Drzwi wejściowe do budynków i mieszkań powinny chronić przed możliwością ich nieuprawnionego, siłowego sforsowania. Cel ten spełnić można m.in. dzięki wyposażeniu drzwi w okucia charakteryzujące się zwiększoną odpornością na włamanie. Dotyczy to głównie zawiasów, zamków, wkładek bębenkowych oraz tarcz drzwiowych.

 

Wymagania ogólne w zakresie odporności na włamanie
Odpornością na włamanie wyrobów otworowych, do których są zaliczane także drzwi, określana jest właściwość polegająca na stawianiu oporu próbom siłowego wejścia do chronionego pomieszczenia, z użyciem siły fizycznej i za pomocą określonych narzędzi. Klasyfikowany jest poziom takiej odporności, wynikający głównie z czasu potrzebnego włamywaczowi do sforsowania drzwi, okna, kraty lub żaluzji.

 

 2023 02 22 1

Fot. 1. Zawiasy kryte TECTUS TE 540 (fot. Simonswerk)

 


Wymagania i systemy klasyfikacji dotyczące odporności na włamanie wyrobów otworowych są regulowane postanowieniami zawartymi w grupie norm europejskich od EN 1627 do EN 1630.

 

Najistotniejszą z nich jest norma PN-EN 1627:2012 Okna, drzwi, ściany osłonowe, kraty i żaluzje – Odporność na włamanie – Wymagania i klasyfikacje, w której określono wymagania i klasyfikacje właściwości dotyczących odporności na włamanie wyrobów wymienionych w jej tytule oraz zdefiniowano pojęcie klasy odporności.

 

Klasy te uwzględniają metody działania włamywaczy okazjonalnych lub przypadkowych (klasy od RC 1 do RC 3) oraz bardziej doświadczonych i profesjonalnych (klasy od RC 4 do RC 6). Drzwi o zwiększonej odporności na włamanie oraz stosowane w nich okucia tego samego rodzaju, są zazwyczaj zaliczane do klas od RC 1 do RC 4.

 

Wymieniony dokument normalizacyjny odnosi się również bezpośrednio do okuć, precyzując wymagane klasy odporności dotyczące wkładek bębenkowych, tarcz drzwiowych oraz zamków. Jednocześnie w normatywnym załączniku B podano konkretne wymagania dla tych okuć, wraz z celem ochrony, oraz związane z tym badania.

 

 2023 02 22 2

Fot. 2. Zamek wielopunktowy Roto Safe H650 (fot. Roto)

 

Jako przykład można podać zamek, którego skrzynka w obszarze zastawek powinna być chroniona przed wierceniem stosowną warstwą zabezpieczającą lub okuciem osłonowym, cechującym się minimalną twardością powierzchniową 60 HRC na głębokości 0,5 mm.
Pozostałe, z powyżej wymienionej już grupy normy, zawierają metody badań określających odporność na obciążenia statyczne oraz dynamiczne, a także związane z odpornością na próby włamania ręcznego.

 

Ponadto w niektórych normach wyrobu poszczególnych okuć zawarto osobne wymagania, które powinny być spełnione w przypadku ich zastosowania w wyrobach otworowych o zwiększonej odporności na włamanie. Jedną z nich jest norma PN-EN 1935:2003 Okucia budowlane – Zawiasy jednoosiowe – Wymagania i metody badań, zawierająca załącznik dotyczący zawiasów przeznaczonych do stosowania w drzwiach o zwiększonej odporności na włamanie.

 

W przykładowych wymaganiach stwierdza się:
- zamocowane zawiasy nie powinny być dostępne od zewnętrznej strony drzwi,
- zawiasy zainstalowane w drzwiach zewnętrznych otwieranych na zewnątrz powinny być tak zaprojektowane, aby ich czop mógł być usunięty jedynie wówczas, gdy drzwi są otwarte.

 


Charakterystyka rozwiązań konstrukcyjnych
Drzwi o zwiększonej odporności na włamanie
Z zasady oczekuje się, aby drzwi wejściowe do budynków i mieszkań stanowiły barierę trudną do sforsowania przez włamywaczy. Powinno to zagwarantować zastosowanie drzwi o zwiększonej odporności na włamanie, charakteryzujące się odpowiednim rozwiązaniem konstrukcyjno-materiałowym. Ponadto poszczególne elementy składowe drzwi powinny spełniać wymagania związane z tego rodzaju odpornością. Dotyczy to szczególnie skrzydła i ościeżnicy oraz współpracujących z nimi okuć.

