraz większe zastosowanie znajduje technologia instalowania uszczelek w kształtownikach okiennych wykonywanych z twardego PVC w trakcie ich wytłaczania. Procesy te są nazywane:
- koekstruzją – w przypadku aplikacji uszczelki w momencie wytłaczania kształtownika,
- postekstruzją – w przypadku aplikacji uszczelki zaraz po wytłoczeniu kształtownika.

 

Wymieniona powyżej technologia skraca proces produkcji okna, ponieważ eliminuje się jeden z etapów jego wytwarzania w postaci odrębnej operacji instalowania uszczelki w kanale kształtownika okiennego, zwany aplikacją. Jednocześnie ulega zmniejszeniu ilość materiałów wymaganych na stanie magazynu producenta okien.

 

W procesach stosowania technologii koekstruzji lub postekstruzji zazwyczaj używa się uszczelki wykonywane z termoplastycznych elastomerów PTE albo PTE-V. Powodem tego jest fakt, iż zaaplikowana do kształtownika z PVC uszczelka, wykonana z podanych powyżej materiałów, może być zgrzewana w narożach okien w tym samym czasie, temperaturze i na tej samej zgrzewarce co tworzywowy kształtownik. Gwarantuje to osiągnięcie właściwej szczelności na całym obwodzie okna.

 

 2019 10 32 7

Rys. 7. Przekrój kształtowników okna w systemie Prestige

 

 2019 10 32 8

Rys. 8. Przekrój fragmentu okna systemu Prestige

 

2019 10 32 9

Rys. 9. Fragment okna i przekroje kształtowników systemu Veka effectline

 


Rozwiazania konstrukcyjne uszczelek okiennych
Uszczelki z materiałów jednorodnych
Są to standardowe uszczelki wykonywane tylko z jednego rodzaju materiału, np. z kauczuku syntetycznego EPDM. Wyroby tego typu wykazują właściwości charakterystyczne dla danego materiału, jakimi w przypadku EPDM są np.: podwyższona odporność na niekorzystne działanie warunków atmosferycznych (np. ozonu) i wody i dobre właściwości w wysokich (do +100°C) oraz niskich (do -40°C) temperaturach, w których zachowują znaczną elastyczność.

 

Przykładowe rozwiązanie konstrukcyjne takich wyrobów, w formie uszczelek przylgowych przeznaczonych do montażu w oknach PVC, wykonanych z kształtowników firmy ALUPLAST, pokazano na rys. 3.

 

Uszczelka oznaczona jako „A” jest instalowana w ramie skrzydła, natomiast z oznaczeniem „B” w ramie ościeżnicy okna. W oknach występuje także drugi rodzaj uszczelek, stosowanych do mocowania oszklenia, tzw. przyszybowe.

 

Tak jak już powyżej zaprezentowano, mogą to być uszczelki wykonane z EPDM, przewidziane do instalowania w oknach PVC. Na rys. 4 przedstawiono przykładową uszczelkę przyszybową do okien ALUPLAST, pokrytą specjalną warstwą silikonu ułatwiającą jej montaż oraz konserwującą.

 


Uszczelki z materiałów wielokomponentowych
Nowe rozwiązanie uszczelnień okiennych stanowią uszczelki o nazwie Q-Lon, oferowane m.in. przez firmę Schlegel. Jest to wyrób zawierający kombinację materiałów gwarantujących uzyskanie bardzo wysokiej wytrzymałości i odporności na działanie niekorzystnych warunków atmosferycznych.

 

Przekrój przykładowej uszczelki wraz z wymiarami przedstawiono na rys. 5. Wyrób jest przeznaczony do okien drewnianych (np. firm: Sokółka, Stolarka Wołomin, Stolbud Włoszczowa itp.) o głębokości kanału (rowka) od 4 mm do 8 mm, szczelinie wynoszącej 5 mm i przyldze 12 mm. Z kolei na rys. 6 pokazano budowę zamocowanej w ościeżnicy drewnianego okna uszczelki typu Q-Lon.

 

Poszczególne symbole oznaczają:
- PE – rdzeń z pianki poliuretanowej, zapewniającej odpowiednią wytrzymałość i maksymalne przywracanie pierwotnego kształtu;
- PU – folia polietylenowa, powłoka osłaniająca odporna na czynniki atmosferyczne;
- PP – wkładka z polipropylenu lub nić z włókna szklanego, zapobiegające wydłużaniu i kurczeniu;
- TPE – element z mocujący z termoplastycznego elastomeru.

 

Uszczelka wykonana z połączenia powyższych materiałów zapewnia najwyższy standard funkcji uszczelniających, nawet w ekstremalnie niekorzystnych warunkach. Producent gwarantuje przetestowaną odporność w okresie do 20 lat.

 

Innym przykładem tego typu rozwiązań materiałowych są uszczelki wyposażone w kord wzmacniający. Celem takiej konstrukcji jest zapobieganie możliwości nadmiernego rozciągania uszczelki w trakcie jej instalowania w oknie.