 

Wysoką odporność na włamanie zapewniają drzwi metalowe, których konstrukcja jest oparta na stalowych lub aluminiowych kształtownikach (drzwi ramowe) lub mają skrzydło odpowiednio uformowane z blachy, zazwyczaj stalowej (drzwi płaszczowe). Rozwiązania takie, wraz z dodatkowymi wzmocnieniami, (głównie w postaci prętów) wpływają na zwiększenie masy drzwi. Ten aspekt powinien być obligatoryjnie uwzględniony w konstrukcjach poszczególnych okuć.

 


Zawiasy
Drzwi o zwiększonej odporności na włamanie muszą skutecznie oprzeć się próbom wyrwania, wyważenia lub wypchnięcia skrzydła. Zapewnić to powinny m.in. zawiasy o stosownej konstrukcji wraz z ich odpowiednim usytuowaniem.

 

Ponadto tego rodzaju drzwi mają solidniejszą od standardowych konstrukcję, wpływającą na zwiększoną ich masę, co powinna także uwzględniać konstrukcja zawias. Z zasady skrzydło drzwiowe jest zawieszone na trzech zawiasach, przy których dodatkowo umieszcza się czopy przeciwwyważeniowe, kotwiące się po zamknięciu drzwi w gniazdach wykonanych w ramie ościeżnicy.

 

Takie rozwiązanie eliminuje możliwość wyjęcia lub wyważenia skrzydła nawet po przecięciu okuć. W standardowych drzwiach przeciwwłamaniowych stosuje się stalowe trzyczęściowe zawiasy wkręcane jednoosiowe, odpowiadające wymaganiom wspomnianej już w publikacji normy. Okucia mają możliwość regulacji w trzech płaszczyznach (luz boczny, wysokość i docisk), co pozwala na zachowanie minimalnej szczeliny pomiędzy skrzydłem a ościeżnicą.

 

Górna część zawiasu jest zazwyczaj wyposażona w teflonową wkładkę chroniącą przed wycieraniem się materiału, a specjalne śruby zapewniają precyzyjną regulację. Ponadto oferowane są zawiasy rolkowe, w których trzpień łączący oba skrzydełka jest wyposażony w specjalną blokadę przeciwwyważeniową.

 

Standardowo w drzwiach wykonanych z blachy stalowej stosuje się zawiasy trójskrzydełkowe, składające się z dwóch skrzydełek (zewnętrznych) z ramionami walcowymi, oraz jednym (środkowym) ramieniem płaskim, o specjalnym ukształtowaniu. Skrzydełko z płaskim ramieniem jest mocowane w znajdującej się w ościeżnicy kieszeni zawiasowej, wyposażonej w płytkę dociskową wraz ze stosowną śrubą dokręcającą.

 

Coraz częściej w drzwiach o zwiększonej odporności na włamanie znajdują zastosowanie kryte zawiasy, instalowane w luzie wrębowym pomiędzy ramami skrzydła i ościeżnicy. Z tego powodu, po zamknięciu drzwi, zawiasy stają się całkowicie niewidoczne i niedostępne dla włamywacza, co eliminuje możliwość ich nieuprawnionego wymontowania od zewnątrz lub podważenia skrzydła.

 

Kryte zawiasy zawierają łożyska ślizgowe niewymagające konwencjonalnej obsługi smarowniczej, a także mają możliwość płynnej, bezstopniowej regulacji w trzech płaszczyznach, minimalizującej szczelinę pomiędzy skrzydłem a ościeżnicą. Zapewniają stabilność i niezawodność działania oraz trwałość wynoszącą nie mniej niż 200 000 cykli.

 

Mogą być instalowane także w drzwiach stalowych i aluminiowych ze skrzydłem o masie nawet do 200 kg, co zdarza się często przy konstrukcjach o zwiększonej odporności na włamanie. Zaznaczyć należy, iż zawiasy kryte w przeważającej mierze nie odpowiadają definicji wyrobu objętego postanowieniami normy PN-EN 1935:2003, gdyż ich oś obrotu zazwyczaj znajduje się w odległości większej niż 30 mm od krawędzi elementu ruchomego.

 


Zamki
Duży wpływ na cechy drzwi o zwiększonej odporności na włamanie mają także zamki, stanowiące urządzenie utwierdzające i zabezpieczające ruchomy element w otworze, w położeniu zamkniętym, i które jest uruchamiane kluczem lub innym środkiem.

 

 

Konstrukcja zamków powinna uwzględniać wymagania wynikające z postanowień normy PN-EN 12209:2016 Okucia budowlane – Zamki mechaniczne wraz z zaczepami – Wymagania i metody badań. W normie jednak nie określono osobnych wymagań, dotyczących wyrobu o zwiększonej odporności na włamanie.

 

Ponadto nie obejmuje ona zamków wielopunktowych. Drzwi o zwiększonej odporności na włamanie są wyposażane zarówno w zamki jedno-, jak i wielopunktowe.