 


Uszczelki z materiałów zintegrowanych
Coraz większe zastosowanie przez czołowych producentów okien z polichlorku winylu (PVC) znajdują kształtowniki (profile) z zainstalowanymi w trakcie ich wytłaczania uszczelkami. Wyrób taki w dość istotny sposób ułatwia proces produkcji okna oraz zapewnia wysoką szczelność na całym jego obwodzie.

 

Jak już w publikacji przedstawiono, występują dwie podstawowe metody wytwarzania takich kształtowników: koekstruzja i postekstruzja. Pierwsza z nich polega na aplikacji uszczelki w momencie wytłaczania kształtownika okiennego, a w drugiej aplikacja uszczelki następuje tuż po wytłoczeniu kształtownika.

 

W prezentowanych metodach produkcji tworzywowych kształtowników okiennych są zazwyczaj stosowane uszczelki wykonane z termoplastycznych elastomerów TPE i TPE-V. Jest to warunkowane faktem charakterystycznych właściwości tych materiałów w zakresie temperatury przerobu, co pozwala na zgrzewanie w narożach okien w tym samym procesie technologicznym. Kształtowniki z koekstrudowaną w procesie ich wytwarzania uszczelką z TPE oferuje m.in. firma Deceuninck/Inoutic.

 

Jest to system Prestige, zaprojektowany z myślą o bezproblemowym użytkowaniu przez wiele lat i gwarantujący doskonałe parametry techniczno-użytkowe. Ramy skrzydła i ościeżnicy tworzą sześciokomorowe kształtowniki, wyposażone na całych obwodach w dwie lub trzy uszczelki przylgowe o specjalnej konstrukcji. Zapewnia to bardzo wysoką izolacyjność termiczną oraz szczelność nawet w ekstremalnych warunkach atmosferycznych. Przekrój prezentowanych kształtowników okiennych wraz z uszczelkami przedstawiono na rys. 7. Z kolei rys. 8 pokazuje fragment okna wykonanego w systemie Prestige.

 

Kształtowniki okienne z zaaplikowanymi już uszczelkami produkuje również firma Veka, w ramach systemu o nazwie Veka effectline. Fragment okna oraz rysunek przekroju kształtowników z współekstrudowanymi uszczelkami (nie osadzonymi w kanałach) obrazuje rys. 9. Innowacyjnym rozwiązaniem cechują się dwupowierzchniowe współekstrudowane uszczelki zewnętrzne, zamocowane ze spadkiem 15⁰ oraz licujące z kształtownikami skrzydła i ościeżnicy, co gwarantuje wysoką szczelność w odprowadzeniu wody opadowej.

 

 2019 10 32 10

Rys. 10. Uszczelka z EPDM o różnej twardości

 

2019 10 32 11

Rys. 11. Uszczelka z TPE o różnej twardości firmy Deventer

 


Uszczelki z materiałów o różnej twardości
Asortyment wysoko zawansowanych technicznie rozwiązań wyrobów uszczelniających okna obejmuje także uszczelki wykonane z dwóch połączonych ze sobą tego samego rodzaju materiałów, ale o różnym stopniu twardości. Konstrukcja takiej uszczelki składa się z części mocującej wykonanej z materiału o wyższej twardości, natomiast część uszczelniająca (pracująca) z materiału o niższej twardości. Twarda część mocująca znacznie ułatwia aplikację uszczelki oraz podwyższa pewność jej osadzenia w kanale kształtownika ram okna, zaś niższa twardość części uszczelniającej pozwala na lepsze dopasowanie do uszczelnianych powierzchni.

 

Do wykonywania uszczelek okiennych o różnych stopniach twardości stosowany jest, m.in., kauczuk syntetyczny EPDM. Uszczelkę stanowiącą połączenie dwóch masywnych materiałów tego gatunku, ale o różniącej się twardości przedstawiono na rys. 10. Część mocująca wykonana z twardszego EPDM pozwala na jej sprawniejsze i szybsze wciąganie w odpowiedni kanał przylgi kształtownika okna.

 

Również często w prezentowanym rozwiązaniu konstrukcyjnym uszczelnień stosuje się uszczelki wykonane z termoplastycznego elastomeru TPE, charakteryzujące się bardzo dobrymi własnościami mechanicznymi. Przykładową uszczelkę firmy Deventer, będącą kombinacją twardego i masywnego TPE oraz miękkiego , czyli spienionego TPE, przewidzianą do zainstalowania w oknie drewnianym, wraz ze stosownym opisem pokazano na rys. 11. Wyroby te charakteryzują się dokładnym dopasowaniem do ewentualnych nierówności drewna oraz zapewniają komfortowe zamykanie okien.

(...) 

 

inż. Zbigniew Czajka

 

Literatura
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12.04.2002 r.
Normy: PN-EN 14351-1:2006+A1:2010, PN-EN 12365-1:2006, PN-EN 12365-2:2006, PN-EN 12365-3:2006, PN-EN 12365-4:2006
Materiały informacyjne firm: ALUPLAST, Schlegel, Veka, Deceuninck/Inoutic, Deventer, Dial

 

 

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym 

Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne 
Więcej informacji:  Świat Szkła 10/2019
  

 

 

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.