 

Zamki jednopunktowe: Z zakresu zamków jednopunktowych najczęściej stosuje się zamki wpuszczane zapadkowo-zasuwkowe z wkładką bębenkową oraz zamki wierzchnie zasuwkowe. Ich rozwiązania konstrukcyjne są głównie zależne od materiału z jakiego wykonano skrzydło.

 

Zamki jednopunktowe zapadkowo-zasuwkowe przeznaczone do drzwi aluminiowych, charakteryzują się małą głębokością wynoszącą np. 30 mm i są wyposażane w hartowane stalowe rygle obrotowe, wysuwane lub hakowe, a także we wkładkę bębenkową. Z kolei zamki przewidziane do drzwi stalowych są dostępne w wersjach na klucz dwupiórowy lub z wkładką bębenkową, wyposażone w co najmniej trzy stalowe hartowane rygle obrotowe.

 

Zamki wielopunktowe: Coraz większe zastosowanie w drzwiach przeciwwłamaniowych znajdują zamki wielopunktowe, zawierające zwiększoną liczbę punktów zamknięcia między skrzydłem a ościeżnicą, wzajemnie połączonych i centralnie sterowanych.

 

Wyposażenie w taki zamek zabezpiecza drzwi przed włamaniem zarówno w części środkowej, gdzie standardowo instaluje się podstawowy zamek zapadkowo-zasuwkowy z wkładką bębenkową, jaki w dolnej i górnej części skrzydła, w których są usytuowane dodatkowe zamki wpuszczane zasuwkowe.

 

Liczba punktów zamknięcia (ryglowania) zależy od konstrukcji drzwi i wymagań użytkownika, przy czym najczęściej spotyka się ryglowanie w pięciu punktach.

 

Poprzez zainstalowanie kilku zamków otwieranych jednym kluczem, uzyskuje się lepsze przyleganie skrzydła do ościeżnicy, co zdecydowanie zmniejsza jego podatność na odkształcenia w trakcie próby włamania. Zastosowane w prezentowanym okuciu zamki mogą być wyposażone w różnego rodzaju i kształtu zasuwki ryglujące (tzw. rygle), jak proste i hakowe oraz trzpieniowe i rolkowe.

 

Typowy zamek wielopunktowy składa się z następujących wyodrębnionych części:
- zamka głównego, przeważnie wpuszczanego zapadkowo-zasuwkowego bębenkowego,
- od dwóch do czterech zamków dodatkowych, zazwyczaj wpuszczanych zasuwkowych, usytuowanych równolegle, które – po połączeniu cięgnem z zamkiem głównym współdziałają tak, iż następuje równoczesne uruchomienie zasuwek ryglujących wszystkich zamków,
- listwy czołowej, łączącej zamek główny z dodatkowymi,
- cięgna (zwanego także listwą sterującą), sprzęgającego zasuwkę ryglującą zamka głównego z zasuwkami ryglującymi zamków dodatkowych, przy czym cięgno może być zakończone ryglem górnym, ryglującym skrzydło drzwiowe z nadprożem ościeżnicy.

 

Dostępne są różnego rodzaju zamki wielopunktowe do drzwi o zwiększonej odporności na włamanie. Popularnym staje się ich wyposażenie w funkcję autoblokady, zapobiegającej cofnięciu rygli w przypadku próby wyłamania wkładki bębenkowej. Okucie pozostaje trwale zablokowane, nawet gdy wkładka zostanie wyrwana. Występują zamki z ryglowaniem automatycznym, następującym po zatrzaśnięciu drzwi (bez użycia klucza).

 

Po zamknięciu skrzydła wysuwają się automatycznie dodatkowe rygle, a otwarcie wymaga naciśnięcia klamki lub przekręcenia klucza. Oferowane są także zamki otwierające od zewnątrz zaryglowane drzwi przy użyciu silnika elektrycznego, powodującego cofnięcie rygli.

 

Zamek otwiera się bez używania klucza, przy pomocy pilota, transpondera lub innych tego typu urządzeń. Istnieją również zamki wielopunktowe z napędem elektrycznym, z funkcją automatycznego zarówno zaryglowania jak i odryglowania drzwi za pomocą pilota, przycisków, a nawet czytnika linii papilarnych.

 

W literaturze fachowej można znaleźć zastrzeżenie, iż warunki instalowania zamka wielopunktowego nie powinny niekorzystnie wpływać na obniżenie jego odporności na włamanie, po osadzeniu w skrzydle drzwiowym.

 

Dalsze ograniczenia w zakresie stosowania większości tego typu zamków to:
- wysokość skrzydła drzwiowego nie powinna być większa niż 2500 mm,
- grubość skrzydła drzwiowego nie powinna być mniejsza niż 40 mm,
- masa skrzydła drzwiowego nie powinna przekraczać 200 kg,
- konstrukcja skrzydła drzwiowego powinna umożliwiać podparcie czoła zamka.

 

 2023 02 22 3

Fot. 3. Wkładka bębenkowa bezsprężynowa EVVA 4KS (fot. Angra) 

 


Wkładki bębenkowe
Zwiększenie stopnia zabezpieczenia drzwi przed włamaniem uzyskuje się także poprzez zastosowanie w zamku wpuszczanym wkładki bębenkowej, objętej normą PN-EN 1303:2015 Okucia budowlane – Wkładki bębenkowe do zamków – Wymagania i metody badań. 

 

Norma nie za wiera osobnych wymagań dla wyrobów o zwiększonej odporności na włamanie. Zwykle przyjmuje się, że współpracująca z zamkiem zainstalowanym w drzwiach przeciwwłamaniowych wkładka powinno charakteryzować się odpowiednią wytrzymałością klucza oraz trwałością nie mniejszą niż 100 000 cykli.

 

Najważniejsze jednak cechy stanowią: wysoka odporność na ataki z zastosowaniem wiercenia lub użycia przecinaka, poprzez ukręcenie albo wyrwanie oraz wytrzymałość na działanie momentu obrotowego. Do drzwi o zwiększonej odporności na włamanie zalecane są wkładki z zabierakiem w formie zębatki oraz wyposażonych w więcej niż jeden rząd kołków zastawkowych.

 

Zastosowanie wkładek bębenkowych ze zabierakiem zębatkowym powoduje, iż ruch rygla głównego i blokujących rygli dodatkowych zamków odbywa się w bardzo płynny sposób, przy czym po przekręceniu klucza od razu następuje stopniowe wysuwanie się mechanizmów ryglujących. Wyjaśnić należy, że w przypadku zamka wyposażonego we wkładkę ze standardowym zabierakiem, początkowy ruch klucza po jego przekręceniu jest jałowy, i dopiero później następuje szybkie wysunięcie rygla.

 

Wkładka bębenkowa tego rodzaju cechuje się zazwyczaj modułową budową, co pozwala w bardzo intuicyjny i łatwy sposób dopasować ją do każdego rozmiaru drzwi. Ponadto rozwiązania konstrukcyjne zapewniają skuteczną ochronę przed rozwierceniem. Bardzo wysoki stopień zabezpieczenia gwarantują wkładki bębenkowe bezsprężynowe.

 

Charakteryzują się konstrukcją, w której elementy blokujące są poruszane przez wyfrezowane krzywe na kluczu, a nie dociskane z pokonaniem oporu sprężyny, jak w klasycznych rozwiązaniach. Kilkanaście niesprężynujących, masywnych elementów blokujących jest ustawianych w określonych pozycjach poprzez wymuszone sterowanie kilkoma krzywymi klucza i identyfikowane przy użyciu listew kontrolnych.

 

Klucz jest wykonany z wysokiej jakości stopu, a jego rozwiązanie konstrukcyjne praktycznie wyklucza możliwość manipulacji w obrębie systemu zamykania. Ponadto dzięki modułowej konstrukcji prezentowane wkładki bębenkowe można dopasować na miejscu do konkretnych drzwi i do określonego zastosowania (np. obustronne zamykanie).

 

 2023 02 22 4

Fot. 4. Zamek Schüco SafeMatic z klamką i tarczą krytą licującą (fot. Stalbud)

 


Tarcze drzwiowe
Z literatury fachowej wynika, iż wkładka bębenkowa jest najbardziej narażonym na atak włamywaczy elementem drzwi. Wobec powyższego wymaga stosownej ochrony, co może zapewnić odpowiedniej konstrukcji tarcza drzwiowa, zwana także szyldem lub rozetą.

 

Okucie tego rodzaju powinno w pierwszej kolejności spełniać wymagania wynikające z normy PN-EN 1906:2012 Okucia budowlane – Klamki i gałki drzwiowe wraz z tarczami – Wymagania i metody badań. W drzwiach o podwyższonej odporności na włamanie standardowo stosuje się wzmocnione tarcze nawierzchniowe wykonane z utwardzonej stali, zabezpieczającej wkładkę przed rozwierceniem oraz wyrwaniem.

 

Skuteczniejszym rozwiązaniem jest zainstalowanie tarczy krytej licującej z powierzchnią skrzydła oraz skręconej bezpośrednio z zamkiem. Wpuszczenie okucia w zewnętrzną płaszczyznę drzwi, szczególnie metalowych, niweluje pustą przestrzeń pomiędzy nim a zamkiem, co wyklucza możliwość podważenia lub ukręcenia tarczy, a także wkładki. 

 

Literatura
Polskie Normy PN-EN

 

Zbigniew Czajka

 

2023 02 22 5

 

 

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